Dagur - 18.12.1987, Side 18

.18 - PAGUR - 1§, desember 1987
-I
af erlendum veffvangi
1
Átök á Norðursjó
Johnny Lehmann, 48 ára fiski-
maður frá Cuxhaven, stendur
þungur á svip um borð í 50 feta
báti sínum og virðir fyrir sér tvo
sandkola, sem hann heldur á í
veðurbitnum höndunum.
Sandkolinn er einn eftirsóttasti
matfiskurinn í Norðursjónum.
En kolana tvo sem Lehmann sýn-
ir blaðamanninum þennan nóvem-
berdag, fengist áreiðanlega eng-
inn til að leggja sér til munns. Á
öðrum þeirra er sporðurinn næst-
um rotnaður af, hinn er með
ókennilegt sár á annarri hliðinni
- stærra en 10-króna peningur.
„Svona fiskar eru hér orðnir
daglegt brauð. Priðjungurinn er
skemmdur af völdum eiturefna."
Og eitrunin eykst með uggvæn-
legum hraða. Hvernig getur líka
annað gerst, þegar:
- Englendingar hella 18.247
tonnum af eiturleðju frá vatns-
hreinsunarstöðvum sínum í
Norðursjóinn,
- þýsku árnar Elbe, Weser og
Ems bera fram 3493 tonn af
eitruðum efnaúrgangi,
- Belgir losa sig við 76.712
tonn af ýmiss konar úrgangi,
- ( sérstöku brennsluskipi er
brennt 288 tonnum af baneitr-
uðum úrgangi, sem að hluta til
lendir í sjónum í síðasta lagi í
næstu rigningu,
- og allt þetta gerist á einum
einasta degi!
Johnny Lchmann:
„Sonur minn verður ekki fiski-
maður.“
hreinlega kafna í hrönnum.
3. Við brennslu á klórsam-
böndum kolefnis og vatnsefn-
is getur myndast díoxín,
baneitrað efni sem er talið
valda krabbameini.“
Fiskimaðurinn Johnny Leh-
mann þarf ekki vísindalegar
útskýringar. Hann ygglir sig og
tleygir sandkolunum fyrir borð:
„Það þarf engan prófessor til að
segja mér, hverju er fleygt í
Norðursjóinn. Eg er sjómaður og
sé fullvel hvað er að gerast.“
Nú eru stjórnmálamennirnir
Freyðibað fyrir ferðafólk.
Norðursjávarstrendur hafa síöustu sumur veriö huldar límkenndu löðri.
Petta eru eggjahvítuefni úr ofvöxnum sjávargróðri. Orsökin er áburðarefni
eins og fosföt og nítröt, sem lenda í sjónum.
Hvers konar eiturefni
eru þetta?
Nefnd sérfræðinga frá átta lönd-
um sem liggja að Norðursjónum
hefur reiknað út, að árlega veröi
hann að taka við 71 milljón tonn-
um af úrgangi, m.a. eiturleöju úr
vatnshreinsunarstöðvum, auk 22
milljóna tonna af sýruefnum.
Dr. German Múller, yfirmaður
vatnsmengunar-rannsókna við
háskólann í Heidelberg, gerir
nánari grein fyrir efnum þessum:
„1. Pungmálmar eins og blý,
kopar, arsen og kvikasilfur
safnast fyrir í plöntum og dýr-
um og gera þau viðkvæm fyrir
hvers konar áföllum.
2. Næringarsölt (t.d. fosföt úr
þvottaefnum og nítröt úr til-
búnum áburði) hleypa ofvexti
í þara og annan sjávargróður.
Þessi ofvaxni gróður rænir
súrefninu frá fiskunum, sem
líka farnir að átta sig á því að
eitthvað verði að gera. Umhverf-
ismálaráðherrar sátu Norður-
sjávarráðstefnu í London 24.-25.
nóvember. Þar fjölluðu þeir um
framtíð hafsvæðisins. „Það alvar-
legasta er,“ segir Dr. Uwe Harms
hjá hafrannsóknastofnunarinnar
Hamborg, „að nú er sjórinn eit-
urmettaður og fullur af sjúkum
og deyjandi fiski á Doggerbanka,
200 km frá landi. Áður var þetta
aðeins vandamál uppi við strend-
urnar.“
Fyrstu viðbrögð til bjargar
hafa þegar komið fram. Vestur-
Þjóðverjar, sem eru meðal efstu
þjóða á lista sökudólganna, hafa
byggt endurvinnslustöð fyrir
sýruefni nálægt Bremerhaven, og
á næsta ári verður önnur reist í
nágrenni Kölnar. Stofnkostnaður
er áætlaður 7 milljarðar króna.
Belgir og Englendingar telja
sig hins vegar ekki hafa efni á
slíkum tilkostnaði. Eiturleðjan
frá ensku vatnshreinsunarstöðv-
unum (6,6 millj. tonn árlega)
berst líka með sterkum haf-
straumum burt frá heimaströnd-
um og upp að ströndum Dan-
merkur, Noregs og Þýskalands.
Sama máli gegnir um skaðvald-
ana frá brennsluskipunum:
Vegna ríkjandi vestanáttar ber-
ast þeir til meginlandsins.
Greenpeace og fólkið
á ströndinni
Hingað til hafa einkum umhverf-
isverndarsamtökin Greenpeace
beint hugum manna að ástandi
Norðursjávarins. Heimsathygli
vakti þegar þeim tókst á gúmmí-
bátum að koma í veg fyrir að eit-
urflutningaskip losuðu úrgangs-
efni eða brenndu á hafi úti.
En fólkið sem býr við strend-
urnar hefur ekki síður áhyggjur
og lætur æ meir í sér heyra. Allar
Norðursjávareyjarnar, frá Sylt til
Amelands, hafa tekið höndum
saman í baráttunni. Gísela
Schútze, bæjarstjóri á Borkum-
eyju, sagði nýlega: „Það þýðir
ekki að loka augunum lengur, við
verðum að vekja athygli á hætt-
Skip hleypir bancitraðri sýru út um skutinn beint í sjóinn. Greenpeace-menn
á gúmmíbátum reyna að koma í veg fyrir það, þrátt fyrir öfugar vatnsdælur
áhafnar eiturskipsins.
unni með þeim ráðum sem duga.
Annars verður um seinan að
afstýra X-degi, deginum sem
Norðursjór líður undir lok."
Líður undir lok, með öðrum
orðum: Allt dýralíf eyðist, gróð-
ur hverfur, strendurnar hyljast
skít, síðustu baðstaðirnir leggjast
af.
Svo sterkt tekur reyndar eng-
inn vísindamannanna til orða,
sem rannsakað hefur svæðið. Því
enn endurnýjast vatnið að
nokkru leyti um Ermarsundið að
sunnan og Shetlandssund að
norðan. En því miður verður stór
hluti skaðlegu efnanna eftir á
hafsbotni og í lífverum sjávarins.
%
FRANKREICH
iELGIENN ÆPdp

Eitrið kemur frá sjö löndum.
Gulur litur: Eitraðar sýrur. Þynnt sýra, 18-20% brennisteinssýra, er þekkt-
ust eiturefnanna. Skip losa hana í Norðursjóinn.
Grænn litur: Hættulegir þungmálmar. Ýmiss konar úrgangur, Þar á meðal
úr vatnshreinsunarstöðvum, inniheldur blý, arsen og kvikasilfur. Það eru
einkum árnar sem bera þessi efni til sjávar.
Rauður litur: Hættuleg kol- og vatnsefnissambönd. Brennsla klórsambanda
kol- og vatnsefnis frá efnaverksmiðjum getur leyst út díoxín, sem er talið
krabbameinsvaldandi.
Þörungahrannir í fjörum.
Þær líta út eins og endalausar froðu-
breiður, en eru við nánari athugun
eintómir þörungar. Ofvöxturinn
stafar af vissum efnaúrgangi í
sjónum.
Selirnir þjást af kýlum og illkynjuð-
um sárum. Eiturefnin veikja mót-
stöðuafl þeirra gegn hvers kyns
áföllum.
Olían sér fyrir fuglunum. Árlega
farast hundruð þúsunda fugla vegna
olíumengunar í Norðursjónum.
„Fyrir 10 árum voru 100
krabbaveiðimenn í Cuxhaven,"
segir Johnny Lehmann. „Nú eru
aðeins 10 eftir. Hverju eigum við
að svara börnunum okkar, þegar
þau spyrja síðar: ,Hvernig gat
þetta gerst, hvers vegna í
ósköpunum létuð þið það við-
gangast?‘“
Lehmann er a.m.k. ekki í vafa
um hvað þetta þýðir fyrir sjö ára
son sinn: „Hann verður ekki
fiskimaður, svo mikið er víst.
Það verður ekkert eftir!“
(Magnús Kristinsson þýddi og stytti.)