Dagur - 15.04.1989, Blaðsíða 5

Dagur - 15.04.1989, Blaðsíða 5
LáúgardaguK 151^11^989 « DÁGUR - 5 I Uutverk vinnimnar - eftir Helle Holt og Inge Mærkedahl Hvernig er það að vera iðnaðarkona? Að því höf- um við, bæði konur og karlar, of fáar fyrirmyndir. Helle Holt hefur nú birt niðurstöður verkefnis sem unnið er á vegum Norrænu Ráðherranefndarinnar og miðar að því að breyta kynskiptingu starfa á vinnumarkaðnum. Inge Mærkedahl stjórnar þessu verkefni. Þessar niðurstöður sýna m.a. að til þessa höfum við fórnað vinnu kvenna á altari jafnréttis- baráttunnar, en þannig þarf það ekki að vera um alla framtíð. „Við eigum að varðveita okkar kvenlegu eiginleika og þróa okk- ar eigin starfsaðferðir." Þannig hljóðar framtíðarsýn konu sem er að læra til málara. En fær þessi framtíðarsýn staðist? Við trúum því að við stefnum að því að svo verði. Iðnnám á bygginga- og málm- iðnasviði er einokað af körlum. Þannig hefur það alltaf verið og hefur lítið breyst. Þó hefur kon- um farið fjölgandi í þessum greinum síðustu 10 árin, enda þótt þær séu enn í miklum minnihluta. Þær voru árið 1987 aðeins 5% nemendanna í málm- iðnaði og 8% nemenda í bygginga- iðnaði. I mörgum af þeim grein- um sem fyrir 10 árum voru ein- göngu stundaðar af körlum, út- skrifast nú konur. Það á við um greinar eins og málmsmíði, flug- vélavirkjun, glergerð, plötusmíði o.fl. Við lifum á þeim breytingatím- um að hefðir hafa ekki náð að skapast varðandi menntun og starf kvenna í karlaiðngreinum. Á vinnustöðum og í skólum eru karlmenn allsráðandi, sem verk- stjórar, meistarar og kennarar, og þeir hafa ekki vanist því að umgangast konur sem nemendur eða útlærðar sem iðnaðarkonur. Konurnar í þessum fögum eru oft aleinar. Bæði konur og karla skortir fyrirmyndir að því hvern- ig það sé að vera iðnaðarkona. Hvernig lífi lifir hún? Konurnar þurfa iðulega að sannfæra kennara, starfsfélaga, fjölskyldu og vini um að þær séu glaðar og ánægðar í sínu starfi og að þær þoli þær kröfur og erfiði sem fylg- ir starfinu. Upp úr 1970 og á þessum ára- tug hefur áhuginn á því að fjölga konum í óhefðbundnum störfum farið mjög vaxandi. Áhuginn hef- ur grundvallast jafnt á jafnréttis- sjónarmiðum sem atvinnu- og efnahagssjónarmiðum. Á síðari árum hafa ýmsar tilraunir og aðgerðir verið í gangi í þeim til- gangi að auðvelda konum aðgang að mörgum hefðbundnum karla- greinum. En eitt er að fá konur til að velja óhefðbundið nám. Allt annað er að tryggja konun- um með óhefðbundnu menntun- ina sömu atvinnumöguleika og körlum. Hvernig hefur það gengið? Er kona sem er málari jafn mikils metin og karl sem er málari þegar þau standa frammi fyrir því að selja verkkunnáttu sína á vinnumarkaðnum? Við höfum nýlega gefið út skýrslu um það hvernig gengur fyrir konur með iðnmenntun á vinnumarkaðnum. Það er upp- örvandi að komast að því að um það bil 80% af þeim konum sem hafa lokið námi í hefðbundnum karlagreinum hafa í raun og veru fengið vinnu. Þannig hefur orðið viss uppstokkun á kynskiptingu starfanna. Hversu mikið vitum við ekki, þar sem okkur er ókunnugt um hvort konurnar vinna í sinni grein. 20% af kon- unum hafa ekki vinnu og það er miklu meira en hjá körlum með sömu menntun. Atvinnuleysi er yfirleitt mun meira hjá konum, óháð því hvaða starfssvið þær hafa valið. Það á bæði við um kvennastörf, s.s. verslunar- og skrifstofustörf og þjónustustörf, sem og hefðbundin karlastörf, eins og málm- og byggingaiðnað. í mörgum tilvikum er atvinnu- leysi kvenna helmingi meira en karlanna. Atvinnuleysi kvenna er langmest í tveimur stærstu karlagreinunum. I öllum starfs- greinum innan þessara sviða var atvinnuleysi kvenna tvisvar ' til þrisvar sinnum meira en karla. Frá þessu er aðeins ein undan- tekning en það er gullsmíði. Sýnilegt er því að konum gengur betur innan kvennagreinanna en karlagreinanna. Þessar niðurstöður benda til tveggja atriða. Annars vegar að breytingar þurfa að verða hjá fyrirtækjum ef konur eiga að hafa nokkurn veginn jafn góða atvinnumöguleika og karlar í óhefðbundnum störfum. Hins vegar að konur eru almennt í minni metum en karlar á vinnu- markaðnum. Konur eiga frekar á hættu að verða atvinnulausar, ekki vegna skorts á menntun eða vegna þeirra starfsgreina sem þær hafa valið, heldur að því er virð- ist eingöngu vegna þess að þær eru konur. Vinnumarkaðurinn í heild endurspeglar þessar aðstæður. Þar sýnir sig að með örfáum undantekningum er atvinnuleysi meira hjá konum en körlum, óháð menntun kvenna. Vinnumarkaðurinn er kyn- skiptur. Konur og karlar vinna hvert í sínu fagi og hafa aðskilin verkefni. Þannig er ástandið í Danmörku og þannig er það í flestum öðrum löndum. Aðeins Vs af dönskum launþegum vinna í starfsgrein þar sem eru nokkurn veginn jafnmargar konur og karlar. Þar er um að ræða greinar eins og læknisfræði, blaða- mennsku, kennslu, tæknistörf og ljósmyndun. Tæplega helmingur vinnur í nær einkynja umhverfi, þar sem 90-100% eru af sama kyni. Það á t.d. við um dýra- lækningar, flugmennsku, hjúkrun, verkfræði og sjúkraþjálfun. í daglegum störfum á einstök- um vinnustöðum verður til enn frekari kynskipting. Konur og karlar með sömu menntun vinna ekki samskonar verkefni. Það má kalla það sívirka kynskiptingu. Hún verður til á þann hátt að karlarnir sækjast eftir að vinna þau störf sem eru mikils metin, vel launuð, gefa möguleika á stöðuhækkunum eða auknum starfsréttindum. Störf kvennanna feiast oft í aðstoð við karlmenn- ina, þær ná miklum afköstum og færni í því sem þær gera dagsdag- lega, hins vegar gefa þau störf sem karlarnir vinna meiri mögu- leika á framförum og endur- menntun. Fleiri kvenna- og karlastörf eru svokölluð „dead- end“ störf. Síðari ára vinnustaða- rannsóknir hafa leitt í ljós að slíkar tilhneigingar til sívirkrar kynskiptingar er einnig að finna innan svo mismunandi starfa og starfsgreina sem lögfræði, læknis- fræði, matvælafræði, málmiðnað- ar, tæknifræði og bankastarfa. Á vissan hátt má segja að vinnumarkaðurinn sé meira kyn- skiptur fyrir karla en konur, þar sem starfsgreinar með bara körl- um eru fleiri en hreinar kvenna- greinar. Við bætist að karlar eru oftar í stjórnunarstörfum innan kvennagreinanna en öfugt. Karl- ar hafa þannig í daglegu starfi mun ineiri möguleika á að þurfa ekki að mæta konum sem jafn- ingjum og yfirmönnum, en aftur á móti er erfitt fyrir konur að komast hjá því að umgangast karla annað hvort sem jafningja eða yfirmenn. Karlar einangra sig þannig meira í atvinnulífinu en konur. Þær atvinnuleysistölur sem við vitnuðum í hér á undan benda til þess að aðgerðir sem hafa að markmiði að fjölga konun í karla- störfum séu ekki endilega góð leið til að tryggja konum atvinnu. En hvernig á að meta það frá jafnréttissjónarmiði? Við álítum að fjölgun kvenna í karlastörfum sé aðeins ein af mörgum aðferð- um til að ná jafnrétti milli kvenna og karla í okkar samfélagi. Ein og sér dugir hún ekki og það er svo sannarlega ekki sama hvernig að henni er staðið. En við erum sannfærð um að ekki megi sleppa þessum þætti jafnréttisbaráttunn- ar. Mörg rök eru fyrir þessu. Mik- ill hluti misréttis gagnvart konum á vinnumarkaðnum, t.d. varð- andi laun, atvinnuleysi, fjárhags- legt sjálfstæði og lífeyrismál, er beinlínis hægt að rekja til kyn- skiptingarinnar á vinnumarkaðn- um. Önnur rök eru þau að reynsla kvenna, hugsunarháttur og eig- inleikar eigi að setja svip sinn á þær ákvarðanir sem eru teknar í fyrirtækjum og stofnunum. Áhrif stjórnenda og ráðamanna í fyrirtækjum okkar ná yfir víðara svið en venjulegan starfsdag eins fyrirtækis. Konur eiga líka að taka þátt í að móta þá samfélags- þróun sem verður til vegna ákvarðanatöku hjá einstökum fyrirtækjum og stofnunum. Okkur verður að takast að breyta einkynja munstrinu ef við ætlum að ná jafnrétti í samfélag- inu milli kvenna og karla. Karlar og konur verða að finna - upplifa á sjálfum sér - lífsskilyrði hvers annars. Vinnan og innihald hennar, hvernig hún er launuð og metin, tengist nú mörgum kyn- bundnum ranghugmyndum, sem eiga sinn þátt í því að negla kon- ur og karla niður hvert á sínu sviði. „Konur hafa engan metnað, konur láta stjórnast af tilfinningunum, karlmenn hafa yfirsýn, karlar hafa vit á tækni- legum þáttum, konur eru hand- lagnar og hafa félagslega innsýn“. Margar af ranghug- myndunum myndu líklega hverfa ef fleiri konur og karlar fengju reynslu af og þyrftu að lifa við vinnuskilyrði hins kynsins. Kannski myndu láunin í kvenna- greinunum hækka og vinnuum- hverfi og samskiptavenjur á karla- vinnustöðum batna? Við erum ekki að halda því fram að karlar og konur eigi og geti deilt með sér allri lífsreynslu. Við erum ólík og við verðum að virða þann mismun, en hvorki jafnrétti almennt eða milli kynja er greiði gerður með allt of mik- illi einkynjun, hvorki í mennta- kerfinu eða á vinnumarkaðnum. Við vitum að goðsagnir og vana- bundin hugsun þrífst best í menningarumhverfi sem er ein- angrað og hindrar það með fram- þróun. Þau áhrif sem aðgerðir til að fjölga konum í karlastörfum hafa haft hingað til, benda til þess að við höfum fórnað vinnu kvenna á altari jafnréttisbaráttunnar. En þannig þarf það ekki að vera um alla framtíð, ef karlar og konur í hinum ýmsu fyrirtækjum og opin- berum stofnunum vilja breyta kynskiptingunni. Reynslan hefur leitt í ljós að það gerist ekki af sjálfu sér. Allt of margar venjur og hefðireru yfirsterkari. Sjaldan er unnið að því meðvitað í starfs- mannastefnu fyrirtækja að koma á eða uppræta kynskiptingu starfa. Meginstefnan er einungis að tryggja fyrirtækinu sem bestan starfsgrundvöll. Það er samt sem áður staðreynd að starfsmanna- stefnan er „útfyllt með kynjum“ í þeim ákvörðunum sem teknar eru daglega, á þann hátt að það viðheldur kynskiptingunni. Fjölgun kvenna í karlastörfum mun ekki hafa tilætluð áhrif ef ekki verður unnið markvisst að því innan fyrirtækja og stofnana að taka jafnréttismálin til umræðu og að setja markmið þar að lútandi í starfsmannastefnu fyrirtækjanna. Þar getur t.d. vcr- ið um að ræða endurmenntun, samningsbundið nám, tilfærslur á milli starfa, vinnutíma, skipu- lagningu stjórnunarstarfa o.fl. Fyrsta skrefið getur verið að viðurkenna að kynskiptingin sé fyrir hendi hjá fyrirtækinu. Oft er kynskiptingin meðvitaðri en menn gera sér grcin fyrir, bæði hjá stjórnendum og starfsmönn- um fyrirtækja. Við getum bent á ýmsa skammtíma- og langtíma ávinninga samfara því að breyta kynskiptingunni, t.d. betri vinnu- móral, betri nýtingu á stjórnun- arhæfileikum, betri möguleika á að finna góðan starfskraft á vinnumarkaði þar sem ungu fólki fer sífellt fækkandi, betri nýtingu á hæfileikum kvenna og betri framleiðslu sem í meiri mæli tek- ur mið að þörfum kvenlegra neytenda. Við erum sannfærð um að mikilvægustu breytingarnar sem varða jafnrétti kynja á vinnu- markaðnum verða að gerast inn- an einstakra vinnustaða. Það eru vinnuveitendur og stéttarfélög sem á komandi árum verða að leiða þróunina í þessa átt. Hver er ástæða þess að í Dan- mörku hefur ekki verið gerður samningur um jafnréttismál milli aðila vinnumarkaðarins sem skyldar þá til að koma sér saman um jafnréttisstefnu í atvinnulíf- inu, eins og gert hefur verið í Noregi og Svíþjóð? Kannski væri góð hugmynd að vinna að því að það verði stofnaðar jafnréttis- nefndir á stærri vinnustöðum sem bæru ábyrgð á framgangi jafn- réttis bæði gagnvart stjórnendum og starfsmönnum? Það sem hið opinbera getur gert - burtséð frá hlutverki sínu sem vinnuveitandi - er að stuðla að því að konur öðlist þau réttindi sem geri þeim kleift að brjótast inn á kynskipta vinnumarkaðinn. Nema áhugi sé fyrir því að grípa inn í með rót- tækari opinberum aðgerðum, eins og t.d. í Bandaríkjunum þar sem hið opinbera gerir kröfur um jafnréttisáætlanir og jafnréttisað- gerðir hjá þeim fyrirtækjum sem skipt er við. Eða beita lagaboði og koma af stað jafnréttisaðgerð- um á vegum stjórnvalda, svo sem gert hefur verið í Frakklandi. (Guðrún Hallgrímsdóttir þýddi úr Politiken 9/2 89) LEITAÐU AÐSTOÐAR FAGMANNA Áður en þú tekur ákvörðun um húsbyggingu eða íbúðar- kaup, hvetjum við þig til að not- færa þér þjónustu fasteigna- sala, hönnuða og annarra sem þekkingu hafa, við að áætla greiðslubyrðina eins nákvæm- lega og unnt er. GREIÐSLUBYRÐI OG GREIÐSLUGETA Greiðslubyrðina skaltu bera saman við greiðslugetu þína og láta þann samanburð hafa áhrif á hvaða ákvarðanir þú tekur. SKYLDUR OG ÁBYRGÐ FASTEIGNASALA Samkvæmt lögum um skyldur og ábyrgð fasteigna- sala, ber þeim að gera íbúðar- kaupendum grein fyrir áhvílandi lánum sem kaupendur taka við, vöxtum af þeim, hvort lán séu verðtryggð, hvenær greiðslum eigi að vera lokið og hverjar eftirstöðvar eru að viðbættum verðbótum. NÁKVÆM KOSTNAÐAR- ÁÆTLUN HÖNNUÐAR Ætlir þú að byggja, er heppi- legt að fá hönnuð íbúðarhús- næðis til að gera nákvæma kostnaðaráætlun. Láttu fagmenn aðstoða þig við að áætla greiðslubyrði vegna húsbyggingar eða íbúðarkaupa. Þannig eru góðar líkur á að þú komist hjá skakkaföllum. HAFÐU ÞITT Á HREINU RÁÐGIAFASIÖÐ HOS^ISSSIÖFMJNAR Slys gera ekkii£> boð á undan sér! tfar*"

x

Dagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagur
https://timarit.is/publication/256

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.