Dagur - 04.05.1990, Blaðsíða 8

8 - DAGUR - Föstudagur 4. maí 1990
J^_^pumin^ikunnar
Finnst þér að loka eigi
Áburðarverksmiðjunni
í Gufunesi og hvert á að flytja
hana ef hún verður flutt?
(Spurt á Sauðárkróki)
Einar Einarsson:
„Það á ekki að loka henni. Ég
get ekki skilið að verksmiðjan
sé hættulegri nú en undanfarin
ár. Mér finnst ekki koma til
greina að fara að flytja inn
áburð meðan hægt er að fram-
leiða hann hér.“
Skúli Gunnarsson:
„Ég hef ekki myndað mér skoð-
un á því. Mér finnst hins vegar
fáránlegt að pólitíkusar séu að
snapa sér atkvæði útá þetta
mál núna. Þeir hafa ekki sýnt
því mikinn áhuga hingað til.“
Gunnar Bragi Sveinsson:
„Það er ekki gott að segja. En
ef á að flytja hana út á land hlýt-
ur hún að vera jafn hættuleg
fyrir þá sem búa í nálægð
hennarþarog í Reykavík. Ekki
mælir það með því að flytja
hana.“
Ejríkur Hansson:
„Ég sé ekki ástæðu til að loka
henni. Ég held að það sé margt
sem Reykvíkingum stafar meiri
hætta af en áburðarverksmiðj-
unni. Reykjavíkurflugvöllur er
dæmi um svæði sem mikilli
slysahættu stafar frá.“
Pálmi Sighvatsson:
„Ég sé ekki ástæðu til þess að
loka henni núna. Hins vegar ef
á að flytja hana finnst mér Vest-
ur-Húnavatnssýsla vera væn-
legur kostur."
Spjallað við athafnamenn á Akureyri:
„Vonum að bæjarfélögin í
kring taki við sér“
- segja Vignir, Jón og Þorsteinn hjá Bæjarverki/Hraðsögun
Á bílastæði við hús á Lóns-
bakka stendur ný dráttaryél
með stórum vágni. Þarna eru
líka fleiri tæki enda erum við
komin að höfuðstöðvum fyrir-
tækisins Bæjarverks sem
nokkrir athafnamenn stofnuðu
fyrir rúmu ári. Þessir sömu
menn reka einnig fyrirtækið
Hraðsögun og skipta sér dálít-
ið niður á fyrirtækin eftir
árstíðum. Það er enginn upp-
gjafartónn í þessum mönnum,
þeir eru frekar að stækka við
sig en hitt.
Bæjarverk var stofnað 6. apríl
1989. Núverandi eigendur eru
Vignir Jónasson, Jón Aðalsteinn
Gestsson, Þorsteinn Vignisson og
Jóna Ósk Vignisdóttir, en þau
tvö síðastnefndu komu inn í
fyrirtækið í stað Kristins Einars-
sonar og Rannveigar Stefánsdótt-
ur.
Dagur hitti þá Vigni, Jón og
Þorstein að máli og ræddi við þá
um fyrirtækjareksturinn og ýmis-
legt tengt atvinnumálum á Akur-
eyri.
Malbikun og fegrunarátak
- Hver eru tildrögin að stofnun
malbikunarfyrirtækisins Bæjar-
verks?
Jón: „Þetta byrjaði með því að
nokkrir menn sem voru að
grúska vildu gera eitthvað nýtt.
Upphaflega voru fimm í hópnum
en hann splundraðist. Tveir
héldu áfram og Vignir kom inn.
Ut frá þessu var Bæjarverk
stofnáð, en það var ekkert fyrir-
tæki í þessum dúr til á Norður-
landi, ekki í rekstri einstakl-
inga.“
- Eru malbikunartækin sem
þið keyptuð eitthvað frábrugðin
vélum bæjarins?
Vignir: „Þau eru minni og
henta sérstaklega vel fyrir gang-
stéttir, hjólför og bílaplön. Það
er líka gott að flytja þau á milli,
bara að skella malbikunarvélinni
upp á pall, og þess vegna höfum
við lagt áherslu á að sinna sveit-
arfélögunum í nágrenni Akureyr-
ar. Við vildum líka gjarnan fá
jákvæð viðbrögð hjá bygginga-
fyrirtækjum. Nú er mikið fegrun-
arátak í gangi, menn hugsa um
skógrækt og fegrun umhverfis, og
það er tilvalið fyrir byggingafyrir-
tæki sem selja hús með frágeng-
inni lóð að hafa samband við
okkur til að fá malbikuð bíla-
plön. Við höfum átt gott samstarf
við bæinn, en verktakar hafa
kannski ekki áttað sig á þessum
möguleika."
Malbik á gangstéttir
og bílaplön
Jón: „Við höfum unnið töluvert
fyrir bæinn, malbikað gangstéttir
og ofan í hjólför í götunum."
Þorsteinn: „Við tókum líka
gangstéttir í Gerðahverfi."
Jón: „Bærinn reiknarekki með
að handleggja neitt sem við get-
um komið vélunum að. Þeir voru
toppánægðir með þessa þjón-
ustu.“
Vignir; „Ég held að húsnæðis-
málalán. séu miðuð við stein-
steypu. Væri ekki réttara að lánin
miðuðust við frágengna lóð
þannig að menn hefðu efni á því
að ljúka þessu sem' fyrst? Lóðir
eru oft ófrágengnar árum
saman.“
- Á það ekki líka við um fram-
Verkalýðshreyfingin
og barátta kvenna
Baráttan fyrir réttlátari tekju-
skiptingu meðal landsmanna er
vonlítil án sterkrar verkalýðs-
hreyfingar. Aðeins öflug verka-
lýðshreyfing getur gætt hags-
muna þeirra sem minnst ntega sín
í frumskógi vinnumarkaðarins.
Sívaxandi launamunur þeirra
sem fá greitt samkvæmt töxtum
og hinna sem fá greitt samkvæmt
geðþótta viðkomandi atvinnu-
rekanda hefur dregið verulega úr
samtakamætti launafólks. Með
því að aðlaga hefðbundna starfs-
hætti verkalýðshreyfingarinn-
ar að menningu og aðstæðum
kvenna getur hreyfingin virkjað
konur og þannig endurvakið
samtakamáttinn.
„Frelsið“
Á líðandi áratug hefur verið veg-
ið hugmyndafræðilega að verka-
lýðshreyfingunni. Minnkandi
hagvöxtur, árangurslíti! barátta
við verðbólguvandann, viðvar-
andi halli ríkissjóðs og atvinnu-
leysisvofan hafa ýtt undir kröfur
um uppstokkun íslensks efna-
hagslífs. Lausnarorð stjórnvalda
og atvinnurekenda hefur verið
meira „frelsi“ á öllum sviðum
efnahagslífsins. Til að tryggja
„frelsið“ í sessi hafa ótal bráða-
birgðalög verið sett og mannrétt-
indi brotin. Eitt göfugasta
„frelsi" stjórnvalda og atvinnu-
rekenda á undanförnum árum, er
frelsi atvinnurekenda til að
ákveða sjálfir hverja þeir yfir-
borga og hversu mikið. Slíkir ein-
staklingssamningar eru taldir af
hinu góða en kröfur verkalýðs-
hreyfingarinnar um mannsæm-
andi laun ógnun við efnahagslífið
og megin orsök verðbólguvand-
ans.
Fátækt fólk á taxtakaupi
Aukið frelsi á vinnumarkaðinum
hefur leitt til stöðugt ójafnari
tekjuskiptingar og nú er svo
komið að á íslandi er fjöldi
fátæks fólks sem á það eitt sökótt
að fá einungis greitt samkvæmt
strípuðum töxtum. Þetta fátæka
fólk getur ekki haft viðurværi sitt
af eigin vinnu án þess. að til komi
rýrar viðbótargreiöslur frá hinu
opinbera. Fjöldi atvinnulausra
hefur jafnframt aukist mikið á
síðustu tveimur árum. Skráð
atvinnuleysi er nú ekki lengur
innan við eitt prósent heldur
rúmlega tvö prósent. Kjör at-
vinnulausra miðast við lægstu
dagvinnutaxta sem flestum reyn-
ist ógjörningur að framfleyta sér
á. Með því að brjóta á bak aftur
vald verkalýðshreyfingarinnar
hefur tekist að halda dagvinnu-
launum lægri hér á landi en al-
mennt gerist á Norðurlöndunum.
Ótrúlegar krókaleiðir hafa verið
farnar til að mismuna launafólki
þannig að fáir hafa yfirsýn yfir
raunveruleg kjör á vinnumarkað-
inunt. Sívaxandi launamunur
þeirra sem fá greitt samkvæmt
töxtum og hinna sem fá greitt
samkvæmt geðþóttaákvörðun
viðkomandi atvinnurekenda hef-
ur dregið verulega úr samtaka-
mætti launafólks. Nú er svo kom-
ið að kaup og kjör á hinum
almenna vinnumarkaði ráðast
minna af samningum verkalýðs-
hreyfingarinnar en af markaðs-
stöðu viðkomandi launakonu eða
launamanns.
Lök markaðsstaöa
Þessi aukna markaðsákvörðun
launa hefur komið illa niður á
láglaunafólki því markaðsstaða
þeirra er lakari en flestra annarra
á vinnumarkaðinum. Á meðal
láglaunafólks eru konur langfjöl-
mennastar. Einhæft náms- og
starfsval kvenna, lágt launamat,
of einhæf starfsreynsla og viðhorf
atvinnurekenda til vinnuframlags
kvenna hefur orðið til þess að
konur sitja í ríkara mæli en karl-
ar eftir á taxtakaupi. Vegna
slæmrar markaðsstöðu bjóðast
konum síður alls konar hlunn-
indagreiðslur og yfirborganir.
Auk þess búa konur oft ekki yfir
nægjanlegum upplýsingum um
kaup og kjör á vinnumarkaðinum
til að setja fram raunhæfar kröfur
í einstaklingssamningum við at-
vinnurekendur. Til að styrkja
stöðu sína á vinnumarkaðinum
þurfa konur sterka verkalýðs-
hreyfingu sem gerir konum al-
mennt kleift að aíla þekkingar og
þjálfunar í launa- og réttindamál-
um.
Konur og
verkalýðshreyfíngin
Konur eru mikilvægt afl á vinnu-
markaðinum sem verkalýðs-
hreyfingunni hefur ekki tekist að
virkja nægjanlcga. Ef verkalýðs-
hreyfingin ætlar að ná til vinn-
andi kvenna verður hreyfingin að
standa vörð um íslenska vel-
ferðakerfið og konta í veg fyrir
að sífellt verði gripið til efnahags-
aðgerða sem koma með mun
meiri þunga niður á konum en
körlurn. Stór hluti kvenna vinnur
hjá hinu opinbera og án viðbótar-
greiðslna hins opinbera geta
margar konur ekki séð sér og sín-
um farborða. Með því að taka
upp kröfuna um aukið atvinnu-
Iýðræði höfðar verkalýðshreyfing
jafnframt til kvenna þar sem
flestar konur vinna mjög einhæf
störf sent eru undir nákvæmri
stjórn og eftirliti annarra. En það
nægir ekki að gæta almennra
hagsmuna kvenna á vinnumark-
aðinum. Starfshættir verkalýðs-
hreyfingarinnar eru konum and-
stæðir vegna þess hversu óvirkt
lýðræðið er innan hreyfingarinn-
ar. Eðlileg endurnýjun verka-
lýðsforystunnar og stöðug endur-
skoðun starfsaðferða er forsenda
þess að konur taki almennt þátt í
verkalýðsbaráttunni. Með því að
^aðlaga hefðbundna starfshætti