Dagur - 27.07.1991, Blaðsíða 7

Laugardagur 27. júlí 1991 - DAGUR - 7
EFST í HUGA Gí.sli Tryggvason
Stjórnarskráin
og fullveldið
Lýðræðisríki á borð við ísland setja sér og borg-
urum sínum margvíslegar reglur. Hvort sem
reglurnar eru kallaðar stjórnarskrá, lög, reglu-
gerðir eða eitthvað annað eru þær oft einungis
öryggisatriði. Til eru reglur, sem aldrei hafa verið
notaðar, og eru aðeins hugsaðar sem varnaglar
ef hið ólíklega gerist. Hitt er þó algengara að
engar reglur taki beint til atvika og aðgerða sem
eiga sér stað. Eitthvað, sem ekki aðeins er ólík-
legt heldur líka ófyrirsjáanlegt, á sér stað. Þá er
gripið til úrræða sem kölluð eru hefð, lögjöfnun,
fordæmi o.s.frv.
Hverjum hefði dottið í hug að hið ólíklega
gerðist að Lýðveldið ísland myndi íhuga að
afsala sér hluta fullveldis aðeins hálfri öld eftir að.
lýðveldið var stofnað? Fáir hafa sennilega gert
sér í hugarlund að íslendingar myndu Ijá máls á
nokkurri skerðingu fullveldis úr því að stigið var
það skref sem tryggði íslendingum forræði yfir
öllum sínum málum. Yfirgnæfandi meirihíuti
íslensku þjóðarinnar stóð á bak við Alþingi þegar
lýst var yfir sjálfstæði íslands og landið að fullu
leyst undan erlendu valdi. Hið ófyrirsjáanlega
virðist hins vegar vera að gerast um þessar
mundir þegar aðeins þrjú ár eru til hálfrar aldar
afmælis lýðveldisins.
Nú er úrslitastund í samningaviðræðum um
evrópska efnahagssvæðið EES sem eru samn-
ingar tveggja aðila þ.e. EB og EFTA. Um er að
ræða 18 óíík evrópulönd frá Grikklandi í suð-
austri til íslands í norðvestri. Ætlunin er að koma
á fót stofnun sem skera á úr deilumálum þessara
þjóða. Ef svo fer að dómstól þessum samkvæmt
samningnum verður ætlað æðsta dómsvald á
samningssviðinu er brotið út af þeirri reglu, sem
lesa má úr 2. grein stjórnarskrárinnar, að Hæsti-
réttur (slands fari með æðsta dómsvald á íslandi
í öllum málum.
Ef af EES-samningunum verður - svo ekki sé
talað um þær nauðhyggjuraddir sem tala um inn-
göngu í EB - virðist vera nægilegt samkvæmt
stjórnarskránni að Alþingi gefi samþykki sitt fyrir
slíkum samningi, sem felur í sér formlega og
raunverulega skerðingu á dómsvaldi (slendinga.
Einnig felst í samningnum stórkostleg skerðing á
raunverulegu löggjafarvaldi Alþingis, sem verður
að samþykkja 11000 bls. lagabálk án nokkurra
valkosta, auk þess sem hann bindur hendur
framkvæmdavalds.
Árið 1944 hafa fæstir íslendingar sennilega
látið sér detta i hug að fullveldi Islendinga -
þ.e.a.s. fullt löggjafar-, dóms- og framkvæmda-
vald - myndi ekki haldast út 20. öldina. Stjórn-
lagaþingið 1944 hefur ekki séð þetta fyrir. Ekkert
ákvæði í stjórnarskránni gefur skýlaust til kynna
að selja megi vald í hendur öðrum en þeim sem
valdið hafa samkvæmt stjórnarskránni. Hins
vegar má hugsanlega túlka 21. grein stjórnar-
skrárinnar þannig að með breytingum á „stjórn-
arhögum ríkisins1' sé átt við fullveldisafsal í
hendur erlendu valdi. Það er þó hæpin túlkun og
verður hvorki studd með hefð, lögjöfnun né for-
dæmi enda er eina fordæmið Gamli sáttmáli sem
seldi okkur undir erlent vald 1262.
Sterk stjórnarskrá er öryggisatriði. Stjórnar-
skráin veitir fullveldinu ekki nægilega vörn fyrir
hinu ófyrirsjáanlega. Því þarf að koma til nýtt
stjórnlagaþing en ekki aöeins samþykki löggjaf-
ans í slíkum málum.
Gísli Tryggvason.
Fjölmiðlar
Þröstur Haraldsson
Hvenær á að birta mynd
og hvenær ekki?
Á fimmtudaginn lagði DV stærstan hluta for-
síðu sinnar undir mynd af fólksbíl sem lent
hafði í hörðum árekstri við stærri bíl í Húna-
vatnssýslu. Bíllirm var illa útleikinn og verður
vart ekið á ný. í þessum árekstri varð bana-
slys og þess vegna er myndbirtingin gerð að
umtalsefni í þessum dálki.
Þaö hefur oft verið gagnrýnt þegar biöð
birta myndir sem þessa. Ættingjar þeirra sem
lent hafa í slysum eru af skiijanlegum ástæð-
um lítið hrifnir af því að verið sé að draga upp
dramatíska mynd af atburöi sem snertir þá
svo djúpt og sárt. Þeir hafa sagt sem svo að
þeir vilji geyma fagrar minningar um hinn
látna, en með myndbirtingu af þessum toga
sé þeim gert það erfitt, myndin af slysstað
sæki stöðugt á hugann.
Þetta er ofur skiljanlegt og mannlegt við-
horf og í raun sé ég enga ástæðu til að birta
myndir af klessukeyrðum bílum, mér finnst
þeir heldur óspennandi myndefni. Hins vegar
neita ég því ekki að þetta getur verið drama-
tískt og hugsanlega aukið sölu viðkomandi
blaðs. Þarna finnst mér þó ritstjórar dansa á
línunni sem siðareglur blaðamanna draga,
en þar eru blaðamenn varaðir við að birta
efni sem valdið getur einstaklingum ónauð-
synlegum sárindum.
Nú er það greinilega álit margra ritstjóra
að myndir af klessukeyröum bílum sé gott
blaðaefni og til þess fallið að efla upplýsingu
almennings í landinu og auka áhuga hans á
viðkomandi fjölmiðli. Þá ályktun hlýtur maður
í þaö minnsta að draga af því hversu oft siík-
ar myndir birtast í blöðunum. Stundum birtast
slíkar myndir undir formerkjunum „ótrúlegt en
satt“ og fylgja fréttum af hörðum árekstrum
þar sem bílstjórar og farþegar hafa fyrir ein-
hverja óskiljanlega tilviljun sloppið viö meiri
háttar meiðsl. Það finnst mér allt í lagi (þótt
Óli H. Þórðarson getir haft þá athugasemd
fram að færa að slíkar fréttir gefi því viðhorfi
byr undir vængi að óhætt sé að aka á ofsa-
hraða og taka sénsa, þetta bjargist allt).
En þegar bílstjóri eða farþegar hafa hlotið
varanleg örkuml eða jafnvel látist finnst mér
aö ritstjórar ættu að sýna þá lágmarks hátt-
vísi að láta sér nægja að lýsa atburðinum
skriflega.
Stundum velti ég því fyrir mér hvað það er
sem er svona spennandi við myndir af
klessukeyröum bílum og hvers vegna þær
eru svona tíðir gestir á síöum blaða, ekki
bara hérlendis. Þær hljóta aö verka sem ein-
hvers konar hrollvekja og vekja með lesand-
anum hugsanir í þá veru að hann gæti sem
best hafa verið í sporum þess sem fyrir slys-
inu varð. Það sem gerir hrollvekjuna hins
vegar bærilega er einmitt sú staðreynd að
iesandinn er á lífi og heill heilsu. Og þess
utan fær um að kaupa sér dagblað.
Hins vegar efast ég um að svona myndir
selji blöð. Það er hægt að verða sér úti um
miklu betri og æsilegri hrollvekjur á auðveld-
an hátt, td. í næstu myndbandaleigu. Þeir
sem beiniínis leggja lykkju á leið sina til þess
að kaupa blað út á svona mynd eru væntan-
lega eingöngu þeir sem á einhvern hátt
tengjast myndefninu persónulega.
Nú hvarflar það ekki aö mér aö fordæma
þá rit- og fréttastjóra sem ákveða birtingu
mynda af klessukeyrðum bflum. Ég ætla
heldur ekki að setja mig í dómarasæti og
kveða upp úrskurð um það hvað blaðaies-
endum er hoilt aö sjá og hvað ekki. Ég vil
einungis hvetja kollega mína til þess aö hafa
í huga áður ívitnaða grein siðareglnanna um
að þeir valdi ekki saklausum ónauðsynlegum
sárindum.
Og í framhjáhlaupi væri gaman aö hvetja
blaðamenn til þess aö velta fyrir sér tilgang-
inum með því að standa í þessu puði. Hvað
ætlum viö okkur með því að búa til og gefa út
blöð? Erum við einungis að framleiða seljan-
lega vöru sem þess vegna gæti veriö hjól-
barði eða niðursoðin kæfa? Er hlutverk okkar
virkilega ekki eitthvað annað og meira en að
framleiða þriggja mínútna gæsahúð?
Lokað vegna sumarleyfa
vikuna 4. til 11. ágúst
Fatahreinsunin
Hofsbót 4
Veiðiáhugamenn!
Til leigu er svæði milli fossa í Fjarðará í Ólafsfirði.
Svæðið er hentugt til að sleppa þar fiski og fylgja því
grindur til að hindra niðurgöngu hans.
Stutt er að fara til að fá lax til sleppingar því hafbeit-
arstöðin Óslax er skammt frá.
Nánari upplýsingar gefur Sveinbjörn Árnason í síma
96-62489.
Veiðifélag Ólafsfjarðarár.
* Gisting * Veitingar * Ferðamannaverslun * Bensín og olíur
Mitt á milli Reykjavíkur
i og Akureyrar Það stansa flestir i Staðarskála. r

X 'Q&' Staðarskáii, Hrútafirði, 8-23.30 Tel. (95)11150, Fax (95)11107
Ódýru
gasgrillin
komin aftur
Esso nestin