Dagur - 14.03.1992, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - Laugardagur 14. mars 1992
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI,
SÍMI: 96-24222 • SÍMFAX: 96-27639
ÁSKRIFT KR. 1200 Á MÁNUÐI • LAUSASÖLUVERÐ KR. 110
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
UMSJÓNARMAÐUR HELGARBLAÐS: STEFÁN SÆMUNDSSON
BLAÐAMENN: INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585),
JÓHANN ÓLAFUR HA.LLDÓRSSON,
JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir), ÓLI G. JÓHANNSSON,
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON
(Sauðárkróki vs. 95-35960, fax 95-36130), STEFÁN SÆMUNDSSON,
ÞÓRÐUR INGIMARSSON, LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON, ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI: HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
Stœrsta fikniefnamál sem
komið hefiir upp á Akureyri
Víðtækt fíkniefnamál kom upp á
Akureyri í síðustu viku og rann-
sóknarlögreglan hefur yfirheyrt
um 30 manns vegna neyslu og
dreifingar á hassi og lagt hald á
nokkurt magn af efninu. í kjölfar
þessa stærsta fíkniefnamáls sem
rannsóknarlögreglan á Akureyri
hefur glímt við hafa spunnist
miklar umræður um fíkniefni og
virðist sem margir hafi verið full-
vissir um að slík efni væru ekki í
umferð á Akureyri. Þeir grun-
lausu hafa fengið kalda vatns-
gusu í andlitið og verða nú að
horfast í augu við blákaldar
staðreyndir.
Þeir sem fylgst hafa með frétt-
um muna að fyrr í vetur var haft
eftir rannsóknarlögreglunni að
fíkniefnaneysla virtist í sókn á
Akureyri og jafnframt hefði
auðgunarbrotum, sem rekja
mætti til þessarar neyslu, farið
fjölgandi. Mörg ruddaleg innbrot
hafa verið framin og oft hafa þar
verið að verki menn sem tengjast
fíkniefnum og þurfa að beita öll-
um brögðum til að fjármagna
kaup á slíkum efnum. Þessi
keðjuverkun er alþekkt því
neyslu á fíkniefnum fylgja oftar
en ekki glæpir og nægir að nefna
innbrot, þjófnaði, vændi og
líkamsárásir.
Nú þýðir ekki lengur að stinga
höfðinu í sandinn og hrósa happi
yfir því að á Akureyri séu aðeins
löglegir vímugjafar í umferð.
Vaxandi fíkniefnaneysla er stað-
reynd sem verður að horfast í
augu við. Sérstök ástæða er til að
hvetja foreldra unglinga að vera
á varðbergi því það gildir það
sama með hass og áfengi að því
yngri sem unglingarnir eru þegar
þeir ánetjast þessum efnum
þeim mun meiri líkur eru á skað-
legum áhrifum.
Umrætt hassmál tengist
reyndar ekki unglingum nema að
sáralitlu leyti því eins og fram
hefur komið í blaðinu hefur rann-
sóknarlögreglan yfirheyrt fólk á
aldrinum 17-40 ára. Úrtöluradd-
irnar margfrægu halda því jafn-
vel fram að fullorðið fólk eigi að
fá að ráða því hvort það notar
hass eða áfengi enda séu skað-
legu áhrifin af þessum vímugjöf-
um svipuð. Það er gömul lumma
að mæla hassinu bót og hún er
orðin viðbrennd.
Rannsóknir sem gerðar hafa
verið á síðustu árum og allar
skýrslur frá meðferðarstofnunum
og aðilum sem kljást við vímu-
efnavandann hafa leitt í ljós að
kannabisefni eru mun skaðlegri
en áður var haldið. Hassið safn-
ast fyrir í heilanum við reglulega
neyslu og mannslíkaminn er
mun lengur að losna við það en
t.d. alkóhól. Efnið hefur mikil
áhrif á andlega heilsu neytand-
ans og gerir hann tilfinningalega
sljóan. Oft eru kannabisefnin
stökkpallur yfir í harðari efni,
sem flestir vita að eru stórhættu-
leg. Áður er minnst á afbrotin
sem tengjast neyslu ólöglegra
fíknefna og fleira mætti nefna.
Útkoman verður einfaldlega sú
að neysla kannabisefna er ekki
bara ólögleg heldur skaðleg og
leiki einhver vafi á þessu er
ástæða til að efla enn fræðslu- og
forvarnarstarf í skólum.
Tóbaksreykingar hafa aukist á
ný meðal unglinga á Akureyri.
Áfengisneysla hefur einnig auk-
ist meðal þeirra með tilkomu
bjórsins og fíkniefni eru í umferð.
Vonandi er engin þörf á því að
blása þetta út sem víðtækt
vandamál en hér eru hættumerki
á ferð sem nauðsynlegt er að
bregðast við. SS
Öðruvísi mér áður brá
Stefón Þór Sæmundsson
Staða kynjanna í
músaíj ölskyldunni
Eitt magnþrungnasta verk heimsbókmenntanna er án
efa skáldsagan Mús og kisa eftir Örn Snorrason. Bókin
er greinilega skrifuð með börn í huga. Letrið er stórt,
stíllinn einfaldur og myndskreytingar við hæfi yngstu
lesendanna. Á titilsíðu bókarinnar stendur að þetta sé
létt lesefni og eru það orð að sönnu, við fyrstu sýn.
Ástæðan fyrir því að ég hampa þessari bók núna
tengist auðvitað þeirri umræðu í þjóðfélaginu að ólæsi
sé að aukast hér á landi. Við höfum þungar áhyggjur af
því að börnin séu hætt að lesa og glápi frekar á mynd-
bönd og sjónvarp. Þetta eru váleg tíðindi því íslending-
ar hafa hingað til getað gortað sig af því að vera vel
lesnir, fróðir og menntaðir og ólæsi hefur verið hér nær
óþekkt. Ef börnin okkar hætta að líta í bók geta
afleiðingarnar orðið skelfilegar. Við verðum að freista
þess að vekja áhuga þeirra á lestri góðra bóka og víkur
þá sögunni aftúr að Mús og kisu.
Þótt sagan sé einföld á yfirborðinu, þ.e. lífsbarátta
músafjölskyldu og sú ógn sem stafar af kettinum, er
hún margræð. Höfundi tekst á aðdáunarverðan hátt að
varpa ljósi á alla helstu þætti mannlegs samfélags í lítilli
barnabók. Raunar má telja Mús og kisu allegóríu;
höfundurinn er að segja aðra sögu samhliða sögunni af
músafjölskyldunni. Sem hliðstætt og alþekkt dæmi má
nefna Leigjandann eftir Svövu Jakobsdóttur. í þeirri
sögu er ekki aðeins verið að segja frá samskiptum leigu-
taka við leigusala því leigutakinn er tákn fyrir ameríska
herinn og leigusalinn er vor ástkæra þjóð sem hýsir her-
veldið.
„Mömmur þurfa aldrei að hugsa neitt“
Mús og kisa er því saga sem leynir á sér og hún hentar
fullorðnum ekki síður en börnum, það hef ég sann-
reynt. Lítum á dæmi framarlega í bókinni. Segir þar frá
þremur ungum sem grátbiðja móður sína um mat en
hún kemst ekki út vegna þess að kisa situr við opið á
holunni. Grípum niður í mitt spurningaflóð unganna:
„Er pabbi heima? spurðu ungarnir, við sjáum hann
hvergi.
Hann er þarna innst inni, sagði músin.
Við sjáum ekkert nema hrúgu, sögðu ungarnir.
Hann er þar samt, sagði mamma þeirra.
Er hann þá inni í hrúgunni? spurðu ungarnir.
Já, hann er þar, sagði litla músamamma.
Hvað er hann að gera þar? spurðu ungarnir.
Ég veit það ekki fyrir víst, sagði músin.
Hvað heldur þú, að hann sé að gera? spurðu ungarn-
ir.
Ætli hann sé ekki að hugsa, sagði mamma þeirra.
Hugsa? Hvað er það? spurðu ungarnir.
Það veit ég ekki, sagði músamamma.
Þurfa allir að hugsa? spurðu ungarnir.
Nei, það held ég ekki, sagði músin.
Hugsar þú, mamma? spurðu þeir.
Nei, ég hugsa aldrei neitt, sagði hún.
Hvers vegna ekki, mamma? spurðu ungarnir.
Mömmur þurfa aldrei að hugsa neitt, sagði músin.
Hverjir þurfa þá að hugsa? spurðu ungarnir.
Sumir, sagði músamamma.
Hverjir eru þessir sumir? spurðu ungarnir.
Það eru hinir og þessir, svaraði músin.
Hefur þú aldrei verið sumir eða hinir og þessir?
spurðu litlu ungarnir.
Jú, ég var einu sinni ein af þeim, svarað hún.
Hvenær var það? spurðu ungarnir svöngu.
Það var áður en ég átti ykkur, sagði músamamma.
En hugsum við? spurðu ungarnir.
Nei, það held ég ekki, börnin mín, sagði mamma
þeirra, ekki enn.
Þú hugsar ekki, og við hugsum ekki, sögðu ungarnir.
Er þá enginn hér, sem hugsar, nema pabbi?
Nei, hann hugsar einn fyrir okkur öll, sagði músa-
mamma, en hann hugsar líka mikið.“
„Pabbi getur allt“
Þannig líður sagan áfram létt og leikandi. Músamamma
er ráðalaus og hún hrærir í pottinum jafnvel þótt enginn
matur sé í honum. Þegar einn unginn spyr hana hvers
vegna hún sé að hræra í pottinum svarar hún á sinn
greindarlega hátt: „Ég veit það varla, barnið mitt, en ég
er vön því að hræra í pottum." Gagnvart slíkri
röksemdafærslu stendur maður agndofa og raunar duga
bókmenntafræðikenningar, sem maður lærði í gamla
daga, hvergi nærri til að greina og skýra þessa stór-
brotnu skáldsögu.
Framhald sögunnar snýst um það að pabbinn tekur
sér hvíld frá hugsunum sínum og „rekur“ kisu burt. Nú
þurfa ungarnir ekki að svelta lengur. „Já, þetta vissum
við, sögðu ungarnir. Pabbi getur allt.“
í Mús og kisu sjáum við fjölskylduna í hnotskurn og
hlutverkaskiptingin er skýr á heimilinu. Mömmur þurfa
ekki að hugsa, bara elda mat. Það eru pabbarnir sem
hugsa og geta allt.
Nærri má geta hvílíkt uppeldislegt gildi þessi bók hef-
ur og því er ástæða til að hvetja foreldra til að halda
henni að börnum sínum. En ég skil ekki hvers vegna
það hvein svona í konunni minni þegar ég las þessa bók
fyrir dóttur okkar. Hún spurði höstug mjög hvað í
ósköpunum ég væri að lesa fyrir barnið. Ég skil ekki
heldur hvers vegna við feðginin veltumst um af hlátri
yfir gullkornum bókarinnar sem snerta samskipti kynj-
anna. Þetta er auðvitað grafalvarlegt mál.
Svo ég tali nú í fúlustu alvöru þá hef ég sjaldan hlegið
eins mikið og þegar ég reyndi að lesa þessa sögu fyrir
dóttur mína og hún hló sig í svefn. Ég greip þessa bók
og dustaði rykið af henni í algjörri neyð því lestrarefni
var á þrotum á heimilinu og stelpan búin að hakka í sig
bókasafnsbækurnar. Nú er hún hins vegar komin í digr-
an sjóð, Fimm-bækurnar mínar gömlu, og les nú dag-
lega um ævintýri Önnu, Jonna, Júlla, Georgínu og
Tomma. Ég man ekki betur en að þetta sé holl og góð
lesning sem slær jafnvel Mús og kisu við.