Dagur - 10.04.1992, Blaðsíða 9

Föstudagur 10. apríl 1992 - DAGUR - 9
Halldór Pálsson.
biblíuskóla því þau væru áhuga-
fólk um kristileg hugðarefni.
Suður-Afríka hefði raunar ekki
verið inni í myndinni fyrr en
þarna var komið sögu og þau
hefðu séð svart á hvítu að óhætt
væri að flytja þangað með
börnin.
Jólahald á
sundlaugarbarmi
Þau dvöldu í tvær vikur í febrú-
armánuði í landinu og tóku síðan
ákvörðun um að flytja þangað
búferlum haustið eftir eða um
vorið eins og okkar haust birtist á
suðurhveli jarðar. Sumar tók því
við af sumri í árstíðabundnum
skilningi og sagði Halldór að
þeim hafi gengið mjög vel það
sem af er í nýja landinu. Eitt það
fyrsta sem virkað hafi óvenjulega
á þau var jólahald landsmanna.
Flestar hefðir og siðir Norður-
álfubúa væru framandi þótt
grundvöllur jólahaldsins sé hinn
sami hjá kristnum mönnum.
Árstíðin geri það að verkum að
allt fari fram með öðrum hætti.
Jólin beri að á heitasta tíma árs-
ins í Suður-Afríku og við slíkar
aðstæður sé fólk ekki vel búið
undir miklar matarveislur.
Sumarleyfistíminn standi einnig
sem hæst og því byggist jólahald-
ið einna mest upp af strandlífi.
Halldór sagði að klukkan sex á
aðfangadagskvöld hefði fjöl-
skyldan til dæmis stungið sér í
laugina og fengið sér sundsprett.
Sér hefði fundist þetta einkenni-
legt í fyrstu enda vanur allt öðr-
um jólasiðum en að klæðast
sundskýlu á þessu kvöldi. En því
fólki sem alist hafi upp við þetta
þyki það jafn eðlilegt og okkur
Islendingum fjölskylduboðin og
hangikjötið.
Frumbyggjarnir
hafa gleymst
Halldór kvaðst hafa reynt fyrir
sér í fasteignasölu og meðal ann-
ars boðið Islendingum fasteignir
hinumegin á hnettinum til kaups.
Áhugi hefði hinsvegar reynst tak-
markaður. Bæði valdi fjarlægðin
ákveðnum vanda í því efni og
óvissuástandið í landinu virki
einnig letjandi á útlendinga í að
fjárfesta þar. Halldór réðst síðan
í bókaútgáfu og er nú að vinna að
útgáfu á ritröð um sögu samfé-
lags í Suður-Afríku nútímans.
Allar fréttir frá Suður-Afríku
hafa borið keim af því ástandi,
sem ríkt hefur - aðskilnaðar-
stefnu á milli hvítra og svartra
íbúa landsins. En hvernig kom
ástandið innflytjandanum fyrir
sjónir? Virtist það vera með
sama móti og flestar fréttasend-
ingar til Vesturlanda segja til
um?
Myndlist
Málverkasýning
Elías B. Halldórsson, listmálari,
hélt málverkasýningu í Safnahús-
inu á Sauðárkróki í síðustu viku.
Sýningin var einn liður í Sælu-
viku Skagfirðinga. Á sýningunni
sýndi Elías fjörutíu og níu verk.
þau eru unnin í olíu á striga, olíu
á pappír og sem tréristur.
Myndefni flestra verkanna fell-
ur undir natúralisma, en nokkur
eru óhlutlæg og sum þeirra á
mörkum flokkanna tveggja. Þar
má nefna tvær myndir, sem unn-
ar eru í olíu á striga og nefnast
Logn undir bjarginu og Heiðna-
berg. í þessum tveim verkum
hefur Elíasi tekist skemmtilega
að draga fram birtu og litbrigði
steinsins. Sérlega hefur vel tekist
til í Heiðnabergi, sem er aðlað-
andi verk gætt hófsemi en þó
ákveðni í notkun forma og lita.
Málverk unnin með natúralist-
ískum hætti á sýningu Elíasar B.
Halldórssonar eru öll unnin í olíu
á pappír. í mörgum verkanna
leyfir Elías sér ljúflega stíliser-
ingu, sem kemur skemmtilega út
í langflestum tilfellum og gefur
verkunum iðulega skáldlegan
blæ. Til þessa má nefna eitt besta
verkið á sýningunni, Tröppu-
gang, nr. 29. Þá hefur Elíasi víða
tekist vel að nýta birtu í þessum
verkum sínum, og nær í sumum
þeirra eftirtektarverðum hughrif-
um. Svo er til dæmis í Bjartnætti,
nr. 27, og Kveldlýsi, nr. 36.
í þessum natúralistísku verk-
um er ljóst, að Elías sækir mörg
myndefni sín á æskuslóðir í Borg-
arfirði eystra. Það byggðarlag er
meðal hinna myndrænustu og
fegurstu á landi hér og hefur orð-
ið yrkisefni margra okkar bestu
listamanna. Dæmi um myndir,
sem greinilega eiga uppruna sinn
að rekja á þessar slóðir, eru
Bjartnætti, sem þegar hefur verið
Halldór kvað svo ekki vera.
Ástandið sé ólíkt þeirri mynd
sem fjölmiðlar á Vesturlöndum
hafi dregið upp. Mun meira sé
gert úr ógnaröldinni en ástæða sé
til og margt fólk lifi þarna í friði
og ró. Ástandið eigi sér djúpar
rætur í sögu þjóðarinnar - á
hvern hátt landið byggðist fólki
frá mismunandi heimshlutum
sem fátt hafi átt sameiginlegt.
Frumbyggjar Suður-Afríku hafi
eiginlega gleymst enda sé staða
þeirra orðin svipuð stöðu indíána
í Norður-Ameríku. Þeim hafi að
miklu leyti verið útrýmt og þeir
sem eftir séu lifi frumstæðu lífi og
standi að mestu fyrir utan baráttu
hvítra og svartra um yfirráð í
landinu. Menn megi heldur ekki
gleyma því að svartir Suður-
Afríkubúar séu ekki hinn inn-
fæddi hluti íbúanna, heldur hafi
þeir flust þangað frá grannríkjun-
um í norðri - margir þeirra væru
flóttafólk frá Namebíu og
Zimbabwe, sem komið hafi til
Suður-Afríku á síðari árum.
Hvíti maðurinn hafi í raun numið
land í Suður-Afríku á undan
þeim svarta og hafi fyrstur rutt
frumbyggjum landsins úr vegi.
Kynslóð ólæsra að vaxa upp
Halldór sagði að svartir íbúar
Suður-Afríku hefðu notið for-
réttinda á vissum sviðum þótt
þeir hafi ekki haft pólitísk réttindi
á borð við hvíta og nefndi sem
dæmi að fram til þessa hefðu þeir
ekki þurft að greiða fyrir læknis-
þjónustu. Þeir hafi einnig notið
ókeypis skólagöngu. En fyrir
rúmum áratug - á árunum fyrir
1979 hefðu þeir tekið sig til og
brennt skóla í mótmælaskyni við
að þurfa að Iæra „Africans" og þá
hafi stjórnvöld hvítra ákveðið að
reisa skólana ekki aftur. Svert-
ingjarnir hafi sjálfir brennt þá -
þeir vilji ekki hafa skóla og hvers
vegna ættum við að byggja þá aft-
ur upp. Þetta hafi verið viðbrögð
hinna hvítu við skólabrennunum.
Halldór sagði að „Africans"
væri opinbert tungumál í Suður-
Afríku auk ensku. Tungumálið
væri skylt flæmsku og ætti þann-
ig rætur að rekja til hollenskra
innflytjenda. Halldór sagði að
skólaleysið væri farið að skapa
verulegt vandamál því nú væri að
vaxa úr grasi kynslóð svartra,
sem bæði væri ólæs og óskrifandi.
Þetta fólk hefði enga möguleika á
vinnumarkaði og margt af því
héldi sér á lífi með hnupli og
jafnvel ránum. Á meðal þessa
óupplýsta fólks sé að finna efni-
við í hreinan glæpalýð sem geti
skapað mikil vandamál og tafið
fyrir að friður komist á í landinu
þrátt fyrir vilja stjórnvalda.
Elíasar
nefnd, og Við veginn að sunnan;
þægilega látlaus en áleitin mynd,
sem býr yfir skemmtilegum
þokka.
Tréristurnar á sýningu Elíasar
eru nokkuð gróí'ar að gerð. Þær
eru gjarnan af fólki, flestar mjög
stíliseraðar og jaðra við skop-
myndastíl. Yfir þeim er forvitni-
legur blær hressleika og tjáning-
argleði.
Sýning ElíasarB. Halldórsson-
ar í tengslum við Sæluvikuna er
vel sjónar virði. Á henni má sjá
breytingu frá þeirri sýningu hans,
sem undirritaður sá fyrir nokkr-
um árum líka á Sauðárkróki.
Verkin á sýningunni að þessu
sinni eru mörg bjartari og á ýms-
an veg léttara yfir þeim. Heildar-
bragur sýningarinnar er góður og
hún nýtur sín vel í ágætum sýn-
ingarsal Safnahússins á Sauðár-
króki.
Haukur Ágústsson.
Innfæddir hvítir menn
eiga ekki undankomuleið
De Klerk hefur átt í erfiðleikum
með að koma umbótastefnu sinni
til framkvæmda. Mikil andstaða
er enn ríkjandi á meðal með-
bræðra hans af hvíta kynstofnin-
um og sér ekki fyrir endann á
henni þótt hún hafi nú hlotið
samþykki í almennum kosning-
um á meðal hvítra manna. Hall-
dór sagði að það væru einkum
afkomendur hinna hollensku inn-
flytjenda - Búanna - sem væru
andsnúnir jafnrétti hvítra og
svarta. Þeir hefðu verið yfirstétt í
landinu og mættu nú búast við að
ýmis réttindi verði af þeim tekin
ef ríkisstjórn, sem skipuð verði
svörtum mönnum að meirihluta
tekur við stjórnartaumunum.
Þeir hefðu einnig á að skipa vel
vopnum búnum mönnum, sem
geti látið til sín taka ef til vopn-
aðra átaka komi í kjölfar kosn-
inganna. Halldór sagði einnig að
margir hvítir menn í Suður-
Afríku, sem ekki væru innfæddir
en flutt hefðu til landsins á
undanförnum árum og áratugum
héldu einnig ríkisborgararétti í
því landi er þeir hefðu komið frá.
Slíkt hafi verið heimilt og því eigi
þetta fólk möguleika á að fara til
baka ef til ófriðar dragi. Innfædd-
ir hvítir menn standi hins vegar
verr að vígi - þeir eigi ekki annað
ríkisfang en suður-afrískt og hafi
því engar undankomuleiðir. Af
þeim sökum haldi þeir svo fast í
áhrif sín og völd.
Viðskiptabannið hefur
bitnað á þeim svörtu
Viðskiptabann hefur gilt gagn-
vart Suður-Afríku vegna aðskiln-
aðarstefnu stjórnvalda þar og
með því hafa Sameinuðu þjóðim-
ar viljað knýja á um breytingar í
landinu. Oft hefur verið deilt um
hvort slíkar aðgerðir nái tilgangi
sínum og einnig um á hverjum
þær bitni verst. Ugglaust hefur
viðskiptabannið á Suður-Afríku
haft eitthvað að segja gangvart
stjórn hvíta minnihlutans en
Halldór Pálsson sagði að það
hefði hinsvegar bitnað verst á
þeldökkum - þeim hluta þjóðar-
innar sem það hafi átt að hjálpa.
Efnahagskerfi líði ætíð vegna
viðskiptaþvingana og síðan leiði
það af sér erfiðleika fyrir þá sem
minna megi sín.
Eftir að úrslit kosninganna
urðu kunn anda þjóðir heimsins
léttar. De Klerk og félagar hans
hafa fagnað sigri. Nelson Mandela
einnig en á meðal afkomenda
Búanna, hinna flæmsku innflytj-
enda, grefur uggur og örvænting
um sig. Hvað gerist. Hver verður
framvinda mála er erfitt að segja
til um. Trúlega helst friðvænlegt
þar til farið verður að hrófla við
forréttindum þessa fólks. Á Hall-
dóri Pálssyni, bókaútgefanda og
sölumanni frá íslandi, er engan
bilbug að finna. Hann hyggst
dvelja í Suður-Afríku enn um
sinn að minnsta kosti. En ef til
verulegra átaka komi geti hins
vegar brugðið til beggja vona um
framhald búsetu. ÞI
T
Málningardagar
Við veitum 10% staðgreiðsluafslátt
af allri málningu og málningarvörum
fram að páskum.
Verid velkomin.
Einingarfélagar
athugið
Útleiga orlofshúsa félagsins sumarið 1992.
Sækja þarf skriflega um á*þar til gerðum eyðublöð-
um, sem eru fáanleg hjá trúnaðarmönnum félagsins
og einnig á skrifstofum þess,
á Akureyri, Skipagötu 14, sími 23503,
á Dalvík, Ráðhúsinu, sími 61340,
á Ólafsfirði, Múlavegi 1, sími 62318,
í Hrísey, hjá Matthildi Sigurjónsdóttur, Hólabraut21,
sími 61757,
á Grenivík, hjá Ólöfu Guðmundsdóttur, Hvammi,
sími 33204.
Umsóknarfrestur er til kl. 17.00 30. apríl 1992 og
ber að skila umsókn til skrifstofa félagsins.
Þau orlofshús sem í boði eru, eru á eftirtöldum
stöðum:
lllugastöðum, Fnjóskadal,
Ölfusborgum við Hveragerði,
Vatnsfirði, Barðaströnd,
Einarsstöðum á Héraði,
2 íbúðir í Reykjavík,
íbúðarhús að Dölum II, Hjaltastaðaþinghá, N-Múla-
sýslu.
Eitt orlofshúsið á lllugastöðum er ætlað fyrir fatlaða.
Áætluð vikuleiga í orlofshúsi er kr. 8.000, en kr.
9.000 í íbúðunum í Reykjavík.
Gleðilegt sumar.
Orlofsnefnd Einingar.