Dagur - 22.05.1992, Qupperneq 4

4 - DAGUR - Föstudagur 22. maí 1992
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31.
PÓSTHÓLF 58. AKUREYRI. SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. 1200 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ KR. 110
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMNETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN:
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585).
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON. JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (iþróttir).
ÓLI G. JÓHANNSSON. ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON.
SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON (Sauðárkróki vs. 95-35960. fax 95-36130).
STEFÁN SÆMUNDSSON. ÞÓRÐUR INGIMARSSON
LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON. ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR. HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Velferð og stétt-
leysi í þátíð
íslendingar hafa löngum getað hrósað sér af stéttlausu
þjóðfélagi. Við höfum fullyrt að hér á landi búi ein þjóð í
einu landi, hér sé enginn aðall og engin lágstétt; allir
íslendingar hafi jafnan aðgang að velferðarkerfinu, hvort
sem um er að ræða aðstöðu til náms eða þjónustu heil-
brigðiskerfisins. Þetta er ekki lítið til að stæra sig af enda
hafa íslendingar löngum verið stoltir af þjóðfélaginu sínu
og réttilega sagt að íslenska velferðarsamfélagið sé eitt-
hvert fullkomnasta og réttlátasta velferðarsamfélag í víðri
veröld.
Nú bendir því miður margt til þess að íslendingar neyð-
ist til að dásama fyrirmyndarríkið sitt í þátíð. Stéttaskipt-
ing hefur vaxið hratt síðustu árin og engin tilraun hefur
verið gerð til að sporna við fótum. Munur hæstu og lægstu
launa er nú allt að fjórtánfaldur og hefur haldist á því bili í
nokkur ár. Félagsmálaráðherra fullyrðir að um fimmtungur
tekjulægsta fólksins hafi um 50 þúsund krónur í mánaðar-
laun á meðan fimmtungur tekjuhæsta fólksins beri fjórtán
sinnum meira úr býtum. Þetta þýðir að hluti þjóðarinnar
hefur vart til hnífs og skeiðar á sama tíma og hluti þjóðar-
innar verður stöndugri með hverju árinu sem líður. Bilið
milli þessara hópa breikkar stöðugt. Félagsmálaráðherra
hefur einnig leitt líkur að því að undandráttur frá skatti
nemi minnst 18 milljörðum króna árlega hér á landi. Það er
sem sagt líklegt að ákveðnir þjóðfélagshópar komist hjá að
greiða skatta af um um 18 þúsund milljóna króna tekjum
árlega og ríkissjóður verði þar með af 6-7 milljarða króna
skatttekjum, sem ella færu til samneyslunnar. Skattsvikar-
arnir sitja þess í stað einir að þessum gríðarlegu fjármun-
um. Ljóst er að skattsvikararnir eru ekki í hópi hinna
almennu launamanna heldur er þar fyrst og fremst um að
ræða sjálfstæða atvinnurekendur og ýmsa hópa iðnaðar-
manna, sem eru í aðstöðu til að skammta sjálfum sér þau
laun sem fram koma á skattskýrslu.
í nýútkominni áfangaskýrslu svokallaðrar fjármagns-
skattanefndar kemur fram að dreifing eigna í þjóðfélaginu
er mjög misjöfn. Kemur það fæstum á óvart í ljósi þess sem
að framan er sagt. Samkvæmt skattframtölum frá 1990
eiga til dæmis 204 hjón og 48 einhleypingar eignir upp á 50
milljónir króna eða meira. Á hinn bóginn er eignastaða
3.266 hjóna og ríflega 4.000 einhleypinga neikvæð um
meira en eina milljón króna. í sömu skýrslu kemur fram að
267 hjón og 81 einhleypingur voru með eignatekjur á bilinu
2-10 milljónir króna á árinu 1990. Á sama tíma voru tæp-
lega 44.000 hjón og ríflega 79.000 einstaklingar með eigna-
tekjur undir 50 þúsund krónum. Þetta segir sína sögu um
hina ört vaxandi stéttaskiptingu hér á landi.
Sú ríkisstjórn sem nú situr hefur stigið mörg óheillaskref
í þá átt að auka stéttaskiptingu enn frekar. Hún hefur ekki
enn skorið upp herör gegn skattsvikum. Hún hefur horft
aðgerðalaus upp á vaxandi atvinnuleysi. Hún hefur beitt
miskunnarlausum niðurskurði í velferðarkerfinu og innleitt
gjaldtöku á öllum sviðum þess. Nú þarf almenningur að
greiða mun meira fyrir lyf og heilbrigðisþjónustu en áður
hefur tíðkast, námslán eru veitt eftir á og endurkrafin með
raunvöxtum og þannig mætti lengi telja. Allar þessar
aðgerðir miða að því að skerpa andstæðurnar.
Það er stutt í að stéttleysi íslensku þjóðarinnar og vel-
ferðarkerfið góða heyri sögunni til. Við sækjum hratt í þau
víti annarra þjóða sem við ættum að varast. BB.
Á ferð í Hrísey:
Bragðlaukamir kitlaðir í Brekku
Steinunn Sigurjónsdóttir og Smári Thorarensen eru eigendur Veitingahúss-
ins Brekku í Hrísey. Þau eru fyrir miðju á myndinni. Á vinstri hönd er
Harpa Smáradóttir sem annast veitingasalinn. Tii hægri er matreiðslumaður-
inn, Elís Árnason, sem jafnframt er meistari í kjötiðn. Mynd: ój
Vor er í lofti, sunnudagur, og
það rignir. Ég er á leið út Arn-
ameshreppinn á leið til Hrís-
eyjar ásamt eiginkonunni.
Lengi hefur staðið til að
skreppa til Hríseyjar. Fyrir
mörgum árum kom ég í Hrísey
til að fanga efni í málverk. Oft
hef ég siglt fram hjá Hrísey
sem háseti á Kaldbak EA á
leið á miðin fyrir austan eða
vestan. Hrísey er vinalegur
staður og íbúarnir um 270.
Ferjan Sævar bíður okkar á
Litla-Árskógssandi. Fjöldi
farþega er með í þessari ferð.
Eyjaskeggjar eru að ferma
börn sín og gestir streyma að.
Þaralykt slær fyrir vitin er við
siglum frá Litla-Árskógssandi
og krían er komin. Æðarfugl-
inn er búinn að para sig og
Kaldbakur kúrir í norðrínu
hvítur og mikilúðlegur. Já, það
er vor í lofti og hafflötur lygn.
Sævar skríður inn í höfnina í
Hrísey eftir 15 mínútna sigl-
ingu.
Hrísey hefur breyst frá því ég
var hér síðast. Gömlu bryggju-
húsin eru horfnir. Eyjaskeggjar
hafa tekið til hendinni og fínpúss-
að staðinn. Fermingaveislur bíða
farþega og fáir eru á stjái. Við
hjónin röltum um og undirritaður
leitar fanga í málverk. Nokkrar
skissur eru teknar og ég verð að
segja með sanni að lítið er til
fanga. Rigningin gerir listmálar-
anum erfitt fyrir og að uppá-
stungu konunnar höldum við til
veitingahússins Brekku.
Brekka sem sjúkrahús
Brekka á sína sögu sem flest hús.
Húsið var reist á árunum 1932 til
1934 af Tryggva Jónatanssyni og
fjölskyldu. Hríseyingum þótti
húsið stórt og kölluðu það
„Greifahöllina". Tveimur vikum
eftir að Tryggvi og fjölskylda
fluttu í nýja húsið varð mikill
jarðskjálfti í Hrísey, sem kennd-
ur er við Dalvík. Ekki skemmdist
húsið utan þess að stromurinn gaf
sig. Árið 1936 kom upp tauga-
veikifaraldur í Hrísey. Margir
veiktust í eyjunni, en aðeins einn
maður lést. Brekka var notuð
sem sjúkrahús, því þar voru stof-
ur stórar.
Tryggvi og fjölskylda bjuggu í
húsinu áfram í strangri einangrun
og fengu að fara út hvítklædd að
næturþeli, þannig að fólk gæti
varast þau vegna plágunnar. Á
árunum 1943 til 1981 var húsið
notað sem íbúðarhús og þrjár
fjölskyldur bjuggu í Brekku á
þessu tímabili. Árið 1981 eignað-
ist útgerðarfyrirtækið Borg hf.
Brekku og notaði húsið sem
verbúð. í þrjú ár gekk fiskverka-
fólk um sali en árið 1984 hófst
rekstur veitingahúss í „Greifa-
höllinni“. Árið eftir var byggt við
húsið.
Maturinn lofar meistarann
Hjónin Steinunn Sigurjónsdóttir
og Smári Thorarensen reka Veit-
ingahúsið Brekku, sem getið hef-
ur sér gott orð fyrir góðan mat.
Með hverju árinu fjölgar þeim
sem heimsækja eyjuna og máls-
verður að Brekku þykir ómiss-
andi sé eyjan heimsótt. í fyrra
tóku sér far með Sævari 54.000
farþegar, fjórum þúsundum fleiri
en árið áður.
Þau hjón tóku á móti okkur og
yfir ölkrús spjölluðum við um
daginn og veginn og líf eyjar-
skeggja. Ibúum Hríseyjar hefur
ekki fækkað á síðari árum og
sjósókn og úrvinnsla sjávarfangs
er lifibrauðið. Lítið hefur verið
byggt af húsum á síðari árum.
„Verkamannabústaðir voru reist-
ir hér fyrir 10 árum og tvö einbýl-
ishús hafa risið hér síðan. í dag er
hreppurinn að byggja 5 íbúða
dvalarheimili fyrir aldraða. Fólk
vill flytja til eyjunnar, en húsnæði
vantar. Hér er gott mannlíf,“
segir Smári og matsveinn húss-
ins ber ilmandi Hríseyjarsúpu á
borð. Matreiðslumaður Veit-
ingahússins Brekku er Elís Árna-
son. Elís er jafnframt kjötiðnað-
armaður og Smári segir að það
komi sér vel því allt nautakjöt
sem borið er á borð í Brekku er
unnið í eyjunni. „Við notum
Galloway-kjötið, sem við fáum í
Einangrunarstöðinni. Sæði úr 5
nautum af Galloway-kyni var
flutt inn til Hríseyjar árið 1976 og
nú er stofninn orðinn nær hreinn.
Skepnurnar eru stórar og gefa
gott kjöt. Þannig er lundin helm-
ingi þyngri en í íslensku nautun-
um," segir kokkurinn Elís og
spyr hvemig við viljum hafa kjöt-
ið steikt eftir að pöntun hafði
verið gerð.
Maturinn lofar meistarann og
kjötið var vel framreitt. Svangur
ferðamaður er ekki svikinn af
máltíð í Brekku sem kitlar bragð-
laukana. Eftirrétturinn, djúp-
steiktur banani í viðeigandi sósu
á skreyttum diski sem og kaffi og
líkjörstár fullkomnaði máltíðina.
Forskot á sæluna
Veitingasalurinn í Brekku er vist-
legur og tekur 80 manns í sæti.
Hvert sumar er örtröð ferða-
manna í eyjunni sem lítur við í
vertshúsinu. Starfsmenn eru 10
til 12. Mér er hugsað til þess að
mikið áræði hafi þurft til að opna
þennan stað í byrjun og Smári
viðurkennir að blint hafi verið
rennt í sjóinn. „Við höfum farið
hægt og ekki rasað um ráð fram.
Við höfum reynt að meta aðstæð-
ur hverju sinni og afkoman er all
góð. Sumarið er annatími, en
þess fyrir utan sinnum við veisl-
um. Klúbbar og ýmis félög nýta
sér aðstöðuna hér yfir vetrartím-
ann. Allar helgar síðustu tvo
mánuðina hafa verið fullbókað-
ar. Við bjóðum upp á gistirými
hér í Brekku og einnig svefn-
pokapláss í Barnaskólanum. Á
föstudaginn opnum við fyrir gesti
sumarsins. Þið hjónin tókuð for-
skot á sæluna,“ segir Smári og
glottir í skeggið.
Já, það er ekki ofsögum sagt af
móttökunum í Brekku. Tíminn
hefur liðið fljótt. Sævar er búinn
að fara eina ferð til lands og síð-
asta ferð er klukkan ellefu. Við
þökkum fyrir okkur og göngum
út í vorrigninguna. í garðinum
sunnan undir vegg kúra fjórar
rjúpur. Rjúpan á griðland í Hrís-
ey og hátt uppi í tré er ber við
kirkjuturninn syngur þröstur vor-
inu óð. ój
Landsbankahlaupið
fer firam á morgun
Landsbankahlaupiö, hið sjö-
unda í röðinni, fer fram á morg-
un, Iaugardag, og hefst kl.
11.00. Framkvæmd hlaupsins
verður með svipuðu sniði og
undanfarin ár. Eins og áður er
hverjum afgreiðslustað á land-
inu falið að sjá um framkvæmd
hlaupsins í samvinnu við full-
trúa Frjálsíþróttasambands
íslands.
Öll börn fædd árin 1979, 1980,
1981 og 1982 geta tekið þátt í
hlaupinu, óháð búsetu. Eins og
verið hefur hlaupa tveir og tveir
árgangar saman, skipt eftir kyni.
Þannig eru fjögur hlaup á hverj-
um stað. Drengir fæddir 1979 og
1980, drengir fæddir 1981 og
1982, stúlkur fæddar 1979 og
1980 og stúlkur fæddar 1981 og
1982. Þannig eru í raun fjórir
riðlar.
Aldurshópar hlaupa mislangt,
börn fædd 1979 og 1980 hlaupa
1.500 metra en börn fædd 1981
og 1982 hlaupa 1.100 metra.
Veitt verða þrenn verðlaun, gull/
silfur/brons í öllum hlaupunum
fjórum, samtals 12 verðlauna-
peningar. Einnig verða dregin út
nokkur númer þátttakenda og
hljóta vinningshafarnir Kjörbók
með 4.000 kr. innistæðu. Þess
utan fá allir þátttakendur bol og
viðurkenningarskj al.
Á Akureyri má að venju búast
við mikilli þátttöku en á síðasta
ári tóku hátt x 600 börn þátt í
hlaupinu. Hlaupið hefst við
afgreiðslu bankans í Strandgötu 1
og eru þátttakendur beðnir að
mæta þar kl. 10.00, eða klukku-
stund áður en hlaupið hefst.
Blásarasveit æskunnar, undir
stjórn Roars Kvam, leikur við
bankann frá kl. 10.00. Að hlaup-
inu loknu verður boðið upp á
veitingar. -KK