Dagur - 28.11.1992, Qupperneq 9

l!
Laugardagur 28. nóvember 1992 - DAGUR - 9
Mývetningar vera ánægðir með. En þetta
sýnir líka að Kísiliðjan er alls ekkert
einkamál Mývetninga."
Er sjálfur náttúrunýtingarsinni
- Nú ert þú líffræðingur að mennt og
stjórnar fyrirtæki sem af sumum er legið á
hálsi að vera skaðlegt umhverfi sínu. Getur
þú sagt með fullri vissu að Kísiliðjan og
Mývatn geti farið saman?
Friðrik hugsar sig eilítið um, horfir út um
gluggann og heldur svo áfram. „Ég er búinn
að skoða flestar þær skýrslur sem gerðar
hafa verið um lífríki Mývatns. Ég bendi á
málflutning Kísiliðjunnar sem segir að ekki
hefur tekist að tengja saman sveiflur í lífríki
Mývatns við rekstur Kísiliðjunnar og þau
efni sem notuð eru í vinnslurás verksmiðj-
unnar berast ekki til Mývatns í mælanlegum
styrk. Sú næringarefnaauðgun sem orðið
hefur í vatninu er ekki marktæk og ekkert
liggur fyrir um að hún sé af völdum vinnslu-
rásar Kísiliðjunnar. Ég tel að Kísiliðjan sé
að gera gagn með dýpkun vatnsins og hef
engar sannanir fyrir því að fyrirtækið sé að
gera ógagn í vatninu.
Það er rétt að ég er líffræðingur en ég er
líka náttúrunýtingarsinni og tel mjög mikil-
vægt að nýta landsins gagn og nauðsynjar.
Þar er alveg sama hvort við erum að tala um
kísilgúr eða þorskinn í hafinu. Ég hef stund-
um líkt þessu saman. Kísiliðjan er af ein-
staka svokölluðum náttúruverndarmönnum
lögð í einelti og þá vilja þeir að allt sé
óbreytt. Ég minni á að eftir að grisjun hætti
í Slútnesi í Mývatni þá er það svæði vart
fært nema fuglinum fljúgandi. Mývetningar
segja mér að þar séu varpstöðvar horfnar
vegna þess að gróðurinn sé að kaffæra
svæðið. Slútnes er talin náttúruperla í
Mývatni en það er skelfilegt til þess að vita
að ferðamenn og aðrir geti ekki notið henn-
ar lengur. Við verðum að nýta náttúruna í
landinu og þó erfitt sé að feta gullna meðal-
veginn þá er búið að stunda rannsóknir í
Mývatni í áraraðir og þær hafa kostað um 60
milljónir króna. Nýjar rannsóknir sem nú
standa yfir eiga að kosta um 45 milljónir
Texti:
Jóhann
Ólafur
Halldórsson
Myndir:
Robyn
króna og þrátt fyrir að menn séu búnir að
nota þessar 60 milljónir króna til rannsókna
þá hefur ekki tekist að tengja sveiflurnar í
vatninu við rekstur Kísiliðjunnar.
Sem líffræðingi finnst mér skrýtið að hægt
sé að fullyrða að sveiflur í lífríki Mývatns
séu Kísiliðjunni að kenna þegar á sama tíma
eru miklar sveiflur til að mynda í veðurfar-
inu. Mér finnst of mikið horft framhjá þessu
en í stað þess leitað að sökudólgi og menn
telja sig finna hann í Kísiliðjunni. Ég veit
um marga kollega mína í líffræðingastétt
sem eru sammála því að ýmsir aðrir þættir
ráða meiru varðandi lífríkið í vatninu en
rekstur Kísiliðjunnar.“
Besta lausnin að hömlum á
vinnslu úr Mývatni verði aflétt
Síðari hluta vetrar mun skýrast hvaða stefnu
stjórnvöld taka varðandi framtíðarvinnslu-
leyfi Kísiliðjunnar. Friðrik segir að engum
þurfi að koma á óvart að fyrirtækið sækist
eftir langtímavinnsluleyfi og að fá grænt ljós
á að vinna kísilgúr í Bolum í Mývatni. Besta
kostinn segir Friðrik þann að öllum hömlum
á vinnslu úr Mývatni verði aflétt en hann
segir of snemmt að ræða hvernig brugðist
verði við í vor ef aðeins verði veitt leyfi til
1-2 ára.
„Ríkið er meirihlutaeigandi í fyrirtækinu
og í ljósi erfiðleika í stóriðjurekstri á íslandi
skýtur skökku við að efasemdir séu uppi um
hvort eitt af fáum fyrirtækjum sem eru í
gjaldeyrisöflun og gengur vel eigi að fá að
starfa áfram eða ekki. Ég spái ekki um
ákvörðunina í vor en það má ljóst vera að
ófullnægjandi er að Kísiliðjan fái einhverja
skammtímalausn í vor og þá á ég við 1-2 ára
vinnsluleyfi. Þetta má öllum vera ljóst,“
segir Friðrik ákveðinn.
Bandarísku eigendurnir
áhyggjufullir
Bandaríska fyrirtækið Celite Corp. keypti
nýverið eignarhlut þann sem fyrirtækið
Manville átti í Kísiliðjunni. Celite
Corporation er stórfyrirtæki í vinnslu og
sölu á kísilgúr í heiminum og segir Friðrik
að innan búða þar á bæ hafi menn miklar
áhyggjur af þeirri stöðu sem uppi er um
framtíðarstarfsemi Kísiliðjunnar. Þetta er
ekki síst til komið vegna þess að margir
kaupendur sækjast eftir framleiðslu fyrir-
tækisins enda hefur hún umtalsverða sér-
stöðu sem eini kisilgúrinn í heiminum sem
unninn er af botni stöðuvatns.
„Forsvarsmenn Celite Corp. eiga mjög
erfitt með að eyða frekari fjármunum í
markvissa markaðssókn fyrir Kísiliðjuna
þegar ekki er vitað hver framtíð fyrirtækis-
ins verður. Kísiliðjan skiptir þá miklu máli
og þeir eru mjög ókyrrir með stöðu náma-
leyfisins. Ég er nýkominn af fundi í Banda-
ríicjunum með forstjóra Celite Corporation
og hans helstu ráðgjöfum og þar lýstu þeir
ánægju með málflutning Kísiliðjunnar í
haust.“
Ætlunin er að undir lok ársins hittist full-
trúar þessara erlendu eignaraðila, iðnaðar-
ráðherra og stjórn Kísiliðjunnar. Friðrik
segir að ekki sé reiknað með svari ráðherra
varðandi vinnsluleyfið fyrr en með vorinu
og út frá því svari ráðist ekki aðeins fram-
tíðaröryggi verksmiðjunnar heldur einnig
hvort hún getur snúið sér að samstarfi með
öðrum um frekari atvinnuuppbyggingu í
Mývatnssveit.
Lærdómsríkt að starfa í
alþjóðlegu umhverfi
Friðrik Sigurðsson hefur síðustu árin verið
áberandi á vettvangi fiskeldismanna hér á
landi en hann var lengstum framkvæmda-
stjóri Landssambands fiskeldis- og hafbeit-
arstöðva og síðar framkvæmdastjóri ísnó.
Hvernig gengur honum að fara inn á þennan
nýja vettvang?
„Mér þykir þetta áhugavert starf, ekki
síst að starfa í alþjóðlegu fyrirtæki eins og
Kísiliðjan er. Celite Corp. er með verk-
smiðjur víða um heim og innan fyrirtækisins
er gott upplýsingastreymi. Við getum því
fylgst með hjá öðrum verksmiðjum og þeir
hjá okkur. Mér finnst þetta alþjóðlega
umhverfi skemmtilegur starfsvettvangur og
þarna eru allir möguleikar á að geta starfað
á eðlilegum grundvelli. Forráðamenn Celite
Corp. fylgjast náið með og þeir vilja sjá
árangur í rekstri félagsins. Kísiliðjan hefur
náð að hagræða en hagræðingin þarf að
verða meiri. Við leggjum okkur í líma við
að standa framar eða að minnsta kosti jafn-
fætis kollegum okkar erlendis.“
Grundvallarmistök gerð í fiskeldinu
Við snúum nú talinu frá starfi Friðriks í
fiskeldinu. Hann lærði sjávarlíffræði á sín-
um tíma í Noregi og var þar búsettur í 8 ár.
Lokaritgerð hans fjallaði um beitukóng og
sjálfur segist hann hafa mikinn áhuga á nýt-
ingu á sjávarhryggleysingjum þar sem hann
segist sjá möguleika þó tilkostnaður á ís-
landi geri slíkri vinnslu erfitt um vik.
Þegar litið er um öxl og horft á uppbygg-
ingu fiskeldisins hér á landi síðustu ár eru
margar dökkar hliðar. Fyrirtæki hafa farið í
stórum stíl á hausinn og miklar fjárfestingar
standa nú lítið eða ekkert nýttar. Enn eru
þó til nokkur fiskeldisfyrirtæki sem þrauka.
Er hvað skyldi vera hægt að læra af þessari
sögu eða vilja menn yfir höfuð ekki læra af
hruninu í fiskeldinu?
„Jú, ég held að menn vilji læra af þessu,“
segir Friðrik.
„Ég hef oft verið að velta fyrir mér hvað
hafi farið úrskeiðis. Ég held að uppbygging-
in hafi verið of hröð á nýrri atvinnugrein á
skömmum tíma. Menn gerðu grundvallar-
mistök sem fólust í að byggja of mörg fyrir-
tæki. Þess í stað hefði átt að byggja upp
færri fyrirtæki í upphafi og fjármagna þau til
fulls. Þá á ég ekki einungis við fastafjármun-
ina heldur einnig reksturinn í einhvern tak-
markaðan tíma þannig að menn gætu séð hvort
dæmið gengi eða ekki. Ef þetta hefði gengið
þá hefði mátt renna hugmyndinni í gegnum
ljósritann og búa til fleiri. En að búa til
svona mörg fyrirtæki sem ekki höfðu rekstr-
argrundvöll í upphafi; það voru stóru
mistökin," segir Friðrik og bætir við að önn-
ur mistök í byrjun hafi falist í að stofnarnir
voru ekki kynbættir og fyrir vikið urðu meiri
afföll í stöðvunum, hægari vöxtur fisksins og
þar með meiri kostnaður. Friðrik telur ekki
leika vafa á að bein pólitísk afskipti af
fiskeldinu þegar það var að fara af stað hafi
spillt fyrir, nokkuð hafi verið um pólitíska
fyrirgreiðslu einstakra fyrirtækja og stjórn-
málamenn beri vissa sök á hve illa fór á
mörgum bænum. Þá verði að segjast að
varðandi fiskeldið hafi bankar og stofnlána-
sjóðir farið ógætilega og fyrirtæki engan
veginn ráðið við þær skuldir sem á herðar
þeim voru settar. „En ég ætla að vona að
þetta verði reynsla fyrir komandi kynslóðir
og reyndar hef ég fulla trú á að fiskeldið eigi
framtíð hér á landi,“ bætir hann við.
Ný reynsla að búa á landsbyggðinni
Nógu lengi bjó Friðrik í Noregi til að heill-
ast af skíðagönguáhuga Norðmanna og
hann segist hugsa gott til glóðarinnar í vetur
að ganga á skíðum í frístundum í Mývatns-
sveit. Þau hjón búa í Reykjahlíð með þrjú
börn og segir Friðrik að sú reynsla sé ný fyr-
ir hann að búa úti á landi. Á þeim tíma sem
þau hafi búið í Mývatnssveit finni þau
glöggt hversu mikil breyting það er að flytja
úr höfuðborginni á stað eins og Mývatns-
sveit. „Veturinn er eftir og við eigum eftir
að sjá hvernig hann verður hér. Breytingin
felst líka í því að vegalengdir eru allar mun
meiri en þó er styttra frá vinnustaðnum til
heimilisins og tíminn fyrir fjölskylduna er
meiri. Ég er líka farinn að taka eftir því að
þegar ég kem núna til Reykjavíkur að þá
blöskrar mér asinn og stressið þar og mér
líður alltaf vel þegar ég sný hingað heim
aftur," segir Friðrik Sigurðsson. JÓH