Dagur - 06.02.1993, Blaðsíða 4

Dagur - 06.02.1993, Blaðsíða 4
4 - DAGUR - Laugardagur 6. febrúar 1993 ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF. SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 96-24222 • SÍMFAX: 96-27639 ÁSKRIFT KR. 1200 Á MÁNUÐI • LAUSASÖLUVERÐ KR. 110 GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 765 KR. RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.) FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON UMSJÓNARMAÐUR HELGARBLAÐS: STEFÁN SÆMUNDSSON BLAÐAMENN: GEIR A. GUÐSTEINSSON, HALLDÓR ARINBJARNAR- SON, (íþróttir), INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585), JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓLI G. JÓHANNSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, SIGRlÐUR ÞORGRÍMSDÓTTIR (Sauóárkróki vs. 95-35960, fax 95-36130), STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐUR INGIMARSSON. LJÓSMYNDARI: ROBYN ANNE REDMAN PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN ÚTLITSHÖNNUN: RlKARÐUR B. JÓNASSON AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON DREIFINGARSTJÓRI: HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165 FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF. Hejja verður sparnað til vegs og virðingar Sparnaður fjármuna hefur ávallt verið álitin dyggð hér á landi, að minnsta kosti í orði kveðnu. Ef- laust langar marga til að spara. Eru jafnvel ákveðnir í að gera það síðar en telja sig ekki alveg tilbúna til þess að leggja hluta af aflafé sínu fyrir og velja því ein- hverja sparnaðarleið er ávaxtar sig frá ári til árs. „Ég verð tilbú- inn til að spara eftir nokkur ár,“ er algengur hugsunarháttur á meðal íslendinga því fyrst þurfi að gera svo margt annað. Koma sér upp húsnæði, kaupa betri bíl eða bíla, eignast fjöl- breyttari og fullkomnari heimilis- tæki og jafnvel dýran búnað á borð við vélsleða til að sinna áhugamálum. Allt eru þetta atriði sem fólk hugsar sér að koma í framkvæmd áður en það tekur til við að spara. En hvernig greiðir fólk fyrir þvílíka neyslu án sparn- aðar? Við þeirri spurningu er aðeins eitt svar. Almenningur hefur fjármagnað margvíslegar neyslufjárfestingar og kostnað- arsama lifnaðarhætti með lántök- um úr hófi fram og nú eru afleiðingarnar farnar að líta dagsins ljós. í árslok 1989 skulduðu heimilin í landinu um 101 milljarð króna en um síðustu áramót hafði þessi tala hækkað í 212 milljarða. Skuldir heimilanna hafa þannig tvöfaldast að krónutölu á þremur árum og raunaukning þeirra orð- ið um 80% þegar tekið er tillit til verðbólgu á sama tímabili. Þótt vitað sé að nokkur hluti þessarar skuldaaukningar sé til orðinn vegna kaupa á húsnæði er erfitt að greina á milli fjárfestinga og beinnar eyðslu fólks í því sam- bandi. Þessar tölur eru uggvekjandi. Tekjur fólks hafa ekki vaxið í hlutfalli við aukningu skulda. í mörgum tilfellum hafa þær dreg- ist saman í kjölfar samdráttar og versnandi atvinnuástands. Margir standa því ekki lengur undir þeirri greiðslubyrði er þeir hafa tekist á hendur og forsvars- menn lánastofnana taka nú dag- lega á móti fólki, sem þangað leitar í öngum sínum og veit ekki hvernig það á að standa við gerð- ar skuldbindingar. Á hvern hátt geta lánastofnan- ir brugðist við þessum vanda? í mörgum tilfellum er reynt að létta byrði fólks. Endursemja um lán og dreifa greiðslum á lengri tíma. Mörgum getur það hjálpað við að standa í skilum en öðrum verður ekki bjargað. En lána- stofnanir geta einnig gert sitt til að breyta viðhorfum fólks. Þær geta veitt fræðslu um meðferð fjármuna og rekið áróður fyrir þeirri hugarfarsbreytingu sem nauðsynleg er hvað þennan þátt í þjóðarsálinni varðar. Henni verður aðeins komið á með umræðu og aukinni fræðslu um á hvern hátt fólk getur ávaxtað fjármuni sína og eignast verald- leg gæði í framhaldi af því. Nauðsynlegt er að hver og ein fjölskylda eða einstaklingur skipuleggi fjármál sín frá byrjun og hafi góða yfirsýn yfir þau. Fólk setji sér markmið og vinni hægt en örugglega að framgangi þeirra. Fólk leitist einnig við að ávaxta fjármuni sína áður en það ákvarðar eyðslu og fylgist með að ávöxtun sé í fullu samræmi við þau markmið er sett hafa verið. Þótt erfitt sé að ræða um sparnað þegar vitað er að fjöldi fólks lifir við þau kjör að geta ekkert lagt fyrir þótt skuldlaust sé verður ekki hjá því komist. Ef íslendingar ætla að sigrast á þeim erfiðleikum er nú steðja að þjóðinni nægir ekki að efla atvinnulífið þótt það sé mikil- vægt og forgangsverk. Þjóðin verður einnig hefja þá dyggð sem sparnaðurinn er til vegs og virðingar. Með öðrum hætti verð- ur engin varanleg velferð. ÞI Hvað er spilling? Siðspilling? Er þetta fyrirbæri sem við þekkjum aðeins úr kvikmynd- um og erlendum slúðurblöðum? Við lesum um stjórnmálamenn og aðra menn í ábyrgðarstöðum sem draga að sér fé, sofa hjá einkaritaranum eða sendlinum, bruðla með almannafé, þiggja mútur, gefa rangar upplýsingar og neyta eiturlyfja, svo eitthvað sé nefnt. Þetta er að okkar mati dæmi um spillt fólk sem ber að segja af sér og jafnvel draga fyr- ir dóm. Á íslandi er engin siöspilling, allra síst meðal helstú ráða- manna þjóðarinnar, enda þurfa þeir aldrei að segja af sér. Við tölum stundum um klíkuskap, flokkspólitfsk tengsl, kjör- dæmapot, greiða gegn greiða og jafnvel sjóðasukk, ef okkur liggur mikið á hjarta, en þetta er ekki spilling. Valdamiklir menn geta verið gleðimenn, ekki fyllibyttur sem skandalísera í opinberum veislum, ráðherrar berjast oft fyrir hagsmunum „sinna manna“ en ausa ekki fé' úr opinberum sjóðum í ævin- týraieg gæluverkefni kunningja og skyldmenna. Sukk og bruðl verður ekki spilling fyrr en ein- hver er dreginn til ábyrgðar og það gerist ekki á íslandi. Þess vegna er engin spilling á íslandi. Losti, ágirnd, hroki og fleiri lestir Siðspílling leiðir hugann að öðru hugtaki sem er löstur. Höfuðlestir manna hafa löngum verið taldir hroki, öfund, níska, eyðslusemi, græðgi, heift og leti. Skyldu íslenskir þingmenn hafa einhverja lesti? Hugsiði málið. Ætli sé nokkuð erfitt að benda á þingmenn eða aðra valdamenn sem eru hrokafullir, eyðslusamir, gráðugir og latir. Enginn er fullkominn. Lestirnir eru fleiri en höfuð- syndirnar sjö. Við getum nefnt meinfýsi, losta, ágirnd, tómlæti, fúllyndi, afskiptasemi og valda- fíkn. Ég sé strax fyrir mér ákveðinn mann í áhrifastöðu sem er fullur af valdafíkn, losta, meinfýsi, hroka, græðgi og ágirnd. En hann er ekki sið- spilltur, eða hvað? Einhverju sinni hlýddi ég á fyrirlestur Páls Skúlasonar, heimspekings, um dyggðir, lesti og fleira í þeim dúr. Páll sagði að rót lastanna væri dómgreind- arleysi. Menn átta sig ekki á hinum sönnu verðmætum og skilja ekki það sem máli skiptir og er þeim sjálfum og öðrum til góðs. Þetta er dómgreíndar- leysi. Við temjum okkur hegð- un sem spillir lífsgæðunum (þ.e. hin raunverulegu lífsgæði) og veldur okkur og öðrum böli. Mennirnir hafa löngum gefið skít í alla siðfræði. í breyskleika sínum hafa þeir kært sig kollótta um allan annan lærdóm en þann sem þeim hentar til að svala fýsnum sínum og eiginhags- munum á kostnað þess sem sannarlega er til góðs bæði fyrir þá sjálfa og aðra, eða svo segir Páll Skúlason og ekki lýgur lann, svo mikið er víst. Glæsileg kona og hópur hassreykingamanna Jæja, ég er kominn langt út fyrir ábyrgðarlaust hjal um heimílis- haíd og barnauppeldi. Það ætti að gleðja náunga sem ég þarf dálítið að umgangast, sem er reyndar drengur góður og hefur ekki aðra lesti en hroka, öfund, eyðslusemi, græðgi, heift, leti, meinfýsi, losta, ágirnd, tómlæti, fúllyndi, afskiptasemi og valda- fíkn. Ja, hann er að minnsta kosti ekki tiltakanlega nfskur. Áfram með lestina og spill- inguna. Hér koma nokkrar samviskuspurningar. Eru ein- hver þessara dæma úr daglega lífinu dæmi um siðspillingu? a) Glæsileg kona með gullið hár drekkur þrjú staup af cointreáu á Hótel KEA og fer síðan út í BMW-inn sinn og ekur heim. b)Fullorðinn maður í bláum jakkafötum keyrir blindfullur af fundi einu sinní í viku og lög- reglan veit af því en lætur það afskiptalaust. c) Ungur og stæit- ur lögregluþjónn rorrar í hálfu kafi í nuddpotti og horfir á við- skiptavini nuddpoltamiöstööv- arinnar kaupa áfengi af eigand- anum þótt sá hinn sami hafi ekki vínveitingaleyfi. d) Hópur manna reykir hass og það er lát- ið afskiptalaust svo framarlega sem ekkert er selt af efnum út fyrir hinn þrönga hóp. e) Maður í vafasömum viðskiptum greiðir væna fúlgu í kosningasjóð stjórnmálaflokks og er látinn í friði eftir það. Ungur sveimhugi og íþróttakennari með skaddað hné Áfram með smjörið, siðspilling eður ei. f) íþróttakennari með skaddað hné er ráðinn knatt- spyrnuþjálfari hjá íþróttafélagi og fær 150 þúsund krónur á mánuði fyrir vikiö og það skattfrjálst. g) Maður í áhrifa- stöðu kaupir hús af vini sínum hæsta verði til opinberra nota þótt ódýrari og betri kostir hafi verið í boði. h) Umboðsmaður fyrir sláttuvélar er gerður út af sveitarfélagi til að leita tilboða í sláttuvélar fyrir tiltekna deild sveitarfélagsins og umboðsmað- urinn kemst að þeirri óvæntu niðurstöðu að hann sjálfur sé best til þess fallinn að selja sveitarfélaginu sláttuvélar. i) Læknir skrifar upp á ómælt magn af diazepam fyrir gamlan kunningja. j) Greindur en létt- ruglaður háskólanemi kveikir í Árnagarði en er ekki rekinn úr skólanum því pabbi hans og háskólarektor eru vinir. Þarf ég að halda áfram? Kannski nokkur dærni enn, sönn, upplogin eða afbökuð eins og dæmin hér á undan. k) Ungur sveimhugi stofnar fyrir- tæki, fær lán, stofnar til við- skiptaskulda, tekur allt fé út úr rekstrinum og kaupir fasteignir og munaðarvörur í nafni vin- konu sinnar, setur fyrirtækið í gjaldþrot og fjölmargir sitja eft- ir með sárt ennið. 1) Laginn trésmiður endurnýjar allt tré- verk í íbúð kunningja sfns og gefur ekkert upp til skatts. m) Bílasali veit af leyndum galla bfls en selur hann samt sem bíl f toppstandi. Nú er komið nóg. Þetta eru aðeins fáein dæmi sem ég hafði í kollinum klukkan eitt á fimmtu- daginn þegar ég skrifaði þennan pistil. Og ég spyr enn um sið- ferði...

x

Dagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagur
https://timarit.is/publication/256

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.