Dagur


Dagur - 27.03.1993, Qupperneq 10

Dagur - 27.03.1993, Qupperneq 10
10 - DAGUR - Laugardagur 27. mars 1993 Heilsupósturinn Einar Guðrnann Mínna kjöt takk! Þú getur losnað við aukakílóin með því að stokka matseðilinn þannig upp að þú borðir meira af grænmeti, ávöxtum og öðrum jurtaafurðum í staðinn fyrir kjöt. Kjöt er yfir höfuð feitt en ef í staðinn er borðað kolvetna- ríkt fæði eins og pasta, korn, brauð og kartöflur þá fást færri hitaeiningar en jafn mikil fyll- ing. Kolvetnarík fæða inniheldur meira en helmingi færri hitaein- ingar heldur en flestar kjötaf- urðir. Pað að borða minna kjöt þýðir að borðað er minna af fitu. Pað þýðir jafnframt að viö þurfum ekki að berjast jafn mikið við hjartasjúkdóma, gall- blöðrusjúkdóma og jafnvel sumar tegundir af krabbamein- um. Kolvetnaríkar fæðutegund- ir hins vegar innihalda mikið af trefjum og hækka ekki kólester- olmagn í blóðinu og annað atriði sem skiptir talsverðu máli er að jurtafæðan leggur ekki nærri eins mikið álag á melting- arkerfið og kjötát. í blaðinu Health Digest’s Eating Smart er gerð úttekt á þessum atriðum og niðurstaðan er greinilega sú að við eigum að borða meira af grænmeti á kostnað kjötsins. Talað er um þar að það sé ekki þörf á því að sleppa algerlega að borða kjöt. Frekar er mælt með því að borða minna af kjöti almennt og borða frekar magrar kjötafurðir. Hægt er að breyta til á þann hátt að búa til rétti sem byggjast á pasta eða hrís- grjónum og blanda við það kjöti. Mikið er til af ljúffengum uppskriftum í þá áttina. Ef vel tekst til er um margfalt hollari fæðu að ræða þegar upp er stað- ið. Það er nú reyndar svo að þeg- ar skoðað er hvað um er að vera í næringarfræðinni í dag, þá er óskaplega fátt sem mælir með kjötáti. Fleiri og fleiri stað- reyndir hrannast upp sem benda til þess að full ástæða sé til þess að við ættum að spara kjötát. Helstu menningarsjúk- dómar okkar eins og hjartasjúk- dómarnir eru að miklu leyti til- komnir vegna fituríkrar fæðu og staðreyndin er sú að við íslend- ingar fáum stærsta hluta okkar fitu úr kjöti og ýmsum fiturík- um unnum kjötafurðum. Einnig hrannast upp á móti ýmsar full- yrðingar þess efnis að jurtafæði sé eini raunhæfi kosturinn sé þess óskað að vera á heilsusam- legu mataræði. Kolvetni sem orkugjafi er mun hagstæðari heldur en prótein óg fita sem fást að mestu úr kjöti. Fiskur er próteinríkur en hagstæður að því leyti að hann er í flestum til- fellum nokkuð fitulítill. Þó að allir þessir heilsufræðingar séu farnir að mæla verulega á móti kjötáti þá eru fáir sem halda því fram að menn eigi að gerast 100% jurtaætur. Það sem mælt er með er að breyta hlutföllun- um á milli jurtafæðunnar og kjötsins. Við íslendingar borð- um t.d. alltof mikið af fituríkum afurðum miðað við kolvetni og ættum því að gera meira af því að borða grænmeti. Það er ein- hvern veginn svo að það er erf- itt að mæla á móti kjötáti. Það á sér sterka hefð í okkar neyslu- venjum og auk þess byggist landbúnaðurinn og fjöldi fyrir- tækja á því að við borðum kjöt. En það þýðir ekki að loka aug- unum. Ef við viljum breyta venjum okkar og barnanna okkar yfir í farsælli heilsu-far- veg þá verðum við að feta með- alveginn og stíga þau skref sem þarf að stíga. Kjöt er yfir höfuð feitt en ef í stað- inn er borðað kolvetnaríkt fæði eins og pasta, korn, brauð og kart- öflur þá fást færri hitaeiningar en jafn mikil fylling. Dánarorsök númer eitt Margar konur halda að þær fái ekki hjartaslag vegna þess að þær eru konur. Rannsóknir hafa sýnt að konur eru í minni hættu gagnvart hjartasjúkdóm- um vegna þess að aukakílóin setjast aðallega á lærin og mjaðmirnar. Talið er að fita á lærum sé ekki í eins miklum tengslum við hjarta- og krans- æðasjúkdóma eins og fita á efri hluta líkamans sem á við um karlmenn. Annað atriði sem hefur orðið til þess að gera kon- ur líklegri til þess að vera lausar við hjarta- og kransæðasjúk- dóma er að hormónið estrogen eykur svokallað „gott“ kölester- ol en það minnkar þar af leið- andi líkurnar á myndun hjarta- og kransæðasjúkdóma. En þegar 55-60 ára aldri er náð og konur færast yfir á breyt- ingaskeiðið breytast þessi atriði. Góð áhrif estrogen hormónsins eru ekki lengur til staðar og verða konur því í jafn mikilli hættu og karlar. Konur eru helmingur þeirra sem deyja af völdum hjartasjúkdóma í Bandaríkjunum samkvæmt Harvard Health Letter, í júní 1991. Hjartasjúkdómar eru í öðru sæti sem dauðaorsök kvenna sem orðnar eru 40 ára. í fyrsta sæti er krabbamein, en þegar 55 ára aldri er náð taka hjartasjúkdómarnir forystuna sem dánarorsök númer eitt. Sigurbjöm frá Fótaskinni er ómyrkur í næstu vísum: Beinni sannleiksbraut að ná bila grannir kraftar. Hanga manni ótal á ígultannakjaftar. Orðavírinn öfugt snýr ' ekki hlýr í sinni. Lygi spýr, þá kjaft upp knýr Kotamýra-Finni. Gnauðar mér um grátna kinn gæfumótbyr svalur. Þig ég kveð í síðsta sinn sveit mín Aðaldalur. Þá koma nokkur gullkom eftir Svein Hannesson frá Elivogum, ort til ónefnds manns sem hann átti sökótt við: Nú skal laga lítinn óð, leita óragur hófsins. Saman draga og setja í Ijóð svar til bragarþjófsins. Lifðu aldrei Ijúfa stund, löngum balinn sértu. Fram í kaldan banablund bölvun haldinn vertu. Hajðu ungur hófvið Svein hreyfðu ei þungum nótum. Eiturþrunginn á ég flein undir tungurótum. Eg vil heyra andsvarsfull og keyra í mærðarletur. Hvor er meira kvennagull Kúa-Geiri eða Hlöðu-Pétur? Þorvaldur Þórarinsson yrkir til Sveins: Yfir bænum ólán hangir ekki skiptir neinum togum, að flestir verða fingralangir sem fara að búa á Elivogum. Sveinn svarar: Hetjumennis hefur geð harður enn í slarki. Allir kenna kappann með kóngsins brennimarki. Vísur eftir Gísla Olafsson frá Eiríksstöðum um Bakkus: Lengi hafið bátinn ber bili ekki neglan. Góðu dæmin gefur hér Góðtemplarareglan. Lýðurinn eltir lögin blind leynir eðli sjúku. Frelsarinn var fyrirmynd en fór þó ekki í stúku. Um ljóðagerð sína yrkir Gísli: Lækir flœða og fara í dans fanna brœðist sporið. Innri gæði anda manns enduifæðir vorið. Um skáldastyrk: Lítilsvirði Ijóð mitt er liflr hinna fremdin. Endafór hún framhjá mér fjárveitinganefndin. Næstu vísur Valdemars Lárus- sonar þurfa ekki skýringa við: Ægir hvítum ölduföldum úfnum skýtur vítt um svið. Upp að þýtur klettum köldum kólgan brýtur ströndu við. Leiftur glampa á bylgjuboga báran hampar mörgum knörr. Mánans lampi mildum loga merlar kamp á græðisvör. Svo koma tvær sjálfgerðar: Hjarnið gylla sól ég sá svell í hillingfalla. Hengjur tylla tánum á tindasyllur fjalla. Um Goðafoss: Sletta boðar bergið á blautum voða-kossi. Þegar froðufyssan grá fellur í Goðafossi. Óli á Gunnarsstöðum sendi Skúla á Ytra-Álandi þakkar- kveðju með þessari vísu: Heilla óskar hugur minn hljóttu gleði sanna. Breiðist yfir bæinn þinn blessun Guðs og manna. Þetta gullkom orti Óli til Eggerts í Laxárdal: Nær þér elli ekki í var að þótt svelli í hylnum. Haltu velli hetjunnar að hinsta fellibylnum. Oft mátti lesa pistla frá Óla á síðum Dags. Ur einum slíkum man ég þessa vorvísu: Þó að svíði ennþá und aftur bætt mér getur, þessi milda morgunstund marga kalda vetur. Og við lestur Tímans: Lútir höfði lýðurinn og les á Tímans blöðum. Pistilinn skrifar postulinn Pállfrá Höllustöðum. Næstu tvær vísur eru eftir Jó- hannes Sigfússon bónda á Gunnarsstöðum. Sú fyrri er ort í gangnamannakofa haustið 1980. Er ég lít í litlum skjá lampatýru skína. Bjarma skærum bregður á bernskudaga mína. Sú seinni er ort á framboðs- fundi til misheppnaðs hagyrð- ings: Islenska stakan var allt í senn óður trega og vona. Eg verð því hryggur meðan menn misþyrma henni svona. Við andlátsfregn Hjörleifs Kristinssonar á Gilsbakka kem- ur í hugann gullkom allra hesta- vísna. Hjörleifur orti: Dags er glætan þrotin þá, þokan vætir kinnar. Skjóna fætur skripla á skuggum næturinnar. Og fleiri hestavísur. Ólafur Briem yrkir svo: Hringar makka á skeiði óskakkur - skal um blakkinn þetta téð: undanfótum fleygir grjóti ogfoldu rótar hófum með. Þessa vísu Sigurðar Eiríkssonar kunna víst flestir: Lyngs við bing á grænni grund glingr’ eg og syng við stútinn. Þving' eg slyngan hófahund hringinn í kringum Strútinn. Og þessa vísu Baldvins Jóna- tanssonar „skálda“ muna marg -ir: Hugsa þatfum hestinn minn honum má ei gleyma. Ég stakk honum hérna áðan inn eins og ég væri heima. Kristinn Ámason á Finnsstöð- um gerði þessa fallegu vísu: Þegar ég dáinn Drottni hjá dvölinafái besta. Mun ég þrá að mega sjá mína gráu hesta. Höskuldur Einarsson frá Vatns- homi yrkir um Bleik: Þegar égfer á bak á Bleik og beiniför til skýja. Læt hann vaða villu og reyk um veröld flunkunýja.

x

Dagur

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagur
https://timarit.is/publication/256

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.