Dagur - 10.12.1994, Síða 12

12 - DAGUR - Laugardagur 10. desember 1993
SAONABRUNNUR
Sagnir a£ Jóni
Skriðukoti í
BJÖRN DÚASON
Sigfiússyni frá
Svarfaðardal
Jón Sigfússon frá Skriðukoti hét
hann og var ættaður úr Svarfaðar-
dal. Atti hann þar heima fram yfir
þrítugt, en fluttist þá til Skaga-
fjarðar. Þar mun hann hafa dvalist
milli tuttugu og þrjátíu ár, ýmist í
húsmennsku eða sem vinnumaóur,
venjulega eitt til tvö ár í stað.
Kvæntur var Jón og átti eina dótt-
ur við konu sinni. Þegar Jón var
nær sextugur að aldri, fluttist hann
aftur í Svarfaðardal og var þá skil-
inn við konuna. Fyrstu árin eftir
það mun hann ekki hafa átt neitt
fast heimili. Ferðaöist hann um á
vetrum og gisti eina til þrjár nætur
í stað. Næturgreióa borgaði karl
með því að segja sögur á kvöld-
vökum. Frásöguháttur hans var
snilldarlegur og unun á hann að
hlýóa. Flestar sögur hans snérust
að einhverju leyti um hann sjálfan
og þau ævintýri, er hann hafði rat-
að í um dagana. Fara hér á eftir
sýnishorn af sögum hans, en langt
mun vera frá að kímni hans njóti
sín eða blæbrigði frásagnar hans
sjálf náist. Hefir nú Jón Sigfússon
oróió:
Beituíorin til Lofoten
Það var haust eitt að ég var vió
sjóróöra á Sauðárkróki. Höfðum
við farið nokkra róðra og var al-
veg mokafli. En svo gekk á norð-
angarri í eina fjóra eða fimm daga.
Eftir það birti og gerði besta sjó-
veður. Fóru menn nú að ná sér í
beitu og leggja síldarnetin, því
síldina fengu þeir ætíð í lagnet á
Króknum rétt framan við fjöru-
steinana. Var það svo alla tíð á
haustin og hafði aldrei brugðist,
að nóg síld fengist til beitu fyrir
bátana, meðan róið var. En nú brá
svo vió, að ekki fékkst branda.
Var vitjað um netin á hverjum
degi í viku en ekkert veiddist. A
föstudagskvöldið komu formenn
bátanna saman og ákváóu að fara
heim morguninn eftir, þeir sem
heima áttu frammi í firði. Lögðust
nú allir til svefns um kvöldið. En
ég gat ekki sofnað, heldur fór að
hugsa um, hvemig hægt væri að
leysa úr þessum vanda og hvar
hægt mundi vera aö ná í beitu.
Eg hafði heyrt, að mikill síldar-
afli væri vió Lofoten í Noregi um
þessar mundir. Hugsaói ég nú ráð
mitt. A legunni var stór mótorbát-
ur, einhver sá fyrsti, sem kom
hingað til Iands. Fannst mér ráð-
legt að nota gripinn. Læddist ég
fram úr rúminu svo hægt að eng-
inn vaknaði og fór um borð í
„mótorbátinn,“ kveikti á vélinni
og stímaði af stað. Segir ekki af
ferð minni fyrr en ég kom til
Lofoten. Hitti ég svo vel á, að þar
voru menn að hala inn net full af
síld. Bað ég þá blessaða aó láta
mig fá aflann og gerðu þeir það
greiðlega. Fylltu þeir „mótorinn",
svo að hann rétt flaut. Voru þar
höfó snör handtök og stór og
þakkaði ég þeim vel fyrir. En þaó
þótti þeim víst ekki nóg og heimt-
uðu auðvitað borgun fyrir síldina.
Eg tók bara ofan sjóhattinn, veif-
aði honum til þeirra og sagði á
norsku: „Þið getió fengið borgun-
ina síðar, en nú er ég að flýta
mér.“ Var þá kominn full ferð á
bátinn. En ekki var það allt fal-
legt, sem þeir kölluðu á eftir mér.
I birtingu var ég kominn á Krók-
inn og upp í búðina, áður en karl-
arnir vöknuðu. Kallaói ég þá til
þeirra og spurði, hvort ekki væri
kominn tími til að beita, það væri
komin nóg síld. Var þá heldur en
ekki fjaðrafok um búðina. Þutu nú
allir á fætur. Síldin var sótt um
borð í „mótorinn" og beitt í snatri.
Þessi beitusíld entist okkur allt
haustið og aflaðist ágætlega. En
það máttu karlagreyin eiga, að vel
borguðu þeir þetta handarvik, því
að formannshlut fékk ég af öllum
bátum, sem beituna fengu, og
voru þeir eitthvað á milli tíu og
tuttugu. Enda tóku kaupmenn og
aðrir höfðingjar þarna á Króknum
ofan fyrir mér allt haustið, því ég
var orðinn af þessu allvel efnaður
eftir því, sem þá gerðist.
Þegar ég var á
hákarlaskipinu
Mörg vor eða vertíðir var ég í há-
karlalegum og þótti þá heldur lið-
tækur. Er það sérstaklega einn túr,
sem var all sögulegur. Þá var ég á
hákarlaskipi sem Skjöldur hét.
Skipstjóri var þar Valdimar nokk-
ur Guðmundsson. Hásetarnir voru
allir úrvalsmenn og vanir sjógarp-
ar, enda kunni Valdimar skipstjóri
betur við að hafa ekki neinar lið-
leskjur um borð. Eg var
langyngstur hásetanna, átti því aó
vera kokkur og var ég talinn vera
færastur allra við það verk á skip-
um, sem gerð voru út frá Eyja-
firði. Við lágum vestur á Skaga-
grunni, á að giska 11-12 mílur
fram af Skagatá og vorum þar í
vitlausum hákarli. Komnar voru
um áttatíu tunnur af lifur í skipió.
Veöur var hægt á norðan en blika
á lofti. Allt í einu rauk hann upp í
norðvestan stórhríðargarð með
ofsaroki og stórsjó. Eg var niðri
við eldavélina og ætlaði að fara að
hita kaffi. Allt í einu heyri ég mik-
inn hávaða og læti á dekkinu. Þýt
ég þá upp í einu hendingskasti,
snöggklæddur og berhöfðaður þótt
stórhríð væri. Skipið lá flatt fyrir
sjó og vindi, skipstjórinn á miöju
dekki, pataði út í loftið og hásetar
aðgeróarlausir, glápandi á hann.
En þegar skipstjórinn sá mig, seg-
ir hann strax: „Nú er úr vöndu að
ráóa, Jón. Það hefir slitnað kaðall,
sem er efst í masturstoppnum og
stórseglið er hæst upp á, svo við
getum ekki siglt. Eru því horfurn-
ar ekki góðar. Það er engin von
um að við náurn landi í þetta sinn,
nema kaóallinn sé dregin í blökk-
ina. Enginn hásetanna treysir sér
til að fara upp í þessu veðri og
hafa allir neitað því.“ Segi ég þá
strax: „Þið skuluð engu kvíða,“
hleyp að mastrinu, gríp um leió
kaðalendann og fikra mig upp.
Eftir litla stund er ég búinn að
draga kaðalinn í gegn; vef svo
endanum um hægri höndina. Rétt
þegar ég er að síga niður, kallar
skipstjóri: „Varaóu þig, Jón,“ en
það var of seint. Það reið ógurleg
alda undir skipið. Eg missti tökin
á mastrinu, hvolfdist viö og kom
beint niður á dekkió. Var þetta fall
mikió, því mastrið var afar hátt.
Dálítið svimaói mig fyrst, því að
við höggið sem ég fékk á hvirfil-
inn, hrukku til nokkur kom í heil-
anum, sem smátt og smátt runnu
saman og mörgum árum síðar
urðu aó stórum sulli, hnefastórum
andskota, sem Jónas læknir á
Sauóárkróki tók með því að saga
höfuðkúpuna sundur og negla
hana aftur saman með þriggja
þumlunga nagla. Tókst honum
þetta svo vel, að síðan hefi ég
aldrei fundið til höfuðveiki.
Nú voru seglin dregin upp og
lensað á Eyjafjörð. Eftir stuttan
tíma fórum vió fyrir Siglunes. Þá
var ég aö enda við að kveikja upp
í kabyssunni og var byrjað aó
loga. Svo mikiö skreið Skjöldur
gamli þá, aó þegar vió sigldum
fyrir Oddeyrartanga, sauó á katlin-
um. Höfðum við þá verið réttan
klukkutíma frá því vió fórum fyrir
Siglunes, þar til við komum inn á
Akureyrarpoll. Svo miklar dýfur
tók þá Skjöldur gamli utan fjörð-
inn, að bugspjótið var allt þakið af
botnþara. Þótti þetta mesta sigl-
ing, sem elstu menn mundu til.
Var þessi túr lengi í minnum
hafður.
(Handrit Einars Þorleifssonar á Akureyri).
MATARKROKU R
Þríréttuð veislumáltíð að hætti Bimu
Þaó er Birna Ingibjörg Arn-
bjömsdóttir, sem leggur til upp-
skriftir í Matarkrók Dags að
þessu sinni, en þaó var systir
hennar Rósa Gestsdóttir sem
skoraði á hana. Birna Ingibjörg
býr í Glerárgötunni á Akureyri
og starfar einnig þar því hún
vinnur hjá Asprenti á Akureyri.
Birna Ingibjörg kvaðst ekki
vera mikið gefin fyrir matreiðslu
að öllu jöfnu en við og við tæki
hún tarnir í eldhúsinu, blaðaði í
matreiðslubókum og eldaði
spennandi rétti. Hún hefur fengið
Filipíu Ingólfsdóttur til aö sjá um
uppskriftir í næsta Matarkók en
Birna segist vita aó það sé oft
mjög gott aó boróa hjá henni
þannig að hún hljóti að luma á
góðum uppskriftum. KLJ
Karrýlax með
rjómagrjónum
- forréttur fyrir fjóra
250 g lax
‘A msk. karrý
'Amsk. salt
l'A msk. sykur
‘A tsk. sellerísalt
‘A tsk. paprikukrydd
50 g hrísgrjón
'A-l epli, gult, flysjað og saxað
‘A ananashringur
saxaður smátt
'/ tsk. fiskikrydd
4-5 msk. rjómi, stíjþeyttur
4 stk. brauðkollur
Blandið saman karrýi, salti,
sykri, sellerísalti og papriku-
kryddi og stráið yfir laxinn.
Brciðið plasti yfir og geymið í
kæli í 3-4 daga.
Sjóðið hrísgrjónin og kælið.
Hrærið eplabitunum, ananasinum
og fiskikryddinu saman við
grjónin, bætið rjómanum saman
viö og setjið í brauðkollurnar.
Skerið laxinn í þunnar sneið-
ar, rúllið þeim upp í rósir og
leggið ofan á brauðkollurnar,
skreytt að vild.
Lambakótelettur með
bernaisesósu
- aðalréttur fyrir fjóra
8-12 lamabkótelettur,
tvöfaldar
salt og hvítur pipar
450 g djúpfrystar
grœnar baunir
450 g djúpfryst rósakál
4 stk. tómatar
Steikið kóteletturnar við góð-
an hita í 7 mínútur á hvorri hlið
eöa eftir smekk. Skerið í fitulagið
svo þær vindi sig ekki í steiking-
unni, kryddió.
Skerió kross í tómatana, setjið
í 175° heitan ofn í 20-25 mínútur.
Hitið baunir og rósakál vió lágan
hita í smjörlíki sitt í hvorum
potti.
Bernessósa.
250 g smjörlíki
3 eggjarauður
5 korn hvítur pipar, marin
2 msk. laukur,fínt saxaður
2 msk. hvítvínsedik
steinselja, ný
1 msk. dragon, þurrkaður
Setjið vínedik, lauk, piparkorn
og steinseljukvisti í lítinn pott og
sjóðið þar til helmingur vökvans
er eftir, Bræðið smjörlíkið. Hrær-
ið eggjarauðurnar yfir vatnsbaði,
sigtið vínediklöginn og þeytið
saman við þær í jafna sósu. Hell-
ið smjörlíkinu varlega saman við
og þeytið vel á meðan, best að
nota rafmagnsþeytara, takið pott-
inn af þegar sósan er orðin þykk
og slétt. Kryddið með salti, pipar,
dragon og steinselju, fíntsaxaðri.
Þegar kryddið er komið í sósuna
þá má hún ekki sjóða.
Raðið rósakáli, baunum og
tómötum utan með kótelettunum
og hellið aðeins af sósu yfir. Ber-
ið fram nteð kartöflum.
Ananastoppar
- eftirréttur
/ líter rjómi, þeyttur
4 egg
‘A bolli sykur
'A dós ananas
safi úr hálfri sítrónu
300 g súkkulaði
100 g palmínfeiti
8 blöð matarlím
Sigtið safann af ananasinum
og setjió í pott með sítrónusafan-
um. Sjóðið niður um 2A. Leggið
matarlímið í bleyti i kalt vatn í 10
mín. Kreistið vatnið úr og leysið
það upp í ananassafanum. Stíf-
þcytið eggin með sykrinum.
Hrærió rjómanum varlega sarnan
við, þeytið síðan ananas- og mat-
arlímsblöndunni út í með pískara.
Hellið í glös eða skálar og kælið.
Bræðið súkkulaðið ásamt palm-
ínfeitinni. Skerið ananashringina
í tvennt og stingið þeim ofan í
súkkulaðið, kælið á smjörpappír.
Losið ananastoppana úr ílátun-
um, dýfió þeim í heitt vatn svo
ananastopparnir losni úr í heilu
lagi. Berió fram með súkkulaði-
ananasinum, skreytió með rjóma
og ávöxtum ef vill.

Mynd: Robyn.