Dagur - 25.07.1996, Síða 5

Fimmtudagur 25. júlí 1996 - DAGUR - 5
Bréf firá Partaborg
Dagurinn í dag, miðvikudagur 17.
júlí, er „dagur“ í a.m.k. tvennum
skilningi. Til viðbótar því að enn
rann upp einn slíkur kom Dagur
með stórum staf í póstinum, heill
vikuskammtur. Langþráðar fréttar
af loðnuveiði, framhaldssögunni
um UA bréfin, afmælishátíðum og
öðru slíku voru lesnar upp til
agna.
Liðsmenn Dags, sem dvelja er-
lendis eru iðnir við að senda blað-
inu pistla og með þeim berst and-
blær svo víða að sem frá Frakk-
landi og Jórdaníu. Hér fer á eftir
bréfkom frá Svíþjóð. Nánar tiltek-
ið 'af vesturströndinni en þar
dvelst höfundur ásamt fjölskyldu
sinni, hluta úr sumri.
Hér í Partille eða Partaborg er
lífið í föstum skorðum að því er
virðist á yfirborðinu að minnsta
kosti. Flest það sem til samfélags-
ins heyrir er í föstum skipulögðum
sænskum velferðarríkisskorðum.
Partille er eitt af nokkrum smærri
sveitarfélögum sem liggja að
Gautaborg. Bærinn samanstendur
að talsverðu leyti af hverfum lít-
illa íbúðarblokka, 2-3 hæða sem
leigðar eru út af einhvers konar
fyrirtæki eða félagi tengdu sveit-
arfélaginu. Ibúðabyggðin er þaul-
skipulögð hvort sem litið er til
umferðar einkabfla og bílastæða
STEINdRÍMUR J.
SIGFÚSSON
SKRIFAR FRÁ
SVÍÞJÓÐ
almenningsvag.-.a, leiksvæða
barna eða nálægðar þjónustu.
Unnt er að fara allra sinna ferða
innan hverfisins, í skóla, dagheim-
ili, félagsmiðstöð, búð o.s.frv. án
þess að þurfa nokkum tímann yfir
umferðargötu. Þær liggja utanum
hverfið og er það eins og fleira til
marks um hve mikið er lagt uppúr
öryggi.
Eins enn er vert að geta og það
er víðáttumikil opin svæði, skógi
vaxin með tjömum og vötnum.
Allt er tengt saman með neti
göngu- og hjólastíga þannig að
skokkarar og hjólreiðagarpar
þurfa eki að kvíða verkefnaleysi.
Byggðin fellur vel inní hæðótt
landslagið, því öfugt við íslend-
inga reisa menn hér um slóðir
blokkir og hærri byggingar í lægð-
um en lægri hús utaní hæðum sem
gjaman em svo óbyggðar og skógi
vaxnar efst. Þannig hverfa út-
hverfi og útborgir Gautaborgar að
miklu leyti í gróðri og falla saman
við landslagið.
En nóg um það og lýkur þar
með þesari hátíðlegu lýsingu á
Partaborg og nágrenni, dæmi-
gerðu sænsku hverfi.
Um tímamun og hegðun
Eitt af því sem íslendingar reka
sig fljótlega á hingaðkomnir er að
Unglingar með sykursýki:
Aðhaldið ofit erfitt
Á hverju ári greinast að meðaltali 7% barna
yngri en 15 ára með sykursýki. Þetta er engu að
síður lægri tala en víðast hvar á Norðurlöndun-
um þar sem tíðni sykursýki fer vaxandi. Ekki er
vitað hvers vegna færri greinast á íslandi en tal-
ið er að erfðir og umhverfisþættir eigi þar nokk-
urn hlut að máli.
Þær Ásdís Hólmfríður Arinbjamardóttir. Lovísa
Agnes Jónsdóttir, Sigríður Margrét Jónsdóttir, Sig-
ríður Rúna Þóroddsdóttir og Þorgerður Einarsdóttir
útskrifuðust í sumar frá heilbrigðisdeild Háskólans
á Akureyri og var lokarannsókn þeirra um unglinga
með sykursýki. í rannsókninni senr nefnist Getum
lifað góðu lífi var talað við fólk á aldrinum 20-30
ára, sem greindist með sykursýki á unglingsárun-
um. Upplifun þeirra á áhrifum sjúkdómsins al-
mennt var könnuð og eins samskipti þeirra við
starfsfólk heilbrigðisstétta.
Ásdís Hólmfríður Arinbjamardóttir segir að
þörf hafi verið á að rannsaka þennan aidurshóp sér-
staklega þar sem ungiingar eigi oft erfitt með það
aðhald sem sykursjúkir verða að setja sjálfum sér í
mataræði, reglulegum mælingum og sprautum.
„Þetta fer ekki vel saman þar sem unglingar em oft
í uppreisn gegn reglum og vanabindingu". En hvað
er sykursýki?
„Sykursýki er langvinnur og erfiður sjúkdómur
sem einkennist af of háum blóðsykri vegna skorts á
insúlíni. Hann er flókinn í meðhöndlun en þó hefur
mikil breyting orðið á meðferð og horfum sykur-
sjúkra á síðustu áratugum. Tíðni sykursýki fer vax-
andi en orsakir hennar eru óþekktar. Fyrstu ein-
kenni eru m.a. þorsti, aukin þvaglát og þyngdartap
en ef ekki er brugðist skjólt við geta einkennin orð-
ið alvarlegri. Sjúkdómurinn er ólæknandi og miðar
meðferð að jafnvægi bióðsykurs, viðhaldi efna-
skipta og fyrirbyggingu fylgikviila.“
Hentar lífsstílnum stundum illa
Ýmsar breytingar eiga sér stað á unglingsárunum,
bæði andlegar og likamlegar. Þetta á sérstaklega
við um fyrri hluta þessa tímabils sem einkennist af
andstæðum tilfinningum og óvissu um hlutverk en
á seinni hlutanum rfkir meiri stöðugleiki. Vegna
þess hve unglingsárin em úmbrotasamur túni geta
unglingar með sykursýki átt í erfiðleikum með að
aðlagast sjúkdómnum en algengast er að sykursýki
greinist á kynþroskaaldrinum. Sjálfstæðisþörf
þeirra er aukin og þeir leita meira út fyrir fjölskyld-
una. Greining sjúkdómsins getur skapað kreppu-
ástand hjá þeim og fjölskyldum þeirra, m.a. vegna
þess að meðferð getur hentað lífsstfl ungiinga illa.
Rannsóknir hafa sýnt að bömum sem greinast með
sykursýki gengur betur en unglingum að aðlagast
sjúkdómnum og getur upplausn unglingsáranna
spilað þar inn í.
Erfítt fyrst eftir greiningu
Rannsókn lijúkmnarfræðinemanna á sykursýki
rneðal unglinga leiddi í ljós að timinn fyrst eftir
Ásdís Hólmfríður Arinbjarnardóttir fræddi Dag um
sykursýki í unglingum, þar sein fram kom að þrátt
fyrir erfiðan sjúkdóm geta þeir sem þjást af sykursýki
lifað góðu lífi.
greiningu reyndist erfíður. Ásdís segir þó að allir
viðmælendurnir hafi tekist á við sjúkdóminn nema
ein slúika sem í byrjun fékkst ekki til að breyta
neinu í lifnaðarháttum sínum. „Hún neitaði að tak-
ast á við sjúkdóminn og var því mikið á spítölum.
Með aðstoð frá fjölskyldunni tókst henni síðan að
bæta úr þessu og líður vel í dag.“
Ásdís segir að það sem hafi komið þeim mest á
óvart við rannsóknina var hve lítið mál sykursýkin
var í vinahópi þeirra einstaklinga sem greindust á
unglingsárunum en sú niðurstaða stangast á við
margar erlendar rannsóknir. Eins reyndust þátttak-
endur almennt ánægðir með þjónustu heilbrigðis-
starfsfólks og bendir það til þess að meðferð sykur-
sýki í unglingum sé á réttri leið. Ásdís segir yfirþátt
rannsóknarinnar felast í nafninu Getum lifað góðu
lífi, þar sem fram kom að erfitt er að takast á við
sykursýkina en með vissum forsendunr er engu að
síður hægt að lifa góðu lífi með sjúkdóminn.
mgh.
Steingrímur J. dvelur í góöu yfir-
læti ásamt fjölskyldu sinni í ríki
Svíakóngs.
tímamunurinn milli íslands og
Svíþjóðar er ekki aðeins tveir tím-
ar (sumartími) heldur nær því að
vera þrír til fjórir. Þetta liggur í
því að atburðir daglegs lífs eins og
fótaferð og upphafi vinnu, mat-
málstímar o.s.frv. eru þessum ein-
um til tveimur tímum fyrr í sólar-
hringnum en hjá okkur. Síðast en
ekki síst fara menn svo a.m.k. sem
þessu nemur fyrr að sofa.
Næturgöltur íslendinga er
reyndar alveg sér á parti og er
helst samjöfnuð við það að finna
sumstaðar í hitabeltinu þar sem
mannlífið blómstrar seint á kvöld-
in af þeirri einföldu ástæðu að það
er of heitt á daginn.
Þessar vangaveltur leiða auð-
vitað hugann að tillögu Villa Egils
um að taka upp sumartíma á nýjan
leik á íslandi. Það er að segja,
ofaná þann sumartíma sem fyrir er
og festur var í sessi þegar Islend-
ingar hættu að breyta klukkunni í
sinni tíð.
Sú spuming vaknar óhjá-
kvæmilega hvort ekki væri heppi-
legra að láta klukkuna í friði en
setja frekar gangverk samfélagsins
eins og einni klukkustund fyrr af
stað á sumrin (skrifstofur opnuðu
kl. sjö í stað átta, bankar átta í stað
níu o.s.frv.) Þetta hafa menn jú
lengi gert í mörgum frystihús-
anna.
Hinn kosturinn er sá að Vil-
hjálmúr leggur til að flýta klukk-
unni. Það myndi hins vegar leiða
til þess að klukkan yrði, að sumr-
inu, næstum þrem tímum á undan
snúningi jarðar vestast á landinu.
Þriðji möguleikinn er svo auð-
vitað sá að hafa þetta einfaldlega
eins og það hefur verið undanfarin
ár. Ekki er annað vitað en það hafi
gengið bærilega fyrir utan fræg
vandræði Vilhjálms. Sem sagt þau
að honum gengur illa að ná í vini
sína út í Evrópu; þeir eru famir í
mat þegar hann er við og svo er
hann farinn í mat þegar þeir eru
mættir, o.s.frv.
Sá misskilningur hefur eitthvað
verið á kreiki að tillaga Villa
gangi einfaldlega út á það að bæta
við sólarhringinn einni klukku-
stund. Þær yrðu þá tuttugu og
fimm í stað tuttugu og fjögurra.
Hefur svo verið að skilja að þessi
viðbótarklukkustund myndi bæt-
ast við síðdegis. Þá yrði alltaf sól-
skin og gott veður og menn dræpu
tímann við að grilla lambakjöt og
sötra rauðvín. Þeir sem lagt hafa
þennan skilning í tillögu Vil-
hjálms hafa eðlilega tekið henni
fagnandi.
Allt streymir
Nóg um það. Með öllu er óvíst að
smá fikt við klukkuna dragi langt
til að breyta hegðun íslendinga og
skapa suður-evrópska síðdegis-
stemmningu uppá hvem dag. Að
minnsta kosti ekki hvað veðrið
snertir.
Sinn er siður í landi hverju
þrátt fyrir samrunaferlin og til-
skipanimar. Lífið hefur sinn gang
hjá mannfólkinu og þess vegna er,
ennþá a.m.k., tilbreyting í ferða-
lögum og fróðleikur í því fólginn
að kynnast högum og siðum ann-
arra.
Hvað verður, ef einn allsherjar-
sumartími gildir á jörðinni, skal
ósagt látið (þá verður að ákveða
hvar á hnettinum er unnið á dag-
inn og hvar á nóttunni).
En allt er í heiminum hverfult,
einnig sænska velferðin, og nú
standa hér í Svíþjóð miklar um-
ræður um stöðu sænska velferðar-
ríkisins og framtíð. Sænska þingið
kom saman til sérstaks fundar til
að ræða vandamál vandamálanna,
atvinnuleysið og úrræði eða úr-
ræðaleysi ríkisstjómar í því sam-
bandi.
En af því er önnur saga.
Föstudags* og laugardagskvöld
Hin bráðfjöruga hljómsveit
HAFRÓT
frá Reykjavík
Aldurstakmark 20 ár - Munið snyrtilegan klæðnað
obb-vicmn
STRANDGÖTU 53 • SÍMI462 6020
tei ............. ..... S