Dagblaðið Vísir - DV - 21.01.1995, Qupperneq 12

12
LAUGARDAGUR 21. JANÚAR 1995
Óþægilegur
skyldleiki
Nicholas Blake, P.D. James og spennusögurnar tvær.
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Mary Wesley:
An Imaginative Experience.
2. Peter Hoeg:
Miss Smilla's Feeling for
Snow.
3. Díck Francis:
Decider.
4. Gerald Seymour:
The Fighting Man.
6. Terry Pratchett:
Men at Arms.
6. Stella Gibbons:
Cold Comfort Farm.
7. Colin Forbes:
The Power.
8. Margaret Atwood:
The Robber Bride.
9. lain Banks:
Complicity.
10. Sebastian Faulks:
Birdsong.
Rit almenns eðlis:
1. Andy McNab:
Bravo Two Zero.
2. Jung Chang:
Wild Swans.
3. W.H. Auden:
Tell Me the T ruth about Love.
4. N.E. Thing Enterprises:
Magic Eye.
6. Angus Deayton:
Have I Got News for You,
6. J. Cleese 8i R. Skynner:
Life and how to Survive It.
7. Alan Clark:
Diaries.
8. Bill Watterson:
Homlcidal Psycho-Jungle Cat.
9. Bíll Bryson:
The Lost Continent.
10. Dirk Bogarde
A Short Walk from Harrods.
(Byggt á The Sunday Times)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Jorn Riel:
Haldurs ballader - og
, andre skroner.
2. Margaret Atwood:
Katteeje.
3. Jung Chang:
Vilde svaner.
4. Peter Heeg:
Froken Smillas
fornemmelse for sne.
5. Arturo Parez-Reverte:
Det flamske maleri.
6. Flemming Jarlskov:
Skjult kamera.
7. Herbjorg Wassmo:
Lykkens son.
(Byggt á Politiken Sendag)
Ekkert er nýtt undir sólinni. Þaö
sannast af og til í bókmenntum þegar
ný skáldverk reynast óþægilega lík
eldri verkum annarra höfunda.
Jafnvel þrautreyndir og^ þekktir
rithöfundar geta lent í slíkum mál-
um. Það sýnir reynsla skáldkonunn-
ar frægu, P.D. James, en hún er höf-
undur margra spennusagna um lög-
regluforingjann snjalla, Daglish.
Frá því er sagt í enska vikublaðinu
„Independent on Sunday" að nýjasta
saga hennar, „Original Sin“, þyki um
margt ótrúlega lík „End of Chapter"
- fjörutíu ára gamalli spennusögu
sem Cecil Day-Lewis, er eitt sinn var
lárviðarskáld Breta, samdi undir
dulnefninu Nicholas Blake.
Báöar sögurnar fjalla um morð hjá
útgáfufyrirtæki sem hefur bæki-
stöðvar rétt við Thames í London.
Þær hefjast báðar á því að maður
mætir fyrir tímann í viðtal hjá út-
gáfustjóra forlagsins. í þeim báðum
er kona sem komin er tíl ára sinna,
fyrrum metsöluhöfundur, meðal
fómarlambanna. Lykilpersóna í báö-
um sögunum er yfirmaður hjá for-
laginu sem jafnframt er ljóöskáld
sem ekki hefur ort í áratugi - ríflega
25 ár í eldri spennusögunni en rúm-
lega 20 ár í sögu P.D. James. Og tíl-
efni morðanna er hliðstætt í báðum
sögunum að því leyti að þess er að
leita í tjölskylduharmleik sem gerð-
ist fyrir mörgum árum. Loks heitir
síðasti kafh beggja bókanna „Final
Proof'.
Gagnrýnendur hafa lagt áherslu á
að hér sé einungis um að ræða ótrú-
lega líkan söguþráð. Hins vegar sé
saga P.D. James mun betur skrifuð,
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
enda hefur hún fengið góða dóma og
rífandi sölu.
James segist hafa lesið „End of
Chapter" fyrir löngu en telur sig ekki
hafa orðið fyrir áhrifum af hemd,
enda séu sögurnar alls ekki líkar:
„Sem rithöfundur hef ég aldrei þurft
að treysta á hugmyndir annarra. En
Guð má vita hvað kann að koma upp
úr undirmeðvitundinni."
Athygli vekur hins vegar að þetta
er í annað sinn sem þent hefur verið
á það í enskum fjölmiðlum að sögu-
þráður í skáldsögu eftir P.D. James
sé ótrúlega líkur þvi sem fyrirfinnist
í eldri verkum. Þetta átti nefnilega
líka við um „The Children of Men“
sem kom út fyrir nokkrum árum. Þar
er lýst atburðarás sem svipar um
margt til viðfangsefnis skáldsögunn-
ar „Graybeard“ eftir Brian Aldiss,
kunnan höfund vísindasagna, frá
árinu 1964. Báðar gerast í framtíðinni
þegar mannkynið er orðið ófrjótt, á
svæði nálægt Oxford þar sem ein-
ræðisherra ræður ríkjum. Aldiss
segir að þetta sé „skrítin tilviljun"
en kveðst ekki vilja hafa hátt um það
því hann hafi nýverið komist að því
að sín saga svipi til annarrar enn
eldri sögu eftir einn vina sinna:
„Þetta kemur fyrir, sérstaklega hjá
rithöfundum sem eru miklir lestrar-
hestar,“ segir Aldiss.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. Michael Crichton:
Disclosure.
2. Richard P. Evans:
The Christmas Box.
3- Anne Rice:
Interview with the Vampire.
4. E. Annie Proulx:
The Shipping News.
5. Ken Follett:
A Dangerous Fortune.
6. Anne Rice;
The Vampire Lestat.
7. Dean Koontz:
Mr. Murder.
8. Robert James Walker:
Slow Waltz in Cedar Bend.
9. Peter Hoeg:
Smilla's Sense of Snow.
10. Danielle Steel:
Vanished.
11. Tom Clancy:
Without Remorse.
12. Anne Rice:
The Queen of the Damned.
13. Anne Rice:
The Tale of the Body Thief.
14. Lawrence Sanders:
McNally's Caper.
15. Michael Palmer:
Natural Causes.
Rit almenns eðlis:
1. Jernr Seinfeld:
Seinlanguage.
2. B.J. Eadie & C. Taylor:
Embraced by the Light.
3. Thomas Moore:
Care of the Soul.
4. Delany, Delany & Hearth:
Having Our Say.
5. IVIaya Angelou:
Wouldn't Take Nothing for
My Journey now.
6. Rush Limbaugh:
See, I Told You so.
7. Thomas Moore:
Soul Mates.
8. Joan Wester Anderson:
Where Angel's Walk.
9. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
10. Tom Clancy:
Armored CAV.
11. Karen Armstrong:
A History of God.
12. Howard Stern:
Private Parts.
13. Bailey White:
Mama Makes up Her Mind.
14. Benjamin Hoff:
The Tao of Pooh.
15. Erma Bombeck:
A Marriage Made in Heaven ...
(Byggt á New York Times Book Review)
Vísindi
Skjálftar í
vændum
íbúar í Suöur-Kalifomíu geta
átt von á öflugum jarðskjálftum
þar einhvern tima í náinni fram-
tíö. Skjálfti sem varð í janúar síð-
astliðnum og mældist 6,7 stíg á
Richter var bara fyrstí af mörg-
um sem eiga eftír að skekja land
á þessum slóðum.
Þetta kemur fram í hvorki
meira né minna en þremur grein-
um í nýjasta hefti tímaritsins Sci-
ence. Vísindamennimir segja að
fremur rólegt hafi verið á
skjálftavaktinni í Los Angeles
undanfarin 200 ár. Það eigi nú
eftir að breytast.
Reiknað er með að skjálftarnir
verði svo sterkir aö byggingar
sem gerðar era samkvæmt
ströngustu stöðlum nú muni ekki
þola umbrotin.
Risasvarthol
Bandarískir visindamenn telja
sig haía fundið stærsta svokall-
aða svartholiö útí í himingeimn-
um. Þaö er í stjörnuþoku sem
heitír NGC4258 og er massi þess
eins og massi 40 milljóna sóla.
Þyngdarafl í svartholum er svo
mikið aðljós geturekki einu sinni
sloppið frá þeim. Talið er að þau
hafi myndast þegar risastórar
stjöraur hrundu saman er líf
þeirra var á enda og að þá hafi
þær sogað irrn í sigaörar stjörnur
um kring.
Umsjón
Guðlaugur Bergmundsson
Skjálftaspár ónumið land
Það kemur íþúum Koþe í Japan
sjálfsagt ekkert á óvart að heyra að
illgerlegt sé að spá fyrir um jarð-
skjálfta, þrátt fyrir margra ára rann-
sóknir og að háum fjárupphæðum
sé veitt til þeirra.
„Þetta er ennþá ónumið land í vís-
indunum. Við erum nánast á þyrjun-
arreit þrátt fyrir alla vinnuna. Við
vitum meira um sólkerfið en um
jörðina," segir David Booth sem
starfar að jarðskjálftarannsóknum
hjá bresku jarðvísindastofnuninni í
Edinborg.
Japan er eitt virkasta jarðskjálfta-
svæði heimsins og þar verja stjóm-
völd um sjö milljörðum króna á ári
til að reyna að spá fyrir um skjálfta.
Um tvö hundruð jarðskjálftamælar
era í landinu til að mæla hreyfingar
í jarðskorpunni.
Jarðskjálftinn í vikunni var sá
fjóröi í röðinni í Japan frá því í des-
ember síðastliönum. Samgönguráð-
herra landsins, sem hefur veðurstof-
una undir sinni stjórn, fór nýlega
fram á skýringar á því hvers vegna
svona illa gengi að spá fyrir um
skjálftana.
„Við getum ekki spáð fyrir um jarö-
skjálfta. Vísindamenn reyna mikið
en það er ekki til nein almennileg
aðferð tíl að gera það svo vel sé,“
segir Manfred Baer við svissnesku
jarðskjálftastofnunina í Zúrich.
„Vísindamenn geta gefið tölfræði-
legar líkur, tíu eða tuttugu prósent,
á því að jarðskjálfti verði á ákveðn-
um tíma en þetta er ekki eins og veð-
urspáin sem segir manni hvort mað-
ur eigi að taka með sér regnhlífina í
dag,“ segir Baer.
David Booth segir að aðeins hafi
veriö spáð fyrir um tvo jarðskjálfta,
í Kína árið 1975 og í Mexíkó árið 1978.
ÚOKKAIDO
Evrasíu-
flekinn
Kyrrahafs
flekinn
Höggbylgjur
Skjálftamiðja
Rúmlega
fjögur þúsund manns létust í jarðskjálfta
sem varð í borginni Kobe í Japan
.«síðastliðið
mánudagskvöld.
Jarðskjálftar
eru algengir í
Japan þar sem
landið er á
mótum þriggja
jarðskorpufleka.
Skjálftinn á
mánudag varð þegar
Filippseyjaflekinn rann
undir Evrasíuflekann
Evrasíu- Filippseyja-
flekinn flekinn
Filippseyja
fleklnn
Niðurskrið
Einn jarðfleki
skríður undir annan
og við það myndast
gífurlegur þrýstingur.
Jarðskjálftar sem
þannig verða eru
mjög öflugir
Flekakenningin
Jarðskorpan er gerð úr sjö stórum flekum sem eru á stöðugri hreyfingu og valdog
valda jarðskjálftum og mynda eldljöll
Heimild: Time Life bækur
REUTER
Minni
hávaði
Hönnuðir flugvélahreyfla era
alltaf að leita leíða til að draga
úr hávaða þeirra. Nú er ljóst að
ekki verður gengið lengra með
heföbundnum aöferðum, eins og
hafa spaðana stærri og hæggeng-
ari og fóðra hreyfiana með hljóð-
einangrandi efhi.
Vísindamenn eru um þessar
mundir að gera tilraunir með þaö
sem kalla mætti and-hljóð, en það
eru bylgjur sem eyða hljóðbylgj-
unum frá hreyflunum. Bílafram-
leiðendur hafa beittþessaritækni
með ágætum árangri.
Bandaríska geimvísindastofn-
unin NASA hefur senn tilraunir
með svona tæki og ef allt gengur
að óskum verða flugvélar meö
and-hljóðsbúnaði komnar í notk-
un um aldamót.
Svartur pip-
ar í nikótíns
staó
Góðar fréttír fyrir reykinga-
menn sem hafa reynt allt milli
himins og jarðar til að losna und-
an oki sígarettunnar: Hvernig
væri að reyna að reykja svartan
pipar?
Breskt tímarit um heilbrigt líf-
erni, Healthy Eating, stakk upp á
þessu í vikunni og skýrði frá
rannsókn úr tímariti um tóbaks-
og áfengisfíkn. Piparreykingar
munu vera nýjasta æðið meðal
þeirra sem vilja liætta og þykja