Þjóðviljinn - 24.12.1948, Blaðsíða 38

T
Þ JÓÐV.IL JINN
Jólin 1948
ÐAGUR AUSTAN:
r'
Við tveir erum sennilega jafn ólíkir og hin aust-
ræna speki og hin vestræna fávizka, en þó hafa
forlögin gert okkur að nókkurs konar þjáningar-
bræðrum. Vi'ð enxm fangar í sama fangelsi, etum
sama hafragraut, rúgbrauð, skemmd jarðepli, fisk,,
úldið kjöt og annað snarl, sem fellur af borðum
hinna betri,' og þeir hógværu jústisagentar hrísta
fram úr ermum sínum af ,náð og miskunn í nafni
réttlætis og kærleika.
En þó lifum við hver sínu lífi innan þessara
bölvuðu múra, sem í allri sinni þöglu nekt hafa
orðið vitni að fádæma hörku, hrottaskap óg
kynferðislegu svínaríi, falsi, hræsni, undirferli og
hugleysi, löglegum þjófnuðum, ránum og andleg-
um morðum. Við eigum báðir að verða betri þjóð-
félagsþegnar.
Menn gera gys að honum og kalla hann vitlaus-
an, en hann brosir aðeíns góðlátlega og kinkar
til þeirra kolli, með vorkunn í fjarlægum augum.
Hann einn veit hve hatramt sá eldur 'hefur brunn-
ið, sém lagði hið raunverulega líf hans í rústir
og þyrlaði djöfullegri ösku um hans músíkalska
sálarlíf. Og svo heldur hann áfram sínu eirðar-
lausa rölti, álútur og hugsandi.
Oft virði ég hann fyrir mér, þar sem ég sé hann
standa álútan, með magrar og langar hendur djúpt
í vösunum og stara hugsandi á ekki neitt. Eg veit
að hugur hans er þá fjarlægur og hann er eins
dularfullpr og óráðin gáta hinnar yztu tilveru. Eg
veit að fangelsið hefur haft slæm áhrif á hann og
við höfum báðir verið hér lengi, en ég 'hef ekki
hugmynd um hve lengi hann á að vera hér, hvað
mig snertir, þá hef ég látið öll ártöl falla burtu
Úr almannakinu.
Stundum hefur hann ' komið til mín og spurt
um álit mitt á hinum og öðrum hugrenningum
sínum, sem þó helzt hafa verið heimspekilegar hug-
leiðingar um gang tilverunnar, stjörnur og mikla
menn, líf og starf látinna stjömufræðinga og tón-
skálda, og á dimmum nóttum, er hann liggur and-
vaka, slær hjarta hans í takt við allt líf og starf þess-
ara manna; hann á meira að segja oft löng sam-
töl við þá, sem endað hafa , hvassri roðasennu —
aldrei 'samt milli hans og tónskáldanna, heldiír
hans og stjörnuspámannanna, því állir eru þeir’
spámenn. Þessir astrologar koma til þess að lesa
framtíð hans í himintunglunum, en þar sem hanh
er einnig mikill stjömuspámaður, þer þeim ékki
alltaf saman — en, sem betur fer, er það mjög
sjaldan. '"
Klefinn háns er við hliðina á mínum klefa.
Á' stjörnubjörtum nóttum hef ég hrokkið upp
við b,ergmál af snöggum öskrum. og þeim hefur
fylgt runa af skömmum og ljótum orðum ; þá þyk-
ist ég vita með vissu, að nú hafi slegizt. upp.. ék-
vinskapinn hjá honum og þeim gömlu; spádóm-
arnir ekki verið jákvæðir, eða þá að hann hefur
verið mjög upptekinn við að semja litlar lýriskar
melodíur með tónskáldunum og hinir ónáðað. Það
hefur stundum gengið svo langt, að hánn hefur kall-
að á næturvörðinn og beðið hann að reka þennán
bölvaða óþjóðalýð út frá sér.
Oft hefi ég hugsað, hversvegna þessi ungi maður
væri ekki látinn vera undir læknishendi; en þá
hef ég minnzt þess, að hér er enginn veikur 'nema
hann sé alvarlega veikur, helzt rúmfastur, allt
annað er uppgerð. Hér þekkist ekki hugtákið „elsku
mamma“ og ef menn vilja verða vitlausir, þá, þeir.
um það. Helzta hugtakið hér virðist vera líkam-
leg vinna ,og andleg fátækt, og það er staðfest
með ströngustu innilokunum fyrir ýfifleítt ekki
neitt, án bókakosts eða annarra viðfangsefna, og tií
þess að ekki 'hallist á, þá er matarskammturinh
skorinn það mjög við nögl að sultur má heita.
Þetta hefur þjáningarbróðir minn fengið að reyná
í ríkum inæli, því hann tók upp á þeim skolla að
.verða veikur í tvo mánuði og var þá lokaður inni
dag og nótt í einni' blessunarríkri og réttlátri 'lotu,
ári þess að koma út í ferskt loft. Slíkan rnunað, sem
ferskt loft, fær enginn hér sem er innilokaður,
hversu lengi sem það er og hversu þjáður af skít
og' loftleysi sem hann er.
Etfir innilokunina var hann magur, mjög föíur og
veiklulegur og ennþá dularfyllri en áðurj og hann
hélt áfram að stika. um í nokkurskoriar leiðsíu, riiéð’
hendur djúpt í vösum, álútur, hugsandí, stundum