Þjóðviljinn - 18.09.1954, Síða 7
Laugardagur 18. september 1954 — ÞJÖ.ÐVILJINN — (7
Viðtai rið Svmjmi Aiehsandrovitsj Sarhísoff
íis heilbrigðismála
Lœkningaaðferðir óð
viS nýjuslu árangra
ræðl og í s
dvétríkjunum
að breyfasf fli samrœmis
aa
Einn af fremstu mönnum
læknastéttar Sovétríkjanna og
kunnur vísindamaður í heila-
rannsóknum er staddur hér á
landi og hefur undanfarnar
vikur kynnt sér heilbrigðis-
mál á íslandi, skoðað sjúkra-
hús, rætt við íslenzka stéttar-
bræður og haldið fyrirlestur
á læknafundi um heilarann-
sóknir í Sovétríkjunum. Það
er Semjon Aleksandrovitsj
Sarkísoff, formaður sendi-
nefndar vísindamanna frá Sov-
étríkjunum sem hér hefur ver-
ið á vegum MÍR.
Tíðindamaður Þjóðviljans
átti stutt viðtal við hann í gær,
og fara hér á eftir helztu at-
riðin sem um var rætt.
*
Prófessor Sarkísoff er mað-
ur kominn fast að sextugu,
fæddur 20. febrúar 1895 í
Karabak í Aserbajdsan. En
enginn sér á honum elli, hann
er ljónfjörugur, léttur á fæti
og fullur eldmóðsáhuga á fræð-
um sínum og fólkinu sem á að
njóta árangra vísindarann-
sóknanna. Það er ekki hægt að
vera með honum stutta stund
án þess að hrífast með af frá-
sögn hans um þau heillandi
en flóknu viðfangsefni sem
hann hefur gert að ævistarfi
sínu, lieilarannsóknum og beit-
ingu árangra þeirra í þágu
læknisfræðinnar á sem víð-
ustu sviði.
Foreldrar Sarkísoffs fluttust
til Tíflis (nú Tbilisi) er hann
var barn að aldri og þar í
borg ólst hann upp og hlaut
stúdentsmennturk En til há-
skólanáms fór hann til Moskvu
og lauk þar námi 1924. Einnig
á námsárunum vann hann að
staðaldri á Taugaklínik lækna-
deildar Moskvaháskólans. Þeg-
ar á stúdentsárunum hafði
Sarkísoff brénnandi áhuga á
heilarannsóknum, og kom sér
þá þegar í starf við þau fræði
eins og fyrr segir. Á Tauga-
klínik' læknadeildarinnar gafst
honum kostur á því að stunda
rannsókna- og tilraunastörf
auk læknisstarfs. Þetta voru
erfið ár, skortur á matvælum,
skortur á flestum lífsþægind-
um, hin ungu Sovétríki flak-
andi í sárum éftir styrjaldar-
ár, borgarastyrjöld og innrás-
arstríð erlendra herja. En ungi
stúdentinn frá Tiflis skipti
tíma sínum milli háskólanáms-
ins og starfsins á Taugaklínik-
inni. Forstöðumaður hennar
var ágætur vísindamaður, pró-
fessor Rossolimon. Hann tók
tryggð við Sarkísoff og sagði
honum oftar en einu sinni:
„Þér ílendist hér á klínikinni.
Þér verðið vísindamaður".
Þetta varð líka, enda ekki á-
hrifalítill áróður að segja slíkt
við aðdáanda og nemanda.
Sarkísoff varð þarna áfram
eftir að námi lauk, tók dokt-
Prófessor Semjon Aleksandro-
vitsj Sarkisoff.
orsgráðu, og skipti ekki um
vinnustað fyrr en vorið 1929.
Síðan hefur hann starfað í
Heilarannsóknarstöðinni í
Moskva, vísindastofnun sem
einbeitir sér að heilarannsókn-
um, og er nú forstöðumaður
hennar. Hann var kjörinn
bréfafélagi Læknavísindaaka-
demíu Sovétríkjanna 1945, en
aðalfélagi akademíunnar þrem-
ur árum síðar, 1948. — Eftir
prófessor Sarkísoff liggja rit
og greinar um vísindarann-
sóknir hans. Hefur hann hlot-
ið margs konar viðurkenningu,
m. a. verið sæmdur Lenínorð-
unni fyrir vísindastörf sín.
í Sovétríkjunum eru nú 350
sérstakar vísinda- og rann-
sóknarstofnanir í læknisfræði,
auk þéttriðins nets af sjúkra-
húsurp, heilsuhælum, hressing-
arheimilum. Það sem er rauði
þráðurinn í allri þessari miklu
starfsemi er heilsugæzlan, við-
leitnin að afstýra sjúkdómum,
fyrirbyggja þá, leita alltaf
betri og árangursríkari aðferða
til að halda mannslíkamanum
heilbrigðum.
Háskólanám í læknisfræði
var fimm ára nám í Sovétríkj-
unum fyrir stríð, en var eftir
stríðið gert að sex ára námi.
Eins og í öllum styrjaldar-
löndum varð styrjöldin stór-
kostleg eldraun fyrir lækna-
stétt og heilbrigðisstjórn Sov-
étríkjanna. Hún stóðst þá eld-
raun með miklum sóma. Þetta
var fyrsta styrjöldin sem Rúss-
iand tók þátt í og ekki varð
valdandi drepsóttum, þrátt íyr-
ir hina ægilegu eyðileggingu
og stríðsátök á rússneskri
grundu. Og framúrskarandi ár-
angur náðist við læknun þeirra
sem særðust, af þeim komst
75% til heilsu, sem er hærra
hlutfall en í mörgum öðrum
stríðslöndum.
í Sovétríkjunum hefur um
langt skeið verið unnið mikið
að rannsóknum á heila og
taugastarfsemi. Grunnin að
víðtækum hlutlægum rann-
sóknum á. þessu sviði lagði
hinn ' heimskunni lífeðlisfræð-
ingur Ivan Petrovitsj Pavloff
en á þeim rannsóknum hefur
síðan byggt fjölmennur hópur
sovézkra fræðimanna og einn-
ig hafa fræðimenn unnið að
slíkum rannsóknum víða um
heim. Undanfarandi áratugi
hafa þessar rannsóknir beinzt
einkum að hinum flóknustu
þáttum heilastarfseminnar, en
það var einmitt Pavloff sem
fyrstur lagði grunninn að hlut-
lægum rannsóknaraðferðum á
starfsemi hinna æðri hluta
miðtaugakerfisins. Kenningar
Pavloffs um skilorðsbundin
viðbrögð hefur gert kleift að
finna ýmis lögmál um þá starf-
semi þá. Samkvæmt kenning-
um Pavloffs er héilabörkurinn
kerfi af „greinendum" („ana-
lísatorum") sem m. a. stjórna
samhengi lífverunnar við
umhverfi sitt. Þeim mun
hærra í dýrarikinu sem dýr
er, þeim mun flóknara er sam-
hengi þess við umhverfið.
Flóknast verður þetta sam-
hengi lífverunnar við umhverfi
sitt ef lífveran er maður. Rann-
sókn á heilaberkinum hefur
líka leitt í Ijós að bygging hans
er langflóknust í manninum.
Ekki skal reynt að fara
lengra út í þessa spennandi
sálma hér. En þarna er nóg
að skoða, þeir halda að séu
um 40 milljarðar fruma í heila-
berkinum á manni, og pekking-
in á þeim getur valdið bylting-
um í læknisfræði og daglegu
lífi manna. Verkefni vísinda-
rannsóknanna á þessu sviði er
hvorki meira né minna en að
afla nákvæmrar vitneskju um
samhengi og samstarf heilans
við öll önnur líffæri og lík-
amshluta og hvernig skjmjun
hans á umhverfinu gerist.
Sú þekking hlyti að auð-
velda stórum heilsugæzlu og
baráttuna við sjúkdóma sem
herja á manninn. Eflaust eru
rannsóknir Pavloffs og eftir-
manna hans að opna einn
glæsilegasta veginn í rannsókn-
arsögu mannkynsins, þar er
verið að ryðja braut til þekk-
ingar á flóknustu fyrirbærum
mannslíkamans og mannlífsins.
Hver nýr áfangi getur haft
hin víðtækustu áhrif á fjar-
skyldum sviðum mannlegs lífs.
Þekkingin á því sem er að
gerast á þessum sviðum rann-
sókna í Sovétríkjunum er
langt frá því nógu útbreidd
meðal lækna og annarra fræði-
manna utan Sovétríkjanna.
Hefur málið verið þar nokkur
þröskuldur. En nú fer að
verða auðveldara að fyigjast
með því helzta sem gerist í
Sovétríkjunum á sviði heila-
rannsókna og skyldum grein-
um, því farið er að gefa út
í Berlín þýzka þýðingu á aðal-
tímariti rússneskra vísinda-
manna sem um þessar rann-
sóknir fjallar.
★
Talið berst að notkun ár-
angra af rannsóknum Pavloífs
og eftirmanna hans í læknis-
aðferðum. Prófessor Sarkísoff
nefnir eitt dæmi, sem minnzt
hefur verið á í blöðum hér
heima: Svefnlækningar.
Pavloff hóf tilraunir með
lækningu á vissum geðsjúk-
dómum með langvarandi
svefni. Þeirri aðferð sé nú beitt
í Sovétríkjunum við ýmsa
sjúkdóma og með góðum ár-
angri. Þannig hafi til .skamms
tíma uppskurður verið talin
sjálfsögð læknisaðgerð við
venjulegum magasárum. Ilins
sofa í tvær vikur, og næst í
mörgum tilfellum ágætur ár-
angur. En til slíkra lækninga
þarf sérstaklega útbúið hús-
rymi, vandlega einangráðar
sjúkrastofur o. s. frv.
•k
Svefnlækningum er einnjg .
beitt í vaxandi mæli við ýmsa í
geðsjúkdóma. Hinsvegar hafna V
læknar Sovétríkjanna með ölltfA
heilaskurðlækningum þeim
sem nefndar eru ,,lobotomi“,
og einkum haía verið iðkaðar
í Bandaríkjunum. Aðferð þessi
virðist stundum gefa tiiætluð
áhrif i bráð, en þegar frá líð-
ur kemur fram að sjúklingur- H
inn hefur verið rændur
mennsku sinni, hann verður
likastur dýri, sviptur því sem
gerir manninn að þjóðfélags-
veru. Hinar svonefndu lost-
lækningar (shock) eru að vísu
viðhafðar í Sovétríkjunum, en
af ýtrustu varúð og ekki al-
mennt, enda hefur komið í
Ijós að þær hafa ýmsar við-
sjárverðar afleiðingar. Er um
það deilt í Sovétríkjunum
hvort rétt sé að beita lostað-
ferðum, og eykst þeirri skoð-
un fylgi að þær séu óæslcileg-
ar. Viðar um lönd mun álit
þeirra .lækningaaðferða einnig
vera þverrandi.
★
Talið berst að kynnum pró- *
fessors Sarkísoffs af íslenzk-
um læknum og sjúkrahúsum,
Rómaði hann mjög þær ágætu
viðtökur sem hann hefði feng-
ið hjá starfsbræðrum sínum
á íslandi, að þeir hefðu ver-
ið boðnir og búnir að greiða
Rússneski lífcðlisfræðingurinn Ivan Petrovitsj Pavloff, einn þeirra
vísindamanna sem hæst ber á fyrra helmingi tuttugustu aldar. >is.
«nii,
vegar sé nú farið að telja það
miður heppilega aðgerð í mörg-
um tilfellum að minnsta kosti,
því reynslan sýni að hætta sé
á að bólga hefjist á ný i þeim
hluta magans sem eftir er skil-
inn. Er farið að grípa sjaldn-
ar til uppskurða við slíkum
meinum á sjúkrahúsum Sov-
étríkjanna, en í stað þess við-
hafðar svefnlækningar, sjúkl-
ingurinn er stundum látinn
götu sína, svara spurningumaarii
sínum og sýna sér það sem
' 'N i
hann langaði til að kynnast. ''
íslendingar ættu vönduð' ’
sjúkrahús og þar væri sýnilega
unnið vel og af áhuga. En ektt! ,:
yrði nógsamlega brýnt fyrir.,",
læknum hvar í heimi setKR,, •
væri að afla sér nýrra fræði-g0
rita og fylgjast vel með í grein
sinni, viða að sér þekkingu
Framhald á 9. síðu.