Þjóðviljinn - 16.10.1969, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — E-JÓÐVILJINN — Fimmitudaguir 16. október 1969.
— málgagn sósíalisma, verkalýðshreyfingar og þjóðfrelsis —
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb.), Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Óiafur Jónsson.
Framkv.stjóri:. Eiður Bergmann.
Ritstjórn, afgreiðsla, augiýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19. Sími 17500
(5 línur). — Áskriftarverð kr. 165.00 á mánuði. — Lausasöluverð kr. 10.00.
Mega blygðast sín
jjegar sósíalistar fluttu tillögur sínar um nýsköp-
un atvinnulífsins 1944 komst Vísir svo að orði
í forustugrein: „Bjargráð kommanna um kaup á
auknum framléiðslutækjum til fyrirsjáanlegs
hallareksturs eru því lokaráð — launráð og svik-
ráð gagnvart almenningi og núverandi þjóðskipu-
lagi.“ Sagan hefur nú sjálf kveðið upp sinn dóm
um það hvorir Sáu skýrar 1944, íslenzkir sósíal-
istar eða heildsalarnir sem stjómuðu Vísi. Ný-
sköpunarstjórnin, sem mynduð var til þess að
hrinda í framkvæmd hugimyndum sósíalista um
endurnýjun hinna þjóðlegu atvinnuvega, lagði
grunninn að þeirri atvinnuþróun sem síðan hefur
orðið á íslandi. Það var sú undirstaða sem gerði
íslendingum á furðu skömmum tíma kleift að
komast 1 hóp auðugustu þjóða heims að því er
varðar þjóðartekjur á mann.
Jgn Vísir hefur ekkert lært af reynslunni. Á
flokksráðsfundi þeim sem Alþýðubandalagið
hélt á Akureyri fyrir skömmu var lögð megin-
áherzla á nauðsyn þess að þjóðin tæki atvinnu-
vegum sínum tak á nýjan leik. í fraimsöguræðu
sinni á fundinum benti Lúðvík Jósepsson á það
að með myndarlegri nýsköpun hinna þjóðlegu at-
vinnuvega væri unnt að tvöfalda útflutningsfekj-
ur þjóðarinnar á skömmum tíma. í ályktun fund-
airins var lögð sérstök áherzla á þetta meginatriði
og bent á verkefni sem ráðast þyrfti í tafaríaust
ef uppræta æ’tti atvinnuleysið. Þar á meðai voru
kröfur um það að nú þegar yrði ákveðið að kaupa
15 nýja togara og gera ráðstafanir til þess að
tryggja það að íbúðarhúsabyggingar yrðu í sam-
ræmi við þörfina. í forustugrein sem Vísir birti
um störf flokksráðsfundarins taldi hann slíkar
tillögur jafn fráleitar nú og hugmyndirnar um ný-
sköpunina 1944, þótt blaðið sparaði sér að þessu
sinni að tala uim lokaráð, launráð og svikráð. Vís-
ir spyr hvar íslendingar eigi að taka fé til þess að
láta smíða 15 nýja ’togara, hvernig eigi að fá mann-
afla á togarana, og hvar eigi að taka peninga 'til
þess að byggja íbúðir. „Skollinn er bara sá“, seg-
ir blaðið, „að fé þarf til þess að byggja íbúðir
eins og ttfgarana”.,
pessi viðbrögð Vísis sýna djúpt inn í hugarheim
þeirra manna sem hafa glatað allri trú á það
að íslendingar geti lifað í landi sínu sem sjálfstæð
þjóð. Framleiðslutæki og íbúðarhús eru grund-
völlur mannlífs á íslandi, og sé þjóðin ekki tal-
in hafa efni á því að vinna fyrir sér og búa í hús-
um er tilveru hennar lokið. Slík eymdarsjónarmið
eru fáránleg í þjóðfélagi sem enn er í hópi auð-
ugustu ríkja heims að því er varðar þjóðartekjur
á mann, og menn með slík viðhorf mega blygð-
asf sín í samanburði við forfeður sína, sem unnu
það afrek að koima upp alíslenzku atvinnukerfi
meðan þjóðfélag okkar var í hópi þeirra snauð-
ustu í Evrópu. — m.
Ekki rýrnar Hólafjallaketið: metþungi
dilka þetta haustii fTJMBHI
slátra núna, slátrum á Kópa-
skeri og fengum hvorki meira
né minna en I8V2 kg meðal-
þunga af þessoim fjórum bæj-
um hér, kílói betra en í fyrra,
svo dilkunum fer a-m-k- ekki
aftur. En það er líka fágætt
að fá jafn gott sumar og þetta
árið, blíðviðri frá í maí t>g fram
á haust, maður þurfti bara
ekkert • fyrir búskapnum að
hafa. Við kviðum bví að jörð
sölnaði fyrr en ella, en það
hefur ekki gerzt.
Hann Kristján bóndi Sig-
urðsson á Grímsstöðum var að
koma fyrir hjá sér frystikistu
þegar flutningabíll frá Stefni
á Akureyri renndi þar við
síðla kvölds fyrir ntykkru til að
taka ullarpokana norður, en
fyrir var í bílnum margvísleg-
ur ' flutningur: húsgögn og
bækur fyrir námsfólk, reið-
hjól, fatnaður, grjótklöpp mik-
il frá Seyðisfirði sem Vilmund-
ur landlasknir hjó nafn sitt í
8 vetra, sótt fyrir menntamála-
ráðherra, og biaðamaður frá
Þjóðviljanum, sem náttúrlega
notaði tækifærið yfir ilmandi
kaffinu í eldlhúsinu til að
spjalla við bóndann og konu
hans Aðalbjörgu Vilhjálms-
dóttur um afkomuna og dag-
legt líf á Fjöllum.
Kristján og Aðalbjörg í eldhúsinu á Grimsstöðum
fyrir heimilin og þurfúm nátt-
úrlega að hirða sikepnumar og
svo tökum við hér veðrið fimm
sinnum á dag og sendum veð-
urfréttir þrisvar, þetta verður
að gera reglulega, annars er
allt ónýtt. En það er lítið um
félagslíf, enda það erfitt að
komast á milli bæja á veturna,
að það er helzt ekki gert nema
af þörf. Einstaka sinnum er
þó skipzt á heimsóknum. Póst
fáum við hingað einu sinni í
viku bg sækja menn héðan
hann niður í Mývatnssveit og
skila alla leið upp í Möðru-
dal- Annað samband við um-
heiminn er gegnum sima og
útvarp og nú ætlum við að j
fara að fá okkur sjónvarp. /
— Ég fmynda mér, að þið i
hlakkið til þeirrar dægrastytt- |
ingar hér í fámenninu? |
— Nei, það Jitla sem ég hetf /
séð var hundómerkilegt, satt 1
að segja datt alveg ytfir mig Ij
að sjá svona lélegar myndir í
hjá íslenzka sjónvárpinu. En v
það verða víst allir að fá sjón- >
varp núna til að fylgjast með. «
— Og hvaðan fáið þið geisl- {
ann? (
— Vitum það ekki enn, /
verðum bara að prótfa f allar
áttir, ég trúi ekki öðru en að |
það takist. — vh 1
— Ekki hélt ég að þið þyrft-
uð frystikistur hér á Gríms-
stöðum, þar sem alltaf mælist
mesta frostið.
— Að vísu, á vetuma, en
gleymdu því ekki, að hér er
líka mestur hitinn á sumrin,
og langt að sækja kjötið í
næsta frystihús.
— Eru dilkamir alltaf jatfn
vænir hjá ykkur Hólsfjalla-
mönnum?
Við erurn nýbúnir að
I Hólsfj a 11 ahr eppi eða í
Neðri Fjöllunum, eins og þau
hjónin nefna hann, er nú að-
eins orðið búið á þrem bæjum,
Hólsseli, Nýhóli og Grímsstöð-
urri, þar sem er tvíþýli, Grims-
staðir og nýbýlið Grímstunga,
Grundarhóll og Víðirhóll fóru
f eyði fyrir nokkrum árum,
aðrir bæir fyrr- Næstu ná-
grannamir éru f Víðidal og
Möðrudal og þangað er oftast
fært, segir Kristján, kannski
ekki alltaf bflfært, en þá'hægt
að komast á milli á hestum,
skíðum eða enjósleðum. Alls
búa nú á bæjunum fjórum f
Neðri Fjöllunum 25 manns.
— Er ekfoi einmanalegt hér
á veturna?
— Það er nóg að gera. Við
erum með margt sauðfé og kýr
Orðið er laust um myndlist:
hverri hofferð
Hundur í
Blaiðadeilur á fslaindi, þær
ei@a sér nokkuð fastan farveg
í ætt við gang himintungla.
Einn segiir eitthvað- Annar
kemur og tekiur til við að
hrekja, lið fyrir töiusettan lið,
gæisalappir upp og niður alla
spalta. f annarri lotu réttir sá
fyrri néttúrlega við — nýjar
röksemdir, hann saigði — ég
sugði og þannig götuna frarni, en
mergurinn málsins oftast týnd-
ur einhvensstaöar á leiðinni.
Gosið smáhjaðnar, hunda-
skaimimtar af stoætingi og loka-
orð: málið útrætt af mánr.i
hálfu o.s.frv. Seinustu fiimm
lotumar hafa venjulte'ga engir
lesið nema keppendur- Dagur
Sigurðarson hetfur lokið hiinni
dæmigerðu annarri lotu og nú á
svartur leik.
Það er vei hægt að rífast við
Dag uim pólitik, kventfatatízku,
hárgreiðslu og hvaðeina annað
en myndilist, en það eru áhöld
uim hvort það á erindii útfyrir
þdnigsaE hans, kaififihúsin.
Fyrirspurnir um
kvenslúkdóms-
deild og hnd-
faelgisgæzlu
Þingmenu úr Alþýðubandalag-
inu hafa lagf fram á Alþingi
þcssar fyrirspurnir:
1. Til heil'brigðismálaráðherra
um fæðmgardeijd Landspítalans.
Frá Ma-gnúsi Kjartánssyni.
Hvað líður undirbúningi að
stækkpn fæðingar- og kvensjúk-
dómadeihlar Landspítalans?
2. Til dómsmálaráðherra um
úthaldsdaga varðskipanna. —
Frá Jónasi Ámasyni og Geir
Gunnarssyni.
Hve margir voru úthaldsdagaír
íslenzkra varðskipa í mánuði
hverjum á síðastliðnu ári og það
sem af er þessu?
Maignús Tómasson hefur tek-
ið að sér landvarnir fyrir SÚM.
Það var miisráðið, hann er ónýt-
úr til amnars en að semja kerl-
ingabréf í Velvakanda
Svo tekið sé til þar sem frá
var horfið — diter rot er um
margt forvitnilegur maður. Hann
á rætur sínar í evrópskri há-
menningu, vel menntaður í
myndlisit að fomu cg nýju.
Slíkur maður kann engin önn-
ur ráð þegiar hann er vaxinn úr
grasi, en að hlaða upp rusii,
mygluðum matarieifum, cng
súkkulaðd, svo að eitthvað sé
nefnt. — Hvað veildur þessum
óslköpum, þessum yfirþyrmandi
leiða? Við sovétmenn hetfðum
einhvem tímann ekki verið í
vandræðum mieð slaigorð um úr-
kynjaða borgaralega Ust, en nú
er orðið fátt um nýtilag slagorð-
Elkki er hægt að atfgraiða mann-
inn sem einangrað dúllairaíýrir-
bæri. Hann mun frægur af
verkum sínum vítt um lönd,
sipámaður með hjörð og það er
'G’ hatft fyrir satt að honum hafi
aldrei sitokkið bros. Hvað sem
vefldur, þá er mennin'garleiði
diter rots trúverðugur. Á Is-
landd hefiur hann skilið eftir
lambhrúta leiitandi út um allar
koppagrundir að drasli í lista-
verk, og menningarleiðinn þar
tæplega trúverðuigur. Þiað er
varlá að þeir þekiki vestræna
menningu nógu vel til þess að
vera órðnir leiðir á henni. Bkki
þarf að eyða frekar orðum að
þyí hvernig komið væri fyrir ís-
lenzkri menningu ef ekki hetfði
verið haldið opinni gátt fyrir
eriendiuim áhrisfum. Fáir hafa
notfært sér betur, eða á persónu-
legri hátt, áhrif frá Cezanne en
Jón Stetfánsson. En að magia-
gleypa hugmyndir ,og skila þeim
ómeltum og kritiklaust heitir
tæpast' að verða fyrir áhrifum.
Engin list eða liststefna er svo
ómerkileg að ekki séu einihverj-
ar rökrænar forsendur fyrir.
Freymóður hefur sín rök hvort
sem mienn vilja falliast á þau
eða ekki. En elkíki SÚM. Það
var viðtal við nokkra í útvarpi,
guMið tæfkifæri fyrir þó ekki
væri nemia smé-manilfest. Eng-
inn hatfði neitt að segja. Sumdr
þeirra virðast þó allvel skrif-
andi á ensku, hvemig skyldi
standa á því? Bf noktoum tiim-
ann hefur verið þörf fyrir tfíló-
sófísikar vangaveltur, þá er það
nú, þeigar drasi er rilfið úr
tenigslum við eðlilegt ujmihverfi
sitt, hauiginn, og sett upp á sýn-
inigum. Bylting — mienningar-
bylting. Byltingar hatfá lehgi
dugað vel til þess að ryðja úr
vef>i hindrunum fyrir eðlilegri
þroun. Þá er oft gripið tdl ör-
þrifaráða eins og þegar Dada-
istar vörpuðu sprenigju inn í
evrópskan salon svo að fín-
kristaliinn sáldraðist út um adlt-
Síðan teikur við jatfnvæigi hánna
nýju viðhorfa unz þörf er fyrir
enn aðra byltingu. En það er
ölJu verra þegar byltingin er
gerð að einskonar æsispennandi
framhaldssögu með afróttara á
afréttara oí'an byltingunni til
varanlegs viðhaids. Það er far-
ið að tala um hivort ednstakar
sýningar sóu menningarbylting
eða ekki. Sú árátta er etaki al-
veg nýtiikamin að áiita ókkert
nýtilegt í listum fram é þenn-
an dag, að alit þetta bardús um
árþúsund sé bara pdp, Sumir
safna spreki þeim málstað til
trausts og haids. Hver sem hetf-
ur til þess hug getur geirzt lista-
maður. Hann þarf ekki annað
en tína eitth/viad til, hetfjast
handa og spakvitrir menn hatfa
fúndið m.a. aö listaverk geti
verið „non-art“. Hvort þetta er
endanlegia langþráða lýðræðið
eða snobb niðurávið, skal ósagt
Xátið.
Þegar refaskytta heldur sýn-
ingu til að næla sér í dýrtíðar-
upþbót er það ágimd, þegar
tómium trékassa er stillt upp á
sýnin.gu er það fómfýsi og leið
til • píslarvaettis. Og ólíklegustu
menn jánka eftir „það er
kannske eitthvað í þessu“-keinn-
ingunni.
Og svo er það hemámsand-
stæðingadeildin. Það er hundur
í hverri hotfferð. I humátt á etft-
ir vinstri fylkingunni er siangur
af hlaiupastrákuim (og steipum)
som velkja taisverða athygli á
sjálfum sér með mikium vind-
gangi. Sumir búa til mryndir
sem eru ekki nema steinsnar
írá sætum sovézkum traktora-
bílæbum í aigtfa-kiolor, anmars-
vegar sætt — hinsvegar (súrt.
Að vera á móti Amieríkönum í
stríðinu er góðra gjalda vert,
en það _ er ekki hægt að nota
amieriska gttæpi sem biiHega
skrauttfjöður í liattinn sinn. Sag-
an sýnir að góð list hetfur é yf-
irborði þjónað ýimsum miálstaö
og þarf ekki annað en benda
á brúsann sem kirkjan borgaöi.
Bkki er • það andskotalaust
hversu ittia þetta gieingur nú, og
kann að valda það óorð sem
dilletantar með góðan og vond-
an málstað hatfa komið á áróður
í myndlist.
Að skilgreina lisitirœnt gildi
væri góðra gjalda vert í skóla-
stoifu, en í síðum daigbiaðs ekki
amnað en fagidjótí. Eftir endi-
lamgri listasögunni liggur rauð-
ur þráöur. Hamn er teygiður,
togaðuir og snúinm allt etftir
þörfum hverrar tttynsiióðar, en
hann rofnar aldred. Það lýsár
takimai-kalausri þröngsýni eða
fáfræðd að halda að upphaf og
endiir sé ttiér og nú.
Að lotoum þetta:. Septeihlber-
sýningin fyrgta var tvíimœla-
laust það sem nú er vinsættt að
kaila menningarbyltingu; Iíún
var síðbúin eins og jafnan vill
verða á ísiandi. Etftir það litu
menn ekki list söirnu augum og
áður — ekki alveg. Nú hetfur
eitthvað sivipað átt sér stað og
enn er það síðbúið, Fram á
sjónarsviðið hafa kömið ungir
menn, sem gera hihar nýstár-
legustu myndir ám þess að telja
sér skylt að missa glóruma um
ledð og þedr smerta pensil.
Vegna þeirra er nú meiri breidd.
í ísienzkri myndiást en nokkru
sinni fyrr. Sumir haía sýnt með
SÚM, aðrir ekki. Þegar þeir
hafa endamlega haslað sér völl,
trúi ég að menm muni ekkd líta
myndlist sörnu augþm og áður
— efcki alvag. Svo tekið sé mið
af Þjóðieátohúsinu pé Iðnó þá
hefur FlM semnilegjf ekki gott
atf að vera eitt um hituna. Það
er nóg pláss fyrir fledri sýning-
arsaimttök, lfka SÚík, en það
væri óskandi að þeirfbæru gæfu
til þess að moka hjá sér fiLór-
inn. ®
Kjartan Guðjónsson.