Þjóðviljinn - 16.10.1969, Blaðsíða 7

/
Á þeim hluta sýningarinnar
sem geymir bæikur er fleira at-
hyglisvert að sjá, svo sem mynst-
urrissbók Bjöms Pálssonar frá
Vopnafirði, en hann lézt 1944-
Lítið smíðakver eftir Jón Bern-
harðsson útg. 1887, annað
smíðakver eftir Pétúr Pétursson,
útg. 1868 og fundiangerðabók frá
stolfnfundi Félagis íslenzkra gull-
smiða..
□ Vegna 45 ára afmælis Félags ís-
lenzkra gullsmiða er nú haldin sýn-
ing á verkum félagsmanna í Boga-
sal Þjóðminjasafnsins. Af því tilefni
fara hér á éftir viðtöl við fáeina fé-
lagsmenn og sagt er frá sýningunni.
Dánarskjöldur gerður af Jónatan Jónssyni í minningu Klemenzar
Jónssonar landritara- '
---------------------------------------------1---------------------$>
Gullsmíða-
vinnustofa
ÁRNA
HÖSKULDS-
SONAR
Laugavegi 1 1
Sími 20335
Steindór Marteinsson, igullsmið-
ur tók að sér að aðstoða blaða-
marmirm við að gefa lesendum
nokkra lýsingu á því sem fyrir
augu ber í Bogasial Þjóðminja-
safnsins þessa dagana, og í sum-
um tilfellum að rekj a sögu hlut-
anna í fáum orðum-
Segja má að sýningim sé í
tvennu lagi. Annars vegar gam-
alt gullsmiðaverkstæði með á-
höldum og ýmsir gamlir smíðis-
gripir, hins vegar smíðisgripir
frá núverandi félagsmönnum-
Meðal elztu silfunmuna á,
sýningunni er oblátudós úr
silfri, gerð af Sigurði Þorsteins-
syni, s«m uppi var seinni hluta
átjándu aldar. Fleiri gamlir
munir eru í sama sýningar-
skápnum: silfurkanna eftirÞor-
grím Tómajsson, gullsmið á
Bessastöðum, sem var faðir
Gríms Thomsen. Og fyrsti for-
maður félagsins, Jónatan Jóns-
son smíðaði sígarettukassa, hylki
utan um eldspýtustokka, skeiðar
og gafffla úr silfri, sem á sýn-
ingunni eru-
Meistari Jónatans var Erlendur
Magnússon, og gerði hann ásamt
syni sínum Magnúsi belti við
faldbúning sem sýnt er á brúðu
i fullri líkamsstærð.
Teíkningar og
verðskrár
Litlar breytingar
hafa orðið
á verkfærum
Steindór segir okkur að litlar
breytingar hafi orðið á verk-
færum gullsmiða. Séu elztu
verkfæri ' sem fundizt hatfa í
meginatriðum lík þeim sem nú
eru í notkun. Þó urðu að sjálf-
sögðu nokkrar breytingar með
tilkomu rafmagnsins og smá-
vægilegar formbreytingar hafa
orðið á verkfærum. Þá eru
kveikingamar frábrugðnar því
sem var, þar eð nú er notað
gas í sitiað viðarkola íynrum, en
um skeið var kveikt vdð olíu-
loga, eða þair tii 1940 að gasið
kom tíl Reykjavíkur.
Verkstæðið á sýningunni er
úr ýmsum áttum fenigið- Vinnu-
Á sýningunni er mikið af skrauti á þjóðbúninga. Hér sést m. a-
belti við faldbúning eftir Erlend Magnússon og son hans Magnús.
Hringur eftir Val Fannai
borðið og hluti verkfaeranna ern
frá Jóni Sigmundssjmi. Vortu
þessir hlutir gefnir Iðnminjasafn-
inu, sem er til húsa í Iðnskólan-
um. Slípuvél er frá Jónatan
Jónssyni. Er vélin allforneskju-
leg á að líta, fóturinn er gam-
all vatnspóstur. Steðji og verk-
færaskápur er af verkstæði Er-
lendar Magnússonar og er hvort-
tveggja enmþá í daglegri notkun
hjá Jóni Dalmannssyni.
Æltlunin var að fá nokkra
lýsingu á vinnuaðferðum guill-
smiða, en þegar á átti að herða,
kom f ljós að ógerlegt er að
gefa sMika lýsingu, enda gull-
smíði f jögurra ára nám... En
á sýningunni geta þeir sem vilja
fengið að sjá hfvemig t-d. vira-
Fundarhamar eftir Val Fannar.
virki er unnið og er að jafnaði
guilsmiður til staðar sem gefux
útskýringar á verkstæðinu.
Islenzk hefð
Bjöm Halldórsson, gullsmiður
greindi frá þvi að form smiðis-
gripanna skiptist í fjóra megin-
þaetti: þ-e- lafitverk, víravirki,
steypta gripi og upplóðaða eða
snúrulagðá. Loftverk er algengt
á skrauti við þjóðbúninga. Er
þá mynstrið upplyft og reynt
að gera það sem líkast lifandi
blómum. Steyptír smíðisgripir
eru gerðir í ,fjöldaframileiðslu.
Snúrulagðir gripir eru þannig
unnir að gull- eða silfunsnúr-
ur em lagðar otfan á sléttan
grtunn- Sagði Bjöm að mönnum
hætti til að migla smimlögðum
hlutum saman við viravirfei, en
eðlilegra væri að aðgreina Iþá-
Víravirki er élzta formið og
er raunar íslenzkt fyrirbrigði.
Hefur upphlutasilfur verið
smiðað í viravirki öldum sam-
i an, og forrnið í heildaratriðum
verið það sama, enda þótt það
hafi lítillega breytzt eftir krötfu
tímans hverju sinni. Mynstrin
em hins vegar með ýmsu móti,
eins og menn vita. Nöifinin á að-
aigerðum víravirkis eru höfuð-
beygjuir edns og grindin er köll-
uð, og skrúfuvir, sem er innan
í höÆuðbeygjumum. Á verkstæð-
inu er sýnt gamalt handsnúið
áhald sem notað var til að
Aðeins í einu tillfielli fylgir
teikning smíðiisgrip á sýning-
unni. Er það prótfsmíð Jónait-
ans Jónssonar — og á teikn-
inguna, sem jafnframt hefur
gilt sem prófskárteini, er árituð
einkiunnim: ágætlega. Prótfdóm-
endur vom Erlendur Magnús-
son, Ölafur Sveinsson og Árni
G'íslason.
Gaman er að glúgga í pönt-
unarbækur Ei’lendar, frá 1892.
Em þar reikningar tfyrir sma'ði
og efnispamtanir- Á.þessum tíma
kostaði stokkabelti 200 kr., en
kostar núna frá 15-20 þúsund-
Ennisspöng kostaöi þá 30 kr. en
nú wi 4 þúsumd.
Tvær verðskrár fyrir gull-
smiði vora gefnar út upp úr
aldamótum- Einar Oddur Krist-
jánsson gaf út verðskrá 1927 og
Jón Sigmundisson gaf út aðra um
svipað leyti. Em þetta einu
verðskrámar sem gullsmiðir
hafa nokkm sinni getfið út hér
á landi. 1 þeim sést m-a. að á
þessurn tftna hafa trúlofunar-
hringar úr 14 karata erulli kostað
65 krónur parið.
<Sv-
MINJA-
GRIPIR
AF
YMSUM
GERÐUM
ÚR
SILFURPLETTI
JENS
GUÐJÓNSSON
GULLSMIÐUR
Laugavegi 60
og Suðurveri.
ÚTSÖLUSTAÐIR:
Baðstofan Hafnarstræti 23.
Gjaiaval h.f. Hafnarstræti 16.
Gnðm. f>orsfeinss. Bankas'træti
íslenzkur heimilisiðnaður.
Jóhannes Norðfjörð.
Jón Sigmundsson Laugavegi 8.
Rammagerðin.
Stofan Hafnarstræti 21.
Helgi Júlíusson Akranesi.
Kyndill Keflavík.
Fimmitudagur 16- október 1969 — ÞJÓDVILJINN — SÍÐA •J
Syndafallið hettir þessi vegg-
platti, sem gerður er úr eir atf
Birni M. Halldérssyni.