Þjóðviljinn - 20.08.1972, Blaðsíða 10

10. SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 20. ágúst 1972
Pálmi I.oftsson fyrsti forstjóri
1 andhelgisgæ/.lunnar.
Kinar M. Kinarsson, skiphcrra
Islendingar yfirtaka
landhelgisgæzluna
Áriö 1913 var stofnaður
landhelgissjóður sam-
kvæmt sérstökum lögum.
Sú breyting varð á með lög-
um þessum, að nú skyldu
allar sektir fyrir land-
helgisbrot renna i þennan
sjóð í stað lanssjóðsins svo
sem áður hafði verið.
1924 var samþykkt að
miða landhelgissektir við
gullkrónur. Eftir þessu er
lágmarkssekt ákveðin 10
þúsund gullkrónur fyrir
fyrsta brot, en það svaraði
til 74 þúsunda isl. kr.. Fyrir
ítrekuð landhelgisbrot gat
sektin oröið 20 þús. gull-
krónur.
fjárhagsörðugleikar að rekstrin-
um, svo að það varð að ráði að
rikið keypti Þór, en þó með þeim
skilmálum að hann væri árlega
3—4 mánuöi við Eyjar. Hikið tók
við varðskipinu Þór 1. júli 1926 og
má segja að það sé stofndagur
landhelgisgæzlunnar. Skipherra á
Þór var þá Friðrik V. ölafsson og
1. stýrimaður Eirikur Kristófers-
son. Jóhann P. Jónsson, sem
verið hafði 1. stýrimaður á Þór i
byrjun, fór nú utan til Danmerkur
að sækja nýtt varðskip, Óðinn.
Öðinn kom til landsins 1926. siðan
kom Ægir 1929. Skipherra á Ægi
varð Einar R. Einarsson. 1929
strandaði elzti Þór og var þá
keypt til landsins skip sem hlaut
einnig nafnið Þór. 1930 þegar
Skipaútgerð rikisins er stofnuð er
landhelgisgæzlan lögð undir
hana. 1952 var þessu breytt og
landhelgisgæzlan fékk sérstaka
stjórn og hefur verið svo siðan.
Varðskipið Ægir
Jóhann P. .lónsson, skipherra
Taiið er að Vestmannaeyingar
hafi verið sporgöngumenn þess
að íslendingar tóku landhelgis-
gæzluna i sinar hendur. Á þing-
málafundi i Eyjum 1914 var sam-
þykkt áskorun til alþingis um að
veita ákveðna fjárhæö til eftirlits-
skips við Vestmannaeyjar. Undir
lok fyrri heimsstyrjaldarinnar
var siðan haldinn i Eyjum stofn-
fundur Björgunarfélags Vest-
mannaeyja. Þetta félag keypti
árið 1919 danska hafrannsóknar-
skipið Thor og kom það til Eyja i
fyrsta sinn 26. marz 1920. Yfir-
menn þessa skips urðu allir
kunnir menn i landhelgisgæzlunni
siðar. Þór var siðan við eftirlit
með bátaflota Vestmannaeyja
næstu árin. En brátt steðjuðu
Kriðrik V. Ólafsson. skipherra Varðskipið Þór kemur til Vestmannaeyja.
Lög um vísindalega verndun fiski-
miða og dómur í Haag Noregi í vil
íslendingar ræddu mikið
um nauðsyn á útfærslu
landhelginnar, en
samningurinn frá 1901, sem
áður er um getið i þessum
þáttum, var hindrun í
veginum. islendingar lögðu
jafnan þunga áherzlu á
fiskiverndina, og unnu
islenzkir visindamenn
mjög að rannsóknum í
þessu skyni. Ber þar fyrst
að nefna til Bjarna
Sæmundsson náttúru-
fræðing, sem árum saman
var á fiskiskipum við
rannsóknir, og lét hann
eftir sig mörg markverð rit
um rannsóknir sínar og
niðurstöður. Þá ber að
nefna til í hóp visinda-
manna þann merka fiski-
fræðing Árna Friðriksson.
Eftir styrjaldarlokin komst
Dr. Bjarni Sæmundsson.
skriður á landhelgismálið, og
fram til 1950 voru gerðar ýmsar
athuganir i sambandi við afstöðu
annarra þjóða.
Árið 1948 voru sett lög um
visindalega verndun fiski-
Dr. Arni Friðriksson
miðanna á landgrunninu. Voru
þau lög upphaf annarra reglna,
og á grundvelli þeirra voru sett
siðari lög um útfærslu land-
helginnar i 4, 12 og nú siðast 50
milur.
Um þetta leyti —1950 — áttu
Norðmenn i deilu við Breta vegna
útfærslu landhelginnar við Noreg,
sem Bretar höfðu mótmælt
kröftulega. Var þessari deilu
skotið til alþjóðadómstólsins i
Haag.
Niðurstaða aiþjóðadómstólsins
varð þessi:
1. Með 10 atkvæðum gegn 2
samþykkti dómstóllinn, að hin
konunglega tilskipun Norðmanna
frá 12. júli 1935 um fjögurra milna
landhelgi frá yztu nesjum væri i
engu ósamræmi við alþjóðalög og
rétt. Fulltrúar Breta og Kana-
damanna greiddu atkvæði á móti.
2. Með 8 atkvæðum gegn 4 sam-
þykkti landhelgisdómstóllinn, að
allar landhelgisákvarðanir, sem
Norðmenn hefðu gert siðar og
miðað við tiiskipunina frá 1935,
væru i fullu samræmi við alþjóða-
rétt.
Þessi dómur var upp kveðinn 18.
desember 1951. Lögin um visinda-
lega verndun fiskimiðanna voru
sett 5. april 1948, og voru aðal-
ákvæði þeirra á þessa leið, skv. 1.
grein:
„Sjávarútvegsmálaráðuneytið
skal með reglugerð ákveða tak-
mörk verndarsvæða við strendur
landsins innan endimarka land-
grunnsins, þar sem allar veiðar
skuli háðar islenzkum reglum og
eftirliti, enda verði friðun á land-
grunninu á engan hátt rýrð frá
þvi, sem verið hefur. Ráðuneytið
skal einnig ákvarða allar þær
reglur, sem nauðsynlegar eru til
verndar fiskimiðunum á ofan-
greindum svæðum. Ráðstafanir
þessar skulu gerðar að fengnum
tillögum Fiskifélags Islands og
Atvinnudeildar Háskóla tslands.
Reglugerðin skal endurskiðuð
eftir þvi, sem visindalegar rann-
sóknir gefa tilefni til”.
Samkvæmt þessum lögum var
hinn 22. april 1950 gefin út reglu-
gerð um stækkun verndarsvæðis
fyrir Norðurlandi, en i framhaldi
þess kom reglugerðin, sem gefin
var út 19. marz 1952.