Þjóðviljinn - 10.09.1972, Blaðsíða 7

Sunnudagur 10. september 1972 ÞJóÐVILJINN — SÍÐA 7.
Mánudagsmynd Háskólabiós
næstu vikurnar verður nýjasta
verk japanska meistarans Akira
Kurosawa, ,,Dodeska-den ”,
Myndina gerði Kurosawa á
siðasta ári, og hafði þá engin
kvikmynd komið frá honum i 5 ár.
Á þessum árum hefur hann átt við
ýmis vandamál að striða. Þótt
ótrúlegt sé. fékk hann enga fram-
leiðendur að handritum sinum i
Japan. Hann var um tima skráð-
ur stjórnandi japanska hlutans i
bandarisku striðs-stórmyndinni
Tora. Tora. Tora. sem fjallar um
árásina á Pearl Harbour. En
Kurosawa lenti fljótt i deilum við
bandariska kvikmyndafélagið,
þvi hann fékk ekki að ráða gerð
myndarinnar nema að litlu leyti.
Þetta. svo og heilsuleysi hans,
varð til þess að hann dró sig al-
gjörlega út úr þessu fyrirtæki og
bandariskur leikstjóri tók við.
Til þess að vinna bug á fram-
leiðsluerfiðleikunum i Japan,
stofnuðu fjórir af fremstu leik-
stjórum Japana, þeir Kurosawa,
Kon lchikawa, Kiesuke Kinoshita
og Masáki Kobayashi, kvik-
myndafélag,og ,,Dodeska-den" er
einmitt fvrsta mvndin sem
félagið framleiðir. Mér gafst á
dögunum kostur á að sjá
..Dodeska-den", sem er fyrsta
mynd Kurosawa i litum. Og
hvilikir litir... Myndin gerist öll á
öskuhaugum i útjaðri Tókió-
borgar. Þar býr fjöldi fólks i
skúrræksnum og bilhræjum.
Ungur vangefinn piltur lifir al-
gjörlega i imynduðum heimi
sporvagna, og á hverjum morgni
leggur hann af stað með
imyndaða einkennishúfu á
imynduðum sporvagninum. Hann
,,ekur” allan daginn og likir eftir
hljóðinu þegar vagnhjólin renna
eftir teinunum: dodeska-den
dodeska-den, dodeska-den, en þar
er komið nafn myndarinnar. Ert
þótt myndin hefjist og henni ljúki
á ferðum þessa „sporvagns-
stjóra”, er hún enganveginn
fremur um hann en aðra ibúa
þessa hrörlega bæjar. Kurosawa
fléttar saman þáttum af þessu
fólki, og alltaf annað veifið
staldrar hann við þar sem
konurnar eru að sækja sér vatn i
eina krana „bæjarins”; þær
mynda eins konar sigildan ,,kór”.
Likt og sporvagnsstjórinn á þetta
fólk sér sinn imyndaða heim og
sina drauma. Það er ekki biturt,
þetta er þeirra lif, með sorg og
gleði, hamingju og kviða.
Þarna er flækingur sem býr
með ungum syni sinum i bilhræi.
Þeir eru allan daginn að byggja
loftkastala, velta fyrir sér
byggingastil og ýmsum smá-
atriðum við byggingu drauma-
hallarinnar. Á kvöldin fer litli
snáðinn inn i borgina og snikir
matarleifar, sem hann safnar
saman og færir föður sinum.
Samband þeirra er kannski eftir-
minnilegasti þáttur myndar-
innar. Kurosawa leiðir
áhorfandann inn i heim
imyndunarinnar með þvi að sýna
furðulega hugarsmið flækingsins,
likt og hann lætur öll hljóð spor-
vagnsins heyrast undir látbragði
vagnstjórans.
Þarna búa tveir ungir verka-
menn ásamt eiginkonum sinum.
Þeirkoma dauðadrukknir heim á
hverju kvöldi og skipta þá
gjarnan á konum. Þeir eru miklir
mátar. glaðir og áhyggjulausir og
láta hverjum degi nægja sinar
þjáningar. Lýsingin á þeim félög-
um er gráthlægileg, og hér notar
Kurosawa litina á gamansaman
hátt, þegar fyllibytturnar tvær
eru svo út úr að þeir þekkja ekki
konur sinar og hús i sundur nema
á litum og mvnztri.
Þarna býr ung og falleg kona
Misaó. gift burstabindara, sem er
eldri en hún. Ekki er vist hvort
hann á öll börnin hennar. og illar
tungur segja að Misao hafi átt
þau hvert með sinum manninum.
Dodeska-den, nýjasta mynd Kurosawa. Háskólabíó á morgun.
LITAYEIZLA
Á ÖSKUHAUG
Dodeska-den. Feðgarnir byggja loftkastala.
i áhrifamiklu atriði spyrja börnin
löðurinn hvort hann sé i raun og
veru faðir þeirra. Hann svarar
eitthvað á þá leið, að maður verði
bara að trúa þvi sem sagt er, þvi
enginn viti i rauninni hvaða föður
hann eigi. ()g börnin taka þetta
gott og gilt. Ýtarlegri er lýsingin
á Kyota, konu hans og uppeldis-
dóttur. Þegar eiginkonan fer á
sjúkrahús verður unga stúlkan að
leggja nótt við dag til þess að sjá
fyrir fjölskyldunni, þar sem
Kyota er harðstjóri og þar að auki
drykkjusvin. Hann er ógeð-
felldasti maður myndarinnar.
Ilann nauðgar stúlkunni og hún
verður barnshafandi....
Og það eru fleiri sem þarna
búa. 1 rauninni hefði hver þessara
þátta verið efni i sérstaka kvik-
mynd af fullri lengd, svo auðugar
eru persónulýsingar Kurosawa.
Af þessum sökum er ,,I)odeska-
den” afar fjölbreytileg og
spennandi. Og hún er litaveizla
þótt á öskuhaugum sé. Stöðug
skipti frá raunverulegum litum til
súrrealistiskrar litasamsetningar
gefur verkinu ævintýralegan blæ.
Kurosawa er nú á sjötugsaldri, en
það eru engin ellimörk á
..Dodeska-den”. Manni finnst hún
gæti verið verk ungs manns.
Flestar myndir meistarans eru
lofsöngur til mannlifsins i öllum
sinum margbreytileika. Lifiö i
grátbroslegu ljósi. Áhrifa frá
Shakespeare og rússnesku stór-
skáldunum hefur óumdeilanlega
alltaf gætt mjög i verkum
Kurosawa, og áður fyrr kvik-
myndaði hann t.d. ,,Ur djúpun-
um” eftir Gorki.
Skömmu eftir frumsýningu á
,,Dodeska-den” reyndi Kurosawa
að svipta sig lifi. Honum fannst
áhorfendur hafa brugðizt sér.
Þvi miður er þetta eintak
myndarinnar, sem komið er frá
Danmörku, alls ekki myndin öll. 1
hana vantar a.m.k. tvo langa
þætti: um skrifstofumanninn
Shima, sem er einn af ibúum
bæjarins, svo og þegar
öldungurinn Tamba fær ungan
mann ofan af þvi að fremja
sjálfsmorð, en þáttur gamla
mannsins er upphaflega miklu
stærri en við fáum að sjá hér, þar
sem kynnin við hann verða mjög
óveruleg. Alls munu þetta vera
um 25 minútur, og get ég enga
skýringu fundið á sliku ódæöis-
verki,nema þá, að Danirnir hafi
viljað koma myndinni niður i
venjulegan sýningartima, þ.e.
tæpar 2 stundir. Þrátt fyrir
þennan galla verður hiklaust að
telja sýningar Háskólabiós á
„Dodeska-den” einn merkasta
kvikmyndaviðburð ársins hér-
lendis.
Þ.S.