Þjóðviljinn - 28.02.1974, Page 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 28. febrúar. 1974.
m
m
1
|C
■
jSæt
m
m
m
m
fl

XvX;
Til athugunar fyrir lagaprófessorana
í forystu „ Varins lands 99
Vorið 1973 voru samþykkt lög á
sænska rikisþinginu sem setja
rammar skorður við þvi að með
tölvuskrám sé unnt að ganga á rétt
manna til varðveislu einkamála
sinna. Allar vélfærðar persónu-
skrár eru gerðar háðar lögum og
sérstakri eftirlitsstofnun. Sú
stofnun getur þó ekki leyft að
stjórnmálaskoðanir séu teknar i
tölvuskrá nema að þvi leyti sem
stjórnmálafélagi leyfðist að gera
skrá yfir meðlimi sina. Þeir sem i
Sviþjóð gerðu skrá á borð við þá
sem VL-menn hafa gert hér yrðu
dæmdir i fangelsi og þeir yrðu
skaðabótaskyldir gagnvart þvi
fólki sem þeir hafa misgert við.
Að sæskum lögum
væru þeir
fangelsismatur
1 umræðum i sænska þinginu
um lagafrumvarpið var lögð
áhersla á, að hér væri um
nýmæli aðræða, og að einhverju
leyti þyrfti að þreifa sig áfram
til endanlegra lausna og læra af
reynslunni. En það sem fyrst og
fremst væri keppt að væri að
fullnægja þörfum einstak-
lingsins fyrir vernd einkamála
sinna.
Lagafrumvarpið var undir-
búið af stjórnskipaðri nefnd sem
starfaði um þriggja ára skeið.
Nefndin skilaði áliti um mitt ár
1972, og er nefndarálitið heil
bók, á þriðjá hundrað blaðsiður.
Nefndin nefnist á sænsku
offentlighets- och sekretesslag-
stiftningskom mittén eða i
lauslegri þýðingu: nefnd til að
setja lög um almannavitorð og
einkaleynd.
Rauði þráðurinn i viðhorfum
nefndarinnar var sá sami og
það sem þingið taldi mikils-
verðast i sambandi við málið:
verndun einstaklinga gegn þeim
möguleikum sem tölvutækni
nútímans býður upp á.
Þetta er fyrir
próf. Þór
Fyrir þessum lögfræðilegu
einkaréttar viðhorfum má gera
stuttlega grein á eftirfarandi
hátt:
Einstaklingurinn á að hafa
rétt til að helga sér friðaðan
geira i kringum sig. Innan hans
getur hann visað á bug öðrum
einstaklingum og þvi opinbera,
það má e.kki ráðast inn á þann
geira.
í þessu felst rétturinn til að
vera einn, rétturinn til
trúnaðarsamvista á heimili
sinu, i vinahópi og meðal sam-
starfsmanna, svo og réttur til
nafnleyndar og til að halda öðru
fólki i hæfilegri fjarlægð.
í nánum tengslum við kröfuna
til friðaðs einkageira i kringum
sig er krafan frá hendi einstak-
lings um það, að hann sé
dæmdur eftir staðreyndum sem
máli skipta. Gildir það einnig
um það álit sem hann nýtur og á
rétt á að njóta i samfélaginu.
Sé vitað að stjórnvald, samtök
eða stofnun hafi aðgang að
viðtækum upplýsingum um
einkahagi einstaklings, er ýtt
undir þann grun að upplýs-
ingarnar séu hagnýttar til að
taka afstöðu til einstaklingsins á
þann veg sem upplýsingarnar
eru ekki til fallnar. Enn fremur
er sú hætta á ferðum að óhag-
stæðar upplýsingar um fortið
einstaklings orki i óviður-
kvæmilegum mæli á möguleika
hans i framtiðinni. bvi er ljóst
— segir hin sænska nefnd — að
allar upplýsingar um aðstæður
einstaklings geta i sjálfu sér
raskað einkahögum hans.
Og próf. Jónatan
En ekki aðeins gerð og inntak
upplýsinga skera úr um það,
hvort hætta er á þvi að ráðist sé
inn i hinn persónulega geira
einstaklingsins og högum hans
þannig raskaö. Jafnvel söfnun
og skrásetning upplýsinga, ef
margar eru, þó hver um sig
verði að teljast ómerkileg, getur
haft óhagstæðar afleiðingar,
einkum ef tölvutækni er beitt.
Gerir nefndin nánari grein
fyrir þessu og nefnir dæmi.
Hagnýting tölvutækni gefur
kost á þvi að borið sé saman
mikið magn upplýsinga og
fengin yfirsýn yfir það. Unnt er
að halda upplýsingunum við,
halda þeim ferskum, endurnýja
þær og gera þær aðgengilegar
með tiltölulega litilli fyrirhöfn.
Unnt er að varðveita upplýsing-
arnarlengi án þess að þær verði
fyrir það miður aðgengilegar,
Ekki er neitt þvi til fyrirstöðu að
finna tiltekinn einstakling i
sliku safni eða alla þá einstak-
linga sem hafa eitthvert sam-
eiginlegt einkenni. Unnt er að
láta upplýsingakerfi starfa
saman, skiptast á upplýsingum
og gera samanburð á niður-
stöðum af mismunandi
uppruna.
Einnig fyrir
Óttar hdl.
Allt þetta felur i sér hættu á
röskun á einkahögum einstak-
lings. Hefur sú hætta stóraukist
við tilkomu tölvutækni miðað
við það sem áður var. Vissulega
geturslik röskun átt sér stað við
vinnslu upplýsinga á
hefðbundinn hátt (,,i
höndunum”) en hættan er þá
miklu minni.
Hugsunin um það, að unnt sé
Maðurinn I miðpunkti tölvunnar gæti þessi mynd heitið. Þetta er forsið
an á nefndarálitinu sem liggur Jtil grundvallar nýju sænsku lögunum.
Bókin sú arna væri fróðlegur iestur fyrir lagaprófessora og aðra lög-
fræðinga í forystu VL.
að safna upplýsingum um
einstakling og vinna úr þeim án
þess að viðkomandi viti af þvi,
er til þess fallin að valda fólki
óróa og kviða.
Krafan um friðaðan geira i
kringum einstakligninn felur
þvi ekki aðeins i sér að hið opin-
vera og aðrir einstaklingar virði
hann, heldur einnig að
viðkomandi geti reitt sig á, að
svo sé.
Og handa Herði hrl.
Meta skal þá hagsmuni sem
mæla með þvi að einstaklings-
bundinni tölvuskrá með
persónu-upplýsingum sé komið
á fót á móti þeirri hættu á
röskun á einkahögum sem talin
er koma upp. Ekki er unnt að
setja um slikt almennar reglur,
heldur verður að fara fram mat
hverju sinni að til tölvuskrár
skal stofna og fara siðan fram i
formi stöðugs eftirlits af opin-
berri hálfu.
t þessu skyni skal koma upp
sjálfstæðu stjórnvaldi, og skal
stjórn þess þannig saman sett
að almenningsálitið komi vel
fram innan hennar.
Auk þessarar starfsemi, sem
miðar að þvi að framkvæma
þetta mat, er ástæða til að veiía
hverjum þeim sem skráður er I
tölvuskrá ákveðna aðstöðu til að
hlutast til um innihald hennar.
Þetta gildir um það að skráðar
upplýsingar séu réttar og ekki
vanti neitt á þær, en einnig felst
i þvi vernd á persónuréttindum,
að einstaklingurinn eigi þess
kost að vita hvort hann hefur
verið tekinn á skrá og hvað það
er sem um hann er skráð.
Datalag 289/1973
I sænsku lögunum er lagt
bann við þvi að upplýsingar um
einstakling i tölvuskrá séu
veittar þriðja aðila, nema
sérstakar ástæður séu til og þá
að jafnaði með leyfi hins
skráða.
Samtimis þvf sem sænsku
tölvuskrárlögin („datalag”)
voru sett i mai i fyrra, voru
staðfestar tvær reglugerðir,
önnur um allar þær viðtæku
upplýsingar og skjöl sem fylgja
verða umsókn frá hverjum
þeim sem halda vill tölvuskrá
eftir gildistöku laganna, hin um
skipulag og starfsemi eftirlits-
stofnunarinnar sem hefur með
leyfisveitingar að gera og hefur
á hendi daglegt eftirlit með
framkvæmd tölvuskrár-
laganna.
hj—
Hvað kenna prófessorarnir um vernd á einkahögum
einstaklings? Og hvað aðhafast lögmennirnir?
Rœtt við Guðjón Jónsson, formann Málm- og skipasmiðasambandsins:
Vildu festa yfirborganir í
samningum
Fengu sérstaka 10% hœkkun
Svo sem fram hefur komið
voru það málefni málmiðnaðar-
manna, sem siðast tókst að leysa i
allri samningalotunni, sem nú er
nýlokið. Vegna deilu um þeirra
mál dróst undirritun alinennu
kjarasamninganna i 12—13
klukkustundir, og loks klukkan
9—10 i gærmorgun höfðu málin
verið leyst, og voru þá samningar
undirritaðir af 30 manna nefndum
Alþýðusambandsins og Vinnu-
veitendasambandsins.
Við spurðum Guðjón Jónsson,
formann Málm- og skipasmiða-
sambands tslands, hvernig staðið
hafi á þessari löngu töf i lokin og
hann sagði:
— Frá upphafi þessara
samningaviðræðna hafði það ver-
ið meining okkar, að kjör málm-
iðnaðarmannna yrðu bætt sér-
staklega. Laun hjá okkar fólki
hofti iforíA f ílf Alulorio 1 A n >v. (Xr.lt
við aðra iðnaðarmenn, enda um
enga ákvæðisvinnu að ræða.
Meiningin var að jafna þetta
nokkuð gagnvart öðrum iðnaðar-
mönnum. Það höfðum við sett
fram sem okkar fyrstu og siðustu
kröfu, og viðsemjendur okkar
i hopi meistara virtust sina þessu
skilning, og það var almennt
Framhald á 14. siðu.