Þjóðviljinn - 21.05.1974, Side 12

12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriftjudagur 21. mai 1974.
Noregur og Sovétríkin
hafa komið sér saman
um að byggja f lugvöll við
Hotelnesset á Svalbarða.
Þessi tíðindi hafa enn
beint athygli að sérstöðu
þessa stóra eyjaklasa
lengst norður í fshafi,
sem annars er ekki oft á
dagskrá nema í veður-
fregnum. ( fyrsta sinn
verða f lugsamgöngur
allan ársins hring við
Svalbarða og má vera að
nú sé að hefjast mjög
ævintýraleg þróun þar.
I grein eftir frétta-
ritara Information í Oslo
segir m.a. að Norðmenn
hefðu fyrir löngu verið
búnir að koma sér upp
þessum flugvelli, ef að
Sovétmenn hefðu ekki
unnið gegn því, vegna
þess að þeir voru hræddir
um að slík flugstöð yrði
notuð gegn þeim í
hernaðarlegum tilgangi.
(En eins og síðar er
minnst á er skv. alþjóða-
samningum bannað að
nota Svalbarða í báau
vígbúnaðar.) Nú hafa
Sovétmenn hins vegar
fallist á að vera með
vegna þess að flugfélag
þeirra, Aeroflot, hefur
tryggt sér rétt til að hafa
5-6 starfsmenn á f lugvell-
inum. Þar verður annahs
13 manna norsk áhöfn og
stjórn flugvallarins er í
höndum Norðmanna.
Flugvellinum er valinn
staður með það fyrir
augum að hann geti
þjónað tveim helstu kola-
bæjunum á Svalbarða,
hinni norsku „höfuð-
borg" Longyearbyen og
sovétbænum Barentsburg
sem er 40 km frá.
Eins og kortiö sýnir liggur stysta leiöin frá Reykjavfk til Tokio um Svalbaröa. Og svo er um fleiri
merkar leiöir.
Ný samgöngumiöstöö á norðurslóöum?
Flugmál.
Nýi flugvöllurinn mun taka
við farþegaflugvélum þegar
næsta haust, en reglulegar
áætlunarferðir SAS og Aeroflot
hefjast þangað á næsta ári.
Hingað til hefur stundum verið
flogið til illa búinnar flug-
brautar við Ny Alesund. Þar
voru áður kolanámur, sem
Norðmenn lögðu niður eftir að
sprenging varð i þeim fyrir
nlokkrum árum. En fyrst var
flogið til Svalbarða árið 1935 er
norsk sjóflugvél lenti þar á tsa-
firði.
Pólítík
Ýmislegt kyndugt stórvelda-
tafl hefur átt sér stað i
sambandi við Svalbarða. Einn
alvarlegasti atburðurinn gerðist
árið 1960, þegar Rússar skutu
niöur bandariska njósnaflugvél
yfir Barentshafi, sem bún var
að „þefa af” mannvirkjum
Sovétmanna á Kolaskaga. Þetta
gerðist um sama leyti og banda-
riskar herflugvélar höfðu sig
mjög i frammi yfir Svalbarða
og þar i kring og kváðust vera
að leita að geimskoðunartæki
sem hefði fallið þar niður á
eyjarnar i fallhlif. Það fannst
aldrei.
Um miðjan mars fór Bratteli, forsætisráöherra Noregs, i opinbera
heimsókn til Sovétrikjanna og ekkert er liklegra en þar hafi Sval-
baröa borið á góma. Fréttabréf APN benda til þess aö Sovétmenn
hafi talið þessa heimsókn allmikilvæga, og er þar fariö miklum lofs-
oröum um sambúö rikjanna og samvinnu á ýmsum sviðum. Þess er
m.a. getiö aö viöskipti rikjanna hafi aukist um 23% á sl. ári. Þá var
til þess tekið aö Brézjnéf ræddi sérstaklega viö Bratteli. Myndin
sýnir Kosigin forsætisráöherra heilsa Bratteli.
Þegar Noregur fékk yfirráð
yfir Svalbarða þann 14. ágúst
1925 og eyjaklasinn varð hluti af
Noregi, skuldbundu Norðmenn
sig til þess að koma i veg fyrir
að eyjarnar, sem eru miðju
vegu milli Noregs og Norður-
póls yrðu notaðar i þágu
hernaðar. Hins vegar gefur
samningurin útlendingum sama
rétt og Norðmönnum til að nýta
jarðefni þar sem og til oliu sem
þar kynni að finnast og til að
reka þar visindalega starfsemi.
Noregur gefur út leyfi til
fimm ára i senn til rannsókna
eða vinnslu, sem erlend fyrirt
telja ómaksins verða. Eins og
nú er málum háttað hafa út-
lendingar yfirhöndina að þvi er
varöar oliuleit. Þeir hafa leyfi
til að leita á 7581 ferkm svæði,
en norski hlutinn nemur 4347
ferkm.
Olíuleitin
Bandarisku oliufélögin Caltex
og Texaco hafa yfir 3300 ferkm
leitarsvæði. Sovétmenn, sem
hafa rekið kolanám á Svalbarða
siðan á þriðja áratugnum,
fylgjast með þeirri leit af vax-
andi áhuga, og koma óbðinir i
heimsóknir á þyrlum til þeirra
svæða, sem og leitarsvæða
annarra erlendra fyrirtækja.
Rússar og Norðmenn eru nú
einir um kolanámið, sen er
aðallega rekið frá bæjui.^m
tveim, Longyearbyen og
Barentsburg. Norska nýlendan
telur um 1000 manns og hin
sovéska 2000. Sambúðin er góð
— með gagnkvæmum heim-
sóknum, árlegum kappleikjum
og hátiðahöldum.
Nýi flugvöllurinn, oliuleitin og
mikið af dýrmætum jarðefnum
munu hafa i för með sér ótrú-
lega mikla og öra þróun að þvi
er margir spá.
Svalbarði hefur og dregist inn
i hernaðarlegt kapphlaup stór-
veldanna á norðurslóðum. Þar i
kring er leikvangur kjarnorku-
knúinna kafbáta og ýmis kerfi
eru i gangi sem eiga að fylgjast
með eldflaugaferðum (t.d.
BMEWS kerfi Natós, sem getur
fylgst með eldflaugum langt
inni á sovésku landi).
I miðju heimsins?
Til eru þeir yfirmenn hjá SAS
— t.d. Einar Sverre Pedersen —
sem hafa mikinn hug á að gera
Svalbarða að alþjóð-
legri miðstöð fyrir flugumferð
yfir heimskautalöndin.
Mestur hluti verslunar- og
iönaðarmiðstööva heimsins á
norðurhveli jarðar liggur á
beltinu 25-50 gráður norðlegrar
breiddar. í raun og veru er
tshafið innhaf, sagði Pedersen i
erindi sem hann flutti 1961.
Styðstu viðskiptaleiðir milli
meginlanda liggja yfir eða
undir ishafið. Sjá kortið.
Svalbarði er i raun réttri mið-
punktur heims i flugmálaskiln-
ingi og gæti orðið að mikilli um-
ferðamiðstöð á leiðinni yfir
heimskautið.
Styðsta leiðin frá Róm til
Havæ liggur yfir Svalbarða, og
jafnvel litlar einkaflugvélar
geta farið þá leið i „smá-
stökkum” um Svalbarða og
Anchorage á Alaska. Svalbarða
mætti opna fyrir alþjóðlegum
túrisma.
(Byggt á Information)
Alþjóðasamvinna um sovéskt jarðgas
MOSKVA (APN). Nú standa fyrir
dyrum viðræður fulltrúa Sovét-
rikjanna, Bandarikjanna og
Japan um samvinnu, sem þessar
þjóðir ætla að hafa með sér við
gasvinnslu á jarðgassvæðum i
Norður-Siberiu. Búast má við, að
samkomulag verði undirritað nú i
vor. Viðræður um lánamálin eru
hafnar að nýju i Moskvu.
Fyrir nokkrum árum lögðu
sovéskir sérfræðingar til, að
lagðar yrðu pfpuleiðslur frá jarð-
gassvæðunum i Jakútiu út að
strönd Kyrrahafsins, sumpart
með það fyrir augum að sjá
austustu héruðum Sovétrikjanna
fyrir ódýru eldsneyti, og sumpart
með hugsanhugsanlegan út-
flutning á fljótandi gasi til ýmissa
landa. við Kyrrahaf i huga.
Japönsk og bandarisk fyrirtæki
sýndu þessum áformum mikinn
áhuga, en þetta er umfangsmikið
verk og útheimtir miklar fjár-
festingar.
í Jakútiu er gifurlegur munur
hita og kulda eftir árstiðum — frá
60 stiga frosti á vetrum uppi 40
stiga hita á sumrum. Þéttir
skógar, fen og sifreri, sem sums
staðar nær mjög djúpt i jörð
niður, torvelda mjög allar fram-
kvæmdir.
Verkið, sem vinna á, er lagning
3.500 km langrar pipuleiðslu með
1220 mm viðum pipum. Eftir
þessari leiðslu á að flytja gasið til
Chabarovsk við Amúrbugðuna og
þaðan til Nachodka. I þessari
hafnarborg við Kyrrahaf yrði
reist gasþéttistöð og tankskip
mundu siðan flytja fljótandi gasið
til viðskiptavina erlendis.
Hugmyndin er, að japönsk og
bandarisk fyrirtæki útvegi
nauðsynlegan véla- og tækja-
búnað og láni andvirði hans gegn
tryggingu fyrir þvi, að lánið verði
siðarmeir endurgreitt með jarð-
gasi. Samkvæmt bráðabirgðaút-
reikningum munu þessi lán, ef af
þeim verður, nema um 3
miljörðum dollara.