Þjóðviljinn - 07.07.1974, Blaðsíða 3

Sunnudagur 7. júli 1974ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 3
EG HEF
LENGI
ÞEKKT
ÞIG,
BRÓÐIR
Pablo Neruda: Þeir vissu að þeir voru ekki einir
Þjóðskáld Chile, Pablo
Neruda, lést nokkrum dög-
um eftir að herforingjar
hrifsuðu völdin og myrtu
vin skáldsins og baráttufé-
laga, Allende forseta.
Þessa síðustu daga festi
skáldið á blað drög að
minningum, sem hann
fékkekki við lokið. Minnis-
blöð þessi komust til
Argentínu en hér eru þau
þýdd eftir sovéska viku-
blaðinu Novoja vrémja.
Neruda segir í eftirfar-
andi kafla frá stjórnmála-
baráttu sinni fyrir námu-
menn i Chile, en þeirra
þingmaður var hann kos-
inn fyrir um 30 árum.
Úr endurminningum Pablos Neruda
Fyrsti hluti
Koparnámur, þær voru eins og einvaldsriki.
Sein i ár rú, 1943, sneri ég aftur
til Santiago og settist að i húsi
sem ég hafði borgað inn á. 1 þessu
húsi safnaði ég saman öllum min-
um bókum og byrjaði að vinna.
Ég sá aftur hve fagurt land mitt
er, landslagið hrikalegt, konurn-
ar töfrandi, atorku félaga minna,
visdóm landa minna.
Land mitt hafði ekki breyst.
Sömu snauðu akrarnir og þorpin,
sömu hrörlegu námumanna-
hverfin, sömu montrassarnir úr
finu klúbbunum. Ég varð að kjósa
mér hlut.
Val mitt kostaði mig ýmis
vandræði en það færði mér einnig
fagnaðarstundir.
Ef ég væri í Chile
Fyrir nokkrum árum átti
italska skáldið Curzio Malaparte
viðtal við mig. Hann sagði þá: Ég
er ekki kommúnisti. En ef ég væri
Chilenskt skáld, þá myndi ég vera
kommúnisti eins og Pablo Ner-
uda. Hér i Chile verða menn ann-
aðhvort að standa með þeim, sem
aka i kádiljákum eða þeim sem
eiga hvorki skó né skóla”.
Þeir sem hvorki höfðu skóla né
skó kusu mig á þing i mars 1945.
Ég verð ávallt stoltur yfir að hafa
safnað atkvæðum þúsunda Chile-
búa í einu af herfilegustu héruð-
um landsins, landi saltpéturs og
koparnáma.
Það er erfitt að ganga um þurra
pömpuna. Eyðimörkin þar sem
regn hefur ekki fallið áratugum
saman, setur svipmót sitt á
námumennina. Andlit þeirra eru
rúnum rist og i heitu dökku auga
þeirra birtist einvera öreiganna.
Hver sá sem heldur inn i
Cordillerafjöll frá vegalausum
auðnunum, sem ber að dyrum fá-
tæka mannsins og reynir að skilja
vonlaust hlutskipti hans og skilur
að þetta afrækta, fátæka fólk hef-
ur trúað honum fyrir dýrustu
vonum sinum, hann tekur á sig
mikla ábyrgð Ég kom til þeirra
eftir þeim vegi sem skáldskapur
minn hafði lagt, og þeir tóku við
mér sem bróður, sem félaga i erf-
iðu mannlifi.
Með námamönnunum
Arum saman hef ég farið yfir
þessar eyðimerkur þverar og
endilangar, fulltrúi herfylkingar
erfiðismanna sem grafa úr jörð
saltpétur og kopar en hafa aldrei
sett upp hálstau.
Það er eins og að stiga fæti sin-
um á tunglið að mæta þessum
endalausa sandi augliti til auglit-
is. En undir þessari eyðimörk eru
auðæfi lands mins, áburðurinn
hviti og málmurinn rauði úr
klettafjöllunum. A fáum stöðum
er mannlifið gleðisnauðara.
Námafyrirtækin voru eins og
eipvaldskonungsriki þarna á
pömpunni. Bretar, Þjóðverjar og
aðrir útlendingar girtu af námur
og þorp og nefndu þau eftir firm-
um sinum. Þeir slógu þar eigin
mynt, bönnuðu öll fundahöld,
eyðilögðu alla flokka og blöð.
Ekki máttu menn koma inn fyrir
nema með sérstöku leyfi, sem fá-
ir fengu.
Einu sinni var ég að tala við
verkamenn i námunni Maria El-
ena. Gólfið i herberginu, þar sem
við töluðum, var allt á floti i
vatni, oliu og sýru. Ég gekk var-
lega á plönkum milli okkar og
þessarar eðju ásamt verklýðsfor-
ingjunum sem mér fylgdu:
„Þessir plankar, sögðu þeir,
hafa kostað okkur fimmtán verk-
föll, endalausar bænaskrár og sjö
mannslif”.
Ég komst að þvi, að i einu verk-
falli hafði lögregla námafélagsins
handtekið sjö foringja verklýðs-
félags. Þeir voru neyddir til að
fylgja bundnir og fótgangandi á
eftir riðandi lögreglumönnum.
Siðan dældu þeir i þá blýi og
skildu þá eftir dauða úti á eyði-
mörkinni. Félagar þeirra fundu
þá ekki fyrr en nokkrum mánuð-
um siðar.
Einu sinni var mér meinað að
ávarpa verkamenn innan dyra i
húsakynnum verklýðsfélags
þeirra. Ég kallaði þá saman út á
eyðimörkina og þar, undir himin-
þaki, sagði ég þeim frá þvi, hvað
þeir gætu gert til að knýja fram
kröfur sinar. Við vorum um 200
talsins. Allt i einu heyrði ég vélar-
hljóð og sá skriðdreka nálgast.
Hann nam staðar aðeins 4—5
metra frá mér. Loku var frá skot-
ið og vélbyssuhlaupi beint að
mér. Liðsforingi einn skaut upp
höfði, einkar snyrtilega klæddur
en áhyggjufullur. Hann horfði á
mig þar til ég hafði lokið máli
minu. Það var allt og sumt.
Arfur Recabarrens
Traust þúsunda verkamanna til
kommúnista á rætur að rekja til
Luis Emilies Recabarrens, sem
hóf baráttuna á þessum slóðum.
Hann breyttist úr ólátabelgi og
stjórnleysingja i þjóðsögn, i risa
sem stráði verklýðsfélögum um
landið og stofnaði ein fimmtán
blöð til að verja hin nýstofnuðu
félög. Og allt þetta gerði hann án
þess að hafa grænan eyri. Pen-
ingarnir komu seinna með sam-
skotum verkamannanna.
A ýmsum stöðum hefi ég séð
prentvélarnar sem Recabarren
tókst svo vel að nýta. Sumar voru
brotnar i áhlaupum lögreglunnar,
en verkamennirnir hafa gert við
þær.
Á löngum ferðum minum um
pömpur Chile var ég vanur að búa
i fátækrahverfunum, og var þar
ávallt velkominn gestur.
Við hlið námanna tóku venju-
lega á móti mér verkamenn með
litla fána. Þeir fóru eitthvað með
mig þangað sem ég gat hvilt mig,
og siðan hlustaði ég allan liðlang-
an daginn á kvartanir þeirra um
hið erfiða starf þeirra, óréttlæti
atvinnurekenda, ég þurfti jafnvel
að greiða úr fjölskylduvandamál-
um.
Laun skáldsins
Þetta fólk, sem lokað var inni i
þagnarturnum inni á þessum
auðnum, sýndi mikinn áhuga á
stjórnmálum og heimsmálum.
Það vildi vita hvað væri að gerast
i Júgóslaviu og Kina, hverjar
hefðu orðið niðurstöður verkfall-
anna miklu á Italiu og þar fram
eftir götum. Þessir menn höfðu á-
hyggjur af þórdrunum fjarlægra
styrjalda, hin rauða dögun bylt-
ingar i öðrum álfum hreif þá.
Hvar sem fundir fóru fram var
ég beðinn um að lesa upp úr ljóð-
um mínum — og oft kusu fundar-
menn sér sjálfir það sem þeir
helst vildu heyra. Til hátiða-
brigða steiktu þeir kjúkling, sem
var sjaldgæf viðhafnarfæða á
pömpunni. En ég át oftast ýmsa
rétti, sem ég hafði áður ekki heyrt
getið, til dæmis naggrisasteik.
Aðstæðurnar gerðu krás úr þessu
dýri, sem fætt var til að deyja i
rannsóknarstofum. .
Hvar sem ég svaf, voru rúmin
alltaf eins: ég svaf á snjóhvitum
lökum, sem voru svo stifuð, að
þau hefðu getað staðið sjálf, og á
sléttum en miskunnarlausum
fjölum, þvi dýnur þekkti þetta
fólk ekki.
En á þessum rúmum, sem voru
hörð eins og troðin jörð, svaf ég
svefni réttlátra.
Ég hafði breyst til að þjást og
berjast, til að elska og syngja. Ég
hefi bragðað á sigri og ósigri,
blóði og brauði. Hvers gat skáld
frekar óskað sér? Allt sem ég
reyndi, tár og kossar, frá einveru
til samkenndar með minu fólki,
allt lifir þetta i kvæðum minum,
þvi að ég hefi lifað fyrir ljóð min
og ljóð min hafa hert mig i barátt-
unni.
Ég hefi fengið mörg bók-
menntaverðlaun en þau eru
skammlif eins og fiðrildi. Og ég
hefi fengið þá viðurkenningu sem
mest er, sem margir virða litils
þótt hún sé mörgum fullkomlega
ótilkvæm. 1 erfiðu námi i fagur-
fræðum, i leit, á löngum göngum
um völundarhús orðanna, hefi ég
orðið skáld minnar þjóðar. Þetta
eru min laun, sem eru meiri en
allar minar bækur, þýðingar á er-
lend mál eða bækur sem eru
skrifaðar til að útskýra skáldskap
minn. Verðlaun min eru stundir
eins og þær, er menn með andlit,
sem afskræmd voru af striti,
rauðeygir af ryki, skriðu upp úr
viti kolanámanna i Lota eða salt-
pétursnámanna og réttu mér
hrjúfa og sprungna hönd sina og
hrópuðu með glampa i auga: „Ég
hefi lengi þekkt þig, bróðir”.
Þetta er lárviðarsveigur skáld-
skapar mins, námagöng grafin i
pömpunni og þaðan kemur verka-
maður sem stjörnurnar yfir Chile
hafa sagt hvað eftir annað: „Þú
ert ekki einn, til er skáld sem læt-
ur sér annt um þinn hlut”.
Ég gekk i kommúnistaflokk
Chile i júli 1945.
Framhald