Þjóðviljinn - 12.01.1975, Blaðsíða 10

Þjóðviljinn - 12.01.1975, Blaðsíða 10
10 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 12. janúar 1975. Nóvu- slagurinn cTVlyndir úr sögu verkalýðshreyfingar og sósíalískra samtaka Það var árið 1933 og kreppan i algleymingi. Atvinnuleysi hrjáði verkalýð Akureyrar sem annarsstaðar á landinu og fyrir þrýsting verklýðssamtakanna hafði bæjarstjórn Akureyrar tekið á leigu tunnuverksmiðju til að reka i atvinnubótaskyni. En tunnusmiöina vildi bæjar- stjórnin láta i ákvæðisvinnu með kjörum, sem jafngiltu 20% kauplækkun miöað við taxta verkamannafélagsins, sem aftur krafðist rétts kauptaxta við þessa vinnu sem aðra. óttast var af verkamönnum að ef kauplækkunin tækist yrði gengið á lagið og herjað á kaup í bænum almennt. Eins þóttust sumir sjá, að eftirgjöf i þessu máli gæti gefið fordæmi fyrir atvinnurekendur i öðrum byggðarlögum og torveldað vörn verkafólks um kjör sin. En einsog stundum skeður, þvi miður, þegar þröngt er um at- vinnu og keppt um það sem býðst bar verkalýður Akureyrar ekki gæfu til að standa saman i þessu máli, verkamannafélagið klofnaði og kauplækkunarsinn- ar stofnuðu nýtt félag 80—90 manna, sem tekið var inn i Alþýðusambandið, en gamla félagið með hátt á þriðja hundr- að félagsmanna rekið. 1 þessari erfiðu aðstöðu að þvi viðbættu að bæjarstjórnin hafði ráöist i tunnuverksmiðjuna sem atvinnubótafyrirtæki með hangandi hendi og mundi þvi ekki harma þótt þar yrði ekki unnið»var séð, að verkfall ein- angrað við verksmiðjuna væri bæði varhugavert og raunar til- gangslaust fyrirtæki. En gegn kauplækkunarstefn- unni varð að berjast. Þegar von var á es. Nóvu frá útlöndum með tunnuefni til verksmiöj- unnar og fleiri vörur i bæinn og á aðra staði norðanlands var á- kveðið að lýsa afgreiðslubanni á skipið og beita þannig vopni verkfallsins gegn ýmsum auð- fyrirtækjum sem áttu vörur i þvi og kæmu til með að njóta góðs af kauplækkunarstefnu bæjarstjórnarmeirihlutans ef hún tækist. Fyrirtækin fengju ekki vörur úr skipinu fyrr en bú- ið væri að semja og þannig skyldu borgararnir sem stétt verða knúðir til að eiga sinn þátt i að leysa deiluna, þótt bærinn væri aðilinn aö forminu til, segir Jón Rafnsson i bók sinni „Vor i verum”. Miklar æsingar verða i bæn- um þegar þessi ákvörðun frétt- ist, liössafnaður af beggja hálfu og klofningsfélagið, sem fyrr var getiö, eggjar menn á að af- greiða skipið i banni verka- mannafélagsins. 14, mars kl. 10 árd. leggst Nóva að Torfunefsbryggju, sem er þéttskipuð fólki, þvi nú eiga menn von á einhverju sögulegu. Átökin á bryggjunni. A bryggjunni ávarpar for- maður verkamannafélagsins, Steingrimur Aðalsteinsson, fjöldann og lýsir yfir af- greiðslubanni að undanskildum farþegum og pósti um leið og hann hvetur verkalýð Akureyr- ar til að standa fast saman og linna ekki fyrr en fullur sigur sé fenginn yfir lauplækkunaröflum og klofningsbrölti. Einnig tala þeir Þóroddur Guðmundsson og Jón Rafnsson. Ræðustóllinn var vörubilspallur og myndin sem Dagsbrúnarsafnið á frá þessum atburðum (nr.33 ) er einmitt tekin meðan Jón talaði, en frá- sögn hans af átökunum á bryggjunni („Vor i verum” — Nóvu-deilan) fer hér á eftir: „Nokkrir menn gera sig lik- lega til að hefja vinnu samkvæmt fyrirskipun verk- stjóra, en eru þegar i stað hindr- aðir i þvi. Frekari tilraunir eru ekki gerðar að þvi sinni til verk- fallsbrota. Eftir nokkra stund fer mannfjöldinn að tinast á braut, þvi ekkert gerist spenn- andi, og þessu dæmi fylgja þeir lika, sem komnir voru til að vinna. En verkfallsmenn eru kyrrir á bryggjunni og ráða ráðum sinum. Enginn verkfallsmanna hreyfir sig af staðnum nema i samráði við verkfallsstjórn. Sá hluti verkfallsliðsins, sem ekki þykir við þurfa á bryggjunni, er látinn hafast viö i Verkalýðs- húsinu skammt þar frd, tiltækur hvenær sem er, ef vart verður hreyfingar hjá andstæðingnum. Verkamenn eiga þess von, að lið hans komi á vettvang, áður en langt líður. Og fer það að vonum. — Kl. 1 eftir hádegi er Torfu- nefsbryggjan aftur orðin troð- full af fólki. Og brátt eru öll skip, stór og smá, sem þannig liggja, að þaðan megi sjá hvað gerist á bryggjunni, þéttskipuð fólki. Sömuleiðis þök stýris- húsa, siglur, reiðar, beitiásar og bugspjót; allt er þetta morandi af fólki — einkum ungviði — og minnir helzt á hópa forvitinna skógardýra. Að maður ekki gleymi næstu húsaþökum og götum, sem einnig eru krökk af áhorfendum. Hin smáborgara- lega forvitni i höfuðstaö Norður- lands virðist hafa safnazt hér öll saman i einn brennipunkt. Ekki er klukkan mikiö yfir 1, þegar bæjarfógetinn, sem nú er kominn á staðinn með mikið og fritt föruneyti, kveður sér hljóðs. Er hann nú eins og á Krossanesi forðum, með bók mikla i hendi og les upp úr henni áður kunna klausu: „Vér... af guös náð konungur Islands og Danmerkur, Vinda og Gauta” o.s.frv. Vill hann með þessu sanna vet kafólkinu, að það sé á háskalegum vegi, er það fylkir sér hér saman til að verjast kjararýrnum með mætti sam- takanna. Siðan skipar hann verkfallsmönnum að yfirgefa bryggjuna þegar i staö, til þess að vinna geti hafizt við af- greiðslu skipsins. — En þegar verkamenn sýna ekki á sér neitt fararsnið og standa eftir sem áður eins og jarðgrónir, þar sem þeir hafa tekið sér stöðu, býst lið bæjarfógetans til atlögu þarna á bryggjunni. Fyrir þessu liði er fulltrúi bæjarfógetans, Stefán Stefánsson frá Fagraskógi, og með honum nokkrir þekktir fasistar. Að vörmu spori má sjá, að yf- ir þvera bryggjuna, allframar- lega, hefur myndazt fylking, og hefur hún fyrir sér strengdan kaðal. Er sýnt, að fyrir andstæðing- unum vakir að hrekja lið verk- fallsmanna upp af bryggjunni eða öllu heldur sópa bryggjuna. En ekki hefur fylking þessi þok- azt langt i áttina, þegar hún er stöðvuð af liði verkfallsmanna, sem nú einbeitir sér á kaðalinn, gegn hinum. Og ekki liður á löngu, þar til þeir kaðalsmenn byrja að hopa á hæl meö spegil- sléttan Pollinn fyrir enda bryggjunnar að baki. Gerist þá hvort tveggja, að hvitliðar fara að forða sér upp i skipin beggja vegna bryggjunnar, og hitt, aö einhver úr liði verkfallsmanna, Adolf Kristjánsson skipstjóri er mér sagt, sker á kaðalinn, svo að þrýstingurinn á lið hinna minnkar heldur, enda er það ekki meiningin aðsundleggja þá hvitu eöa stofna lifi manna i hættu, heldur hitt að koma i veg fyrir kauplækkun. Nokkrir hrekjast þó i smábáta á undan- haldinu og flýja út á Pollihn. — Ahlaupi verkfallsbrjóta og hvit- liða hefur verið hrundið. Nokkrar ryskingar hafa orðið sums staðar á bryggjunni. En verkamenn hafa fyrirfram ver- ið varaðir við þeim mönnum i liði hinna, sem leika það hlut- verk fasista að ýfa til slagsmála og afla stéttardómstólum borg- aranna átyllna til réttarofsókna gegn verkalýðshreyfingunni. Verkamenn hafa þvi verið hinir stilltustu og sneitt hjá handalög- máli i lengstu lög, án þess þó að vikja hársbreidd frá rétti sin- um. I liði hinna hefur brugðið fyrir nokkrum mönnum með barefli, og hafa verkfallsmenn neytt lags i þrengslunum til að afvopna helztu vanstillingar- mennina og gera þá þannig skaölausa. Engin alvarleg meiðsli hafa orðið. Má það þakka bæði stillingu verkfalls- manna og sjáanlegum yfirburð- um þeirra hvað mannafla og skipulag snertir.” Akureyrarvörum hvergi skipað á land Eftir þetta leggst Nova við akkeri úti á Pollinum og biður átekta, en verkfallsmenn skipu- leggja vaktir og gefa út dreifi- bréf. Heiftarlegum áróðri og æsingum er haldið uppi gegn þeim i afturhaldsblöðunum með þeim árangri ma„ að þeir verða fyrir skotárás eina nóttina. Opinber áhrif eru að boðað er út aðstoöarlögreglulið, hvitliða- sveit skipulögð. En ekki dregur Framhald á 22. siðu. Inngöngunni í Atlantshafsbandalagið mótmælt Þessa mynd frá mótmæla- fundi Sósialistaflokksins gegn inngöngunni f Atlantshafs- bandalagið 3. april 1949 kom Steingrimur Jóhannesson, Vlghólastig 8, Kópavogi, með og gaf Dagsbrúnarsafninu og kom- um viö hérmeö á framfæri bestu þökkum til hans. Jafnframt langar okkur að hvetja fleiri tii að ljá safninu lið i myndasöfn- uninni. — Það er þó alls ekki veriö að fara framá að fólk gefi safninu myndir sem þaö kann að eiga, þótt slikt sé auövitaö vel þegið, heldur að lánaöar séu myndir til eftirtöku. 1-2 gamlar myndir sem lesendur kunna að eiga I fórum sinum gætu fylit upp eyður og hjálpaö tii að gera safnið betri heimild um sögu verklýðshreyfingarinnar. Best er að hafa samband við bóka- vörö Dagsbrúnar, Eyjólf Arna- son, sem vinnur á Þjóðviljanum siðdegis, en annars er safniö op- ið laugardaga og sunnudaga kl. 4-7.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.