Þjóðviljinn - 18.01.1975, Blaðsíða 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 18. janúar 1975.
aukin
Hugsanleg örþrifaráð auðvaldslanda gegn kreppunni
Nýtt kalt stríð og
styrj aldarhætta
Bresjnef og Kissinger — báöum er ljós hættan á nýjum köidum og
heitum striöum, sem kreppa auövaldsheimsins gæti haft I för meö sér.
örþrifaráö bandariska auövaldsins gegn kreppunni gæti oröiö aö gripa
tii aukinnar framleiöslu vigbúnaöar — en til aö svo mætti veröa yröi
sambúöin viö sósialisk riki aö versna. I þvi skyni kæmi til greina aö
bæta á ófriöareldana til dæmis I Indókina.
George F. Kennan,
fyrrum ambassador
Bandaríkjanna i Moskvu
og lengi talinn hvaö spak-
astur vestmanna um
sovésk málefni, varaöi
forustumenn lands síns
fyrir skömmu sterklega
við nokkrum frávikum
frá stefnu bættrar
sambúðar viö Sovétríkin.
Hann sagði berum orðum
að versnandi sambúð
myndi óhjákvæmilega
stórveikja aðsföðu Banda-'
rikjanna, og benti í þvi
sambandi á horfurnar á
slæmu efnahagsástandi
þeirra næstu árin. Þess
vegna hafi Bandaríkin/
eins og nú er komið mál-
um, ekki efni á harðnandi
keppni við Sovétríkin.
Þaö er enginn vafi á þvi að á
Vesturlöndum eru sterk öfl
fjandsamleg bættri sambúö risa-
veldanna eöa austurs og vesturs,
eins og þaö er stundum orðað.
Friðsamleg sambúð ætti aö öllu
eðlilegu að leiða af sér fækkun i
herjum og minnkandi þörf á
athafnasemi leyniþjónustustofn-
ana. Þetta hlyti aftur aö draga úr
pólitiskum áhrifum leyni-
þjónustuforingja og hers-
höfðingja og þess hluta stór-
iðnaðarins, sem græðir auð fjár á
framleiðslu fyrir herinn. Af
þessum ástæðum eru bandariskir
herforingjar éðlilega fjandsam-
legir bættri sambúð og þá ekki
siður þeir áhrifamenn innan stór-
auðvaldsins, sem mesta þénustu
hafa af þvi að halda úti herbákni
Bandarikjanna og Nató. Hið
sama er auðvitað að segja um
afstöðu CIA.
Ka Ida str íðsgrý lan
enn á stjái
Eftirtektarvert er að einmitt
undanfarið, þegar um langt skeið
hefur hægt og bitandi þokað I
áttina til stöðugt vinsamlegri
sambúðar, eru farnar að heyrast
á Vesturlöndum raddir, sem tala
um vonirnar um slikt sem óraun-
sæju hugaróra. Af gamalkunnum
sið eru blásnar upp fréttir mis-
jafnlega ábyggilegar — af
geigvænlegum vigbúnaöi sovét-
manna og mikið lagt upp úr
greinum i sovéskum blöðum, þar
sem einhver ónotaleg orð hafa
hrotið i garö Bandarikjanna. Hér
á tslandi hafa þessir varnarliðs-
menn kalda striösins látið á sér
kræla sem annarsstaðar, eins og
kom fram i Heimshorni sjón-
varpsins eftir áramótin, þar sem
einn fréttaskýrandinn, kunnur
ihaldsmaður, ól i grimulausum
morgunblaösstil á kaldastrlðs-
grýlunni. Það segir sig sjálft að
barnaskapur er aö ætla að aðilar
þeir, sem telja hagsmunum
sinum ógnað meö batnandi
sambúð og minnkandi spennu á
alþjóöavettvangi, sitji með
hendur i skauti og reyni ekki að
snúa þróuninni við. Sambönd CIA
við fjölmiðla eru löngu kunn, svo
eitthvað sé nefnt i þvi sambandi.
Aróður kaldastrlðssinna á
Vesturlöndum er meöal annars
hættulegur með tilliti til þess, að i
Austur-Evrópu og Sovetrikjunum
eru vissulega einnig öfl, sem lita
batnandi sambúð illu auga. Þar á
meðal eru menntamenn, sem
óttast að öryggi út á við muni
fylgja aukin skoðanakúgun heima
fyrir, og áhrifamenn sovésku
leyniþjónustunnar og hersins og
stjórnmálamenn i tengslum við
þessa aðila andæfa þessari þróun
i þessa átt efalitið lika — af hlið-
stæðum ástæðum og bandarisku
hershöfðingjarnir og CIA á
Vesturlöndum.
Ekki seinna vænna
Vegna annarlegs pólitisks
ástands hérlendis er ekki úr vegi
að undirstrika, aðþvi fer fjarri að
þeir, sem haft hafa forgöngu um
batnandi sambúð risaveldanna,
séu óraunsæir hugsjónamenn,
margir þeirra sem mest hafa
beitt sér i þvi skyni teljast ekki
einu sinni til frjálslyndari manna.
Engum dettur væntanlega i hug
að Kissinger, sem mjög hefur
beitt sér i þessu skyni, jafnframt
þvi sem hann hefur haft hönd i
bagga með CIA I sumum verstu
glæpum þeirrar stofnunar, gangi
mannkærleikur til, og Nixon var
ofstækisfullur og þröngsýnn and-
kommúnisti. Hvað sem þvi liður
voru þessir tveir menn nógu
raunsæir til að sjá, að það var
ekki seinna vænna fyrir Vestur-
lönd að bæta sambúðina við
Sovétrikin og greiða þannig fyrir
allrahanda samskiptum austurs
og vesturs.
Kreppan, sem nú er-hafin um
• Vesturlönd.á vitaskuld sinn þátt i
sáttfýsi þessara höfðingja og
fleiri. Kreppan hefur sem sé kippt
fótunum undan efnahagslegu
sjálfstrausti kapitaliskra rikja og
vakið hjá framámönnum þeirra
minnimáttarkennd gagnvart
kerfi sóialismans, þar sem krepp-
unnar gætir ekki, að minnsta
kosti ekki svo teljandi sé, á móts
við það sem Vesturlönd mega nú
þola. Það liggur þvi i augum uppi
að næstu árin hljóta sósiallsk lönd
aö eflast efnahagslega jafnframt
þvi sem efnahagsleg stöðnun eöa
afturför á sér stað á Vestur-
löndum. Að sama skapi eru
pólitisk áhrif sósiallskra rikja i
heiminum likleg til að aukast.
Kreppan snýr valda-
hlutföllum austrinu
i hag
Þetta geta vesturlandamenn að
miklu leyti þakkað stefnu framá-
manna sinna á eftirstriösárunum.
Af hræðslu við að Vestur-Evrópa
gengi kapitalismanum úr greip-
um tóku Bandarikin þá upp haröa
stefnu gagnvart Sovétrikjunum,
hinduðu eðlilega efnahagslega
samvinnu milli Vestur- og
Austur-Evrópu og tóku i staðinn
það ráð að endurreisa efnahag
Vestur-Evrópu einhliða — og gera
hana jafnframt háða sér efna-
hagslega — með Marshall-aðstoö-
inni. Nató var svo stofnað til að
tryggja þennan óeðlilega klofning
álfunnar og halda kaldastriðs-
húmornum uppi. Þegar sósialisku
rikin voru þannig útilokuð frá
viðskiptum við Vesturlönd, var
þeim nauðugur einn kostur að
tvieflast i iðnvæöingunni til þess
að verða sjálfum sér nóg um
vörur, sem þau hefðu annars sem
best getað keypt að vestan. Og nú
er svo komið að sem iðnvætt,
þróað svæði stendur Austur-
Evrópa Vesturlöndum litt eða
ekki að baki. Og þegar kreppa
herjar annað þessara tveggja
framþróuðu svæða en hitt ekki,
segir sig sjálft að valdahlutföllin
breytast sjálfkrafa kreppulausa
svæðinu i hag.
Blikur á lofti
Ennþá hefur vestrið visst
forskot fram yfir austrið i ýmsum
greinum tækni og framleiðslu,
einkum i framleiðslu ýmisskonar
neysluvarnings. Vegna krepp-
unnar hefur heimamarkaðurinn
dregist saman, en i Austur-
Evrópu gæti ennþá verið mikill
markaður fyrir þennan varning.
I staðinn gæti hin orkuhungraða
Vestur-Evrópu fengið oliu og
jarðgas frá Siberiu. En vestur-
landamenn hafa ekki mikinn tima
að missa, ef þeim er alvara að
greiða fyrir slikum viðskiptum,
sem eins og stendur urðu báðum
mjög i hag. Ef svo fer fram sem
nú horfir, liða ekki mörg ár áður
en austrið verður sjálft svo langt
komið i framleiðslu neyslu-
varnings að það hefur enga þörf
fyrir þessháttar dót frá Vestur-
löndum.
Ef Vesturlönd gerðu gangskör
að þvi að draga járntjaldið frá
fyrir alvöru og koma umræddum
viðskiptum vel i gang, hlyti það
að draga úr yfirstandandi kreppu
og samdrætti.Að öðrum kosti
verður að horfast i augu við
iskyggilegar blikur á lofti.
Mannkynssagan sýnir svo ljóst
sem verða má að efnahagslegri
hnignum fylgir félagsleg ókyrrð,
ringulreið i stjórnmálum og
jafnvel upplausn. Og þegar stór-
veldi verða fyrir sliku gerast þau
næstum alltaf ágengari og
herskárri út á við. Herská
utanrikisstefna þýðir meiri
vigbúnað og að þvi skapi aukin
völd hershöfðingja og auðhringa,
sem framleiða hergögn. Aukin
framleiðsla fyrir herinn þýðir
lika meiri atvinnu og minnkandi
samdrátt.
Verða striðsæsingar
örþrifaráðið?
Efnahagskerfi kapitalismans
er þannig, að möguleikar
stjórnarvalda til að hafa stjórn á
sveiflum þess eru næsta
takmarkaðir — nema i gegnum
vigbúnaðarframleiðslu. Hana
hefur rikisvald kapitalismans
venjulega á sinu valdi að auka og
minnka eftir ástæðum. En
vigbúnaður er óvinsæll — nema
verulegur striðsótti — kalt strið —
sé fyrir hendi.
Margt bendir til þess að Sovét-
rikin séu á nálum út af þvi að
Vesturlönd gripi til aukins
vigbúnaðar sem örþrifaráðs til að
bæta úr kreppunni, og að þvi
muni fylgja versnandi sambúð og
heimsstyrjaldarhætta. Vist er um
þaö að þvi fer fjarri að forustu-
menn Sovetrikjanna hafi fyllst
neinni þórðargleði út af kreppu
auðvaldsins; þvertá móti virðast
þeir hafa áhyggjur af þvi ástandi.
Athygli hefur vakiö hversu vand-
lega þeir forðast hverskonar
aðgerðir, sem orðið gætu til að
auka spennuna. Þvi fer lika fjarri
að kommúnistaflokkar Vestur-
landa fagni kreppunni og reyni að
auka hana, eins og einhverjir
hefðu talið eðlilegt. Þvert á móti
sýna hinir vestrænu
kommúnistar mikinn samstarfs-
vilja. Þetta vilja sumir rekja til
áhrifa frá Sovétrikjunum og
getur eitthvað verið til i þvi, þótt
sovéskir ráðamenn hafi nú litil
itök i vestrænum kommúnista-
flokkum hjá þvi sem áður var.
Þegar á þetta er litið, er eðlilegt
hvað Kissinger er gramur banda-
riska þinginu fyrir tregðu þess á
að greiða fyrir verslunarviðskipt-
um við Sovétrikin. Sú tregða gæti
haft i för með sér að gripið yrði til
hins ráðsins gegn kreppunni,
aukins vigbúnaðar. Og til þess að
fá góð skilyrði fyrir auknum
vigbúnaði yrðu framámenn
Vesturlanda að heröa kalda
striðið á ný, eða jafnvel stuðla að
heitu striði einhversstaðar, i
Indókina, fyrir Miðjarðarhafs-
botni eða hver veit hvar. Og stað-
bundnar ,,smá”styrjaldir geta
alltaf fyrir eitthvert smáslys leitt
til heimstyi'jaldar.
(Byggt á ainformation, dþ.)