Þjóðviljinn - 18.01.1975, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 18. janúar 1975.
Hitaveita S
„14. gr. orðist svo:
Rikið á allan rétt til umráða
og hagnýtingar jarðhita I
Svartsengi við Grindavik og
uppleystra efna og gastegunda,
sem háhitavatni og gufu fylgja.
Ráðherra getur heimiiað Hita-
veitu Suðurnejsa að taka eign-
arnámi lönd, mannvirki og önn-
ur réttindi, sem nauðsynleg eru
til framkvæmda samkvæmt
lögum þessum. Um framkvæmd
eignarnámsins fer eftir iögum
nr. 11/1973.”
Auk kostnaðar sem er ófyrir-
sjáanlegur, fer mikill og dýr-
mætur timi I samningaþras við
svokallaða hitaréttindaeigend-
ur þar syðra.
Alllangt er siðan hugmyndir
komu upp um hitaveitu á Suður-
nesjum. Siðia árs 1971 boraði
Orkustofnun I Svartsengi fyrir
Grindavikurkaupstað. Voru það
tvær hoiur, önnur 240 m en hin
400 m djúp.
Vatnsmagn og hitastig reynd-
ist hið ákjósanlegasta, en vatn
salt eða u.þ.b. 2/3 af seltu sjáv-
ar. Varmaskiptistöðvar eru
þess vegna óhjákvæmilegar.
Orkustofnun birti skýrslu sina
L ðurnesja
Aiþýðubandaiagsmenn,
Magnús Kjartansson I neðri
deild, Stefán Jónsson efri deild,
fluttu breytingartillögu við
stjórnarfrum varpið um Hita-
veitu Suðurnesja. Var hún i
samræmi við þær meginreglur
um hagnýtingu háhita er
Magnús Kjartansson barðist
fyrir I ráðherratið sinni og
stjórnarfrumvarp var flutt um i
fyrra, en náði þá ekki af-
greiðslu. Sams konar frumvarp
er flutt nú af mönnum úr ölium
flokkum nema Sjálfstæðis-
flokknum. Er engu likara en sá
flokkur hafi hagsmuna að gæta
fyrir einhverja sem vilja maka
krókinn. Breytingartillaga
þeirra Magnúsar og Stefáns var
felld, en hún var þessi.
Upphitunarkostnaður í fyrstu 80% af olíuhitun
Stofnkostnaðurinn er
1800 miljónir króna
Þar er þó ekki meðreiknaður kostnaður vegna kaupa á
jarðhitaréttindum og landi af ákveðnum einstaklingum
„Varmaveita frá Svartsengi —
frumáæltun um varmaveitu til
þéttbýlis á Suðurnesjum” i
janúar 1973.
Á s.l. sumri var á ný hafist
handa um borun og tvær holur
boraðar, 1500 m og 1700 m djúp-
ar, með prýðilegum árangri.
Haustið 1973 stofnuðu sveitar-
félög Suðurnesja með sér sam-
starfsnefnd og hefur hún síðan
unnið ötullega að framgangi
máls þessa ásamt og með
starfsmönnum fjármála-og iðn-
aðarráðuneyta.
Ofangreint er úr áthugasemd-
um við stjórnarfrumvarp um
Hitaveitu Suðurnesja sem sam-
þykkt var sem lög i desember sl.
Málið hafði verið undirbúið á
tima vinstri stjórnarinnar og
frumvarpið fullsamið þegar
stjórnarskipti urðu.
Helstu ákvæði laganna verða
nú rakin.
Rikissjóður og sjö sveitarfélög
á Suðurnesjum setja á stofn hita-
veitufyrirtæki, Hitaveitu Suður-
nesja. Tilgangur þess er að virkja
jarðhita i Svartsengi við Grinda-
vik eða annars staðar á Reykja-
nesi, reisa þar varmaskiptistöðv-
ar og leggja aðveituæðar til þétt-
býliskjarna á Suðurnesjum,
leggja dreifikerfi og annast sölu á
heitu vatni til notenda. Hitaveitan
skal og reisa kyndistöðvar teljist
það riauðsynlegt. Fyrirtækið er
sjálfstæður rekstraraðili og hefur
sjálfstæðan fjárhag og reiknings-
hald. Heimili þess og varnarþing
er i Keflavík.
Hitaveita Suðurnesja er sam-
eignarfyrirtæki þannig að rikið á
40% en eftirtalin sveitarfelög
saman 60% þannig að eignarhlut-
deildin skiptist i hlutfalli við ibúa-
tölu 1. des. sl.: Keflavik, Njarð-
vikur, Gerða-, Miðnes- og Hafna-
hreppar, Grindavik og Vatns-
leysuströnd. Sameigendur bera
einfalda óskipta ábyrgð. Sam-
eignaraðilar leggja fram 50 milj.
kr. stofnframlag samkvæmt
eignarhlutföllum og viðbótar-
framlag i sömu hlutföllum, verði
þess krafist. Eignarhlutföllum
verður ekki breytt og engum
sameignarfélaga heimilt að
ganga úr fyrirtækinu án sam-
þykkis allra sameigenda.
Rikissjóður skal afhenda Hita-
veitu Suðurnesja öll mannvirki
sin i Svartsengi og þar i nánd, þar
á meðal borholur fyrir heitt og
kalt vatn, og allar áætlanir og
undirbúningsframkvæmdir
vegna virkjana á Svartsengis-
svæðinu. Slik verðmæti skal telja
með i stofnframlagi.
Stjórn Hitaveitu Suðurnesja
skal skipuð fimm mönnum. Iðn-
aðarráðherra og fjármálaráð-
herra skipa hvor einn fulltrúa i
stjórnina og einn til vara. Sveit-
arfélög þau, sem aðilar eru að
fyrirtækinu, skipa þrjá stjórnar-
menn og jafnmarga til vara.
Stjórnarrrienn skulu skipaðir til
þriggja ára i senn. Verði ekki
samkomulag milli sveitarfélag-
anna um það i upphafi hvert
þeirra skuli eiga fulltrúa i stjórn-
inni skal hlutkesti ráða. Aldrei
skal nema einn fulltrúi frá hverju
sveitarfélagi sitja i stjórn á
hverjum tima. Hvert sveitarfélag
skal eiga fulltrúa i stjórninni i
þrjú ár samfleytt og skal hann til-
nefndur af viðkomandi sveitar-
stjórn. Þó skal einn hinna upp-
runalegu stjórnarmanna vikja
eftir eins árs setu i stjórn og ann-
ar eftir tveggja ára setu þannig,
að framvegis viki fulltrúi eins
•sveitarfélags árlega. Komi sveit-
arfélögin sér ekki saman um, i
hvaða röð fulUrúar þeirra skuli
vikja og taka sæti i stjórn, skal
hlutkesti ráða. Stjórnin skiptir
með sér verkum. — Stjórnin ræð-
ur framkvæmdastjóra.
Aðalfund skal halda fyrir 1.
april ár hvert. Stjórnin boðar til
aðalfundar með dagskrá og með
a.m.k. viku fyrirvara. Á aðal-
fundi eiga sæti 3 fulltrúar frá
hverjum eignaraðila nema 6 frá
rikissjóði. Fulltrúa þessa kjósa
viðkomandi sveitarstjórnir hlut-
bundinni kosningu, en fulltrúa
rikissjóðs skipa iðnaðarráðherra
og fjármálaráðherra, þrjá hvor.
A aðalfundi skal fjalla um eftir-
greind mál: Skýrslu stjórnar og
framkvæmdastjóra. Lagðir skulu
fram endurskoðaðir reikningar
félagsins. kosinn skal einn endur-
skoðandi til eins árs, en fjár-
málaráðherra skal tilnefna ann-
an. Eignaraðilar skulu tilkynna
tilnefningu nýrra manna i stjórn.
Önnur mál.
Stjórn Hitaveitu Suðurnesja
setur gjaldskrá um verð á heitu
vatni til notenda. Gætt skal al-
mennra arðsemissjónarmiða við
setningu gjaldskrár. Hún þarf
staðfestingar iðnaðarráðherra.
Heimilt er stjórn Hitaveitu Suð-
urnesja að taka lán til þarfa fyrir-
tækisins og taka ábyrgð á greiðsl-
um og öðrum skuldbindingum i
sama skyni. Stjórnin getur ekki
skuldbundið eignaraðila að þvi er
varðar greiðsluskuldbindingar og
ábyrgð á lánum til framkvæmda
og breytinga á mannvirkjum,
nema að fengnu samþykki a.m.k.
fimm þeirra. Þó þarf stjórnin
ekki að leita sliks samþykkis, ef
samanlagðar skuldbindingar og
ábyrgðir, sem gengist er undir á
hverju ári, eru minna en 10% af
brúttótekjum fyrirtækisins á
næstliðnu ári.
Rikisstjórninni er heimilt að
takast á hendur ábyrgð á lánum,
er Hitaveita Suðurnesja tekur til
hitaveituframkvæmda, að fjár-
hæð allt að 2000 miljónum kr. eða
jafnvirði þeirrar fjárhæðar i er-
lendri mynt. Abyrgðin skal vera
með þeim kjörum og skilmálum,
er rikisstjórnin ákveður, og tekur
hún jafnt til greiðslu afborgana,
vaxta og annars kostnaðar.
Rikisstjórninni er einnig heim-
ilt að taka lán, er kæmi að hluta
eða öllu leyti I stað ábyrgðar skv.
1 mgr. Lánið endurlánar hún
Hitaveitu Suðurnesja með þeim
kjörum og skilmálum sem rikis-
stjórnin ákveður.
14. grein frumvarpsins varð
nokkuð umdeild á þingi en hún
hljóðaði svo og var samþykkt
óbreytt með meirihlutavaldi
rikisstjórnarinnar: „Ráðherra
getur heimilað Hitaveitu Suður-
nesja að taka eignarnámi jarð-
hitaréttindi, vatnsréttindi, lönd,
mannvirki og önnur réttindi sem
nauðsynleg eru til framkvæmda
samkvæmt lögum þessum. Um
framkvæmd eignarnámsins fer
eftir lögum nr 11/1973”.
Að lokum segir i lögunum að
þegar eftir gilidstöku laganna
skuli stjórn fyrirtækisins skipuð
og sameignarsamningur gerður
milli aðila. Skal hvoru tveggja
vera lokið fyrir 1. janúar 1975.
Varmaþörf,
hönnunarvandi og
kostnaður
Frumvarpinu fylgdi eftirfar-
andi greinargerð sem samin var
af Fjarhitun hf. og Orkustofnun:
t þéttbýli á Suðurnesjum er
mikill markaður fyrir upphitun,
en hún er nú gerð að mestu með
oliu og I litlum mæli með raf-
magni. Lega jarðhitasvæðisins
við Svartsengi er sem kunnugt er
góð með tilliti til upphitunar á
þessum stöðum og er þvi álitlegt
að nota varma þaðan í þessu
skyni.
Varmaþörf einstakra byggða er
sem hér segir: Keflavik 18 mega-
vött, Njarðvikur 6 mw, Sandgerði
3.5. Gerðar 3 og Vogar 3 mw.
Auk þessa er töluverð byggð og
fjölþætt starfsemi á Keflavikur-
flugvelli og er varmaþörf vallar-
ins talin um 70 megavött. Varma-
þörfin á flugvellinum er vegna
flughafnarstarfsemi og athafnar-
svæðis „varnarliðsins” en suður-
liðun hennar þar I milli er óljós
(segir skýrslan, hvernig sem á
þvi stendur — ÞJV).
Samtals er þá varmaþörf
byggðanna 40 mw og ásamt flug-
vellinum 110 Mw. Þessu til hlið-
sjónar má geta þess, að stærð
Hitaveitu Reykjavikur, áður en
hún var stækkuð til nágranna-
byggða, var um 280 Mw.
Haustið 1971 voru boraðar tvær
grunnar holur i jarðhitasvæðið og
gáfu þær mjög jákvæðan árang-
ur. Siðan hefur svæðið verið rann-
sakað itarlega með mælingum og
vorið 1974 voru boraðar tvær 1500
m og 1700 m djúpar holur þar.
Rafleiðnimælingar, sem ná
niður á allt að 1000 m dýpi
gefa til kynna, að stærð
svæðisins sé um 4 km2, en
gera má pó ráð fyrir að þetta flat-
armál eigi við um uppstreymis-
tappa, en neðan hans sé svæðið
stærra um sig. Hitastig I holunum
mældist 230-240 gr. C og efnainni-
hald vatnsins er hliðstætt þvi sem
er á öðrum jarðhitasvæðum
með sama hitastigi, nema að
mikil selta er' i vatninu, u.
þ.b. 2/3 hlutar af seltu sjávar.
Ef litið er á jarðhitasvæðið sem
vatnsforðabúr, sem ekki endur-
nýjar sig að neinu leyti má gera
ráð fyrir að forðinn endist 110 Mw
i a.m.k. 100 ár. Vegna þess að
jarðhitavatnið er ekki nothæft
beint til upphitunar var einnig
borað eftir köldu fersku vatni.
Ferska vatnið er úrkomuvatn,
sem flýtur sem grunnvatn i
hraununum ofan á sjó, sem flæðir
inn undir Reykjanesskagann.
Ekki er fullkannað, hve miklu af
fersku vatni má dæla úr grunn-
vatninu, en líkur benda til, að það
dugi fyrir a.m.k. 50 mw virkjun.
Umfangsmiklar tilraunir hafa
verið gerðar til að hita kalda
vatnið með jarðhitavatni og gufu i
varmaskiptum, en tilraunirnar
miðuðu að þvi að finna hentug-
ustu aðferðina við varmaskiptin.
Niðurstöður þessara athugana
eru, að bein blöndun gufu, sem
soðin er af jarðhitavatninu, við
kalda ferska vatnið, geti orðið
neysluhæft heitt vatn. Með þess-
ari aðferð nýtist varmi úr söltu
vatni og gufu úr borholunum nið-
ur i 40-50 gr C, en ferska vatnið er
hitað upp i 110-120 gr. C og siðan
afloftað með suðu niður i 110 gr. C
til að losna við súrefni og gös úr
vatninu. Fyrirhugað er að bora
eftir köldu, fersku vatni i hraun-
inu norðan og vestan við jarðhita-
svæðið og dæla vatninu að
varmaskiptastöð, sem væri stað-
sett á jarðhitasvæðinu.
Þær fjórar háhitaholur, sem
þegar hafa verið boraðar, duga
fyrstu árin fyrir varmaþörf
byggðanna, og er talið, að ekki
þurfi að bora meira fyrr en heitt
vatn verður leitt til flugvallarins.
Frá varmaskiptastöðinni er heita
vatninu dælt um veituæðar til
byggðanna. Aðveituæðarnar eru
einangraðar stálpipur, sem liggja
ofnanjarðar á steyptum stöplum.
Þar sem aðveituæðarnar fara um
byggö i Keflavik og Njarðvik, eru
þær neðanjarðar i steyptum
stokkum. Dreifikerfineru einföld,
og eru sömu gerðar og hjá Hita-
veitu Reykjavikur. Aætlun um
stofnkostnað fyrir byggðirnar án
flugvallarins, sem gerð var i júni
1974, gerir ráð fyrir, að stofn-
kostnaður veitunnar verði alls um
1800 miljónir kr., en það skiptist
þannig, að virkjanir á jarðhita-
svæðinu og öflun á köldu vatni
kosti 410 m.kr: aðveituæðar kosta
580 m.kr. og dreifikerfi byggð-
anna i Keflavik, Njarðvikur,
Grindavik, Sandgerði, Gerðum
og Vogum kosti samtals 810 m kr.
I þessum kostnaðaráætlunum er
þó ekki reiknað með kostnaði
vegna kaupa á jarðhitaréttindum
og landi. 1 framkvæmdaáæltun
fyrir byggðirnar er gert ráð fyrir
að ljúka framkvæmdum á 3-4 ár-
um. A fyrsta ári verði jarðhita-
svæðið virkjað, lagðar aðveituæð-
ar til Grindavikur og Njarðvikur
og hluti dreifikerfa i Grindavik,
Njarðvik og Keflavik. Á öðru
framkvæmdaári verði lokið við
dreifikerfi á þessum stöðum og
lagðar aðveituæðar að Sandgerði
og Gerðum og hluti af dreifikerf-
um þar. A þriðja ári verði lögð
aðveituæð að Vogum, lagt dreifi-
kerfi þar að hluta og lokið við
dreifikerfi i Sandgerði og Gerð-
um.
Samkvæmt rekstraráætlun, þar
sem gert er ráð fyrir fjármagns-
kostnaði, sem miðast við lán til 15
ára með 10% vöxtum, verður
upphitunarkostnaður i upphafi
um 80% af kostnaði oliuhitunar,
en lækkar þar til að eftir 15 ár
verður hann um 50% af kostnaði
oliuhitunar; þar sem hæfilegur
afskriftartimi þessara mann-
virkja er um 25 ár, er augljóst, að
hér er um að ræða arðbæra fjár-
festingu, auk þess að gjaldeyrir
sparast til kaupa á innfluttum
orkugjöfum.