Þjóðviljinn - 23.04.1975, Síða 12

12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 23. april 1975.
Margbrotnar reglur tryggja
atvinnurekstri skattfrelsi,
en auk þess myndast mikill verðbólguliagnadiir
„Ég hef leyft mér að flytja til-
lögu til þingsályktunar þess efnis
að rikisstjórninni verði falið að
láta undirbúa frumvarp til laga
um breytingar á lögum um tekju-
skatt og eignarskatt með það fyr-
ir augum að koma i veg fyrir, að
arðvænleg fyrirtæki geti skotið
sér undan að greiða tekjuskatt
með ýmis konar bókhaldsaðferð-
um. Stefnt skal að þvi, að ákvæði
um svonefnda flýtifyrningu verði
afnumin.
Það var upphaf þessarar til-
lögugerðar, að i haust fékk ég i
hendur skattskrá fyrir Reykjavik
1974. Ég tók mér dálitinn tima til
að fletta upp i kaflanum um félög
og fór að reyna að áætla hver
veltan hefði- verið hjá ýmsum
stórfyrirtækjum borgarinnar á
siðastliðnu ári. Ég fletti upp á
fimm skipafélögum, Fragtskipi
h.f., Hafskipi h.f., Jöklum h.f.,
Vikingi h.f., og Eimskipafél ísl.
h.f., en þessi fimm skipafélög
höfðuum 2920 milj. kr. veltu á s.l.
ári. En þegar athugað var hvað
þessi skipafélög greiddu mikinn
tekjuskatt til rikisins, kom i ljós
að þau borguðu ekki eina einustu
krónu, sluppu öll við tekjuskatt”.
Ragnar kvaðst hafa orðið for-
viða við og tók hann að kynna sér
aðrar gerðir fyrirtækja, ef vera
kynni að skipafélögin hefðu sér-
stöðu. Hann fletti upp á
verslunarfyrirtækjum: Garðar
Gislason hf, H. Benediktsson hf.,
Islenski verðlistinn hf., Silli og
Valdi sameignarfélag, Slátur-
félag Suðurlands hf., Veltir hf.,
Verslanasambandið hf., Þórður
Sveinsson og Co. hf. — þau munu
hafa velt um 3.225 milj. kr. á ár-
inu 1974 og borguðu ekki eina ein-
ustu krónu i tekjuskatt. „Sama
reynist vera um fjögur
tryggingarfélög, sem hafa tæp-
lega 1000 milj. kr. veltu, eða
hótelin, sem kenna sig við Esju,
Borg og Sögu og hafa samanlagða
veltu um 350 milj. kr. Ekkert af
þessum fyrirtækjum greiða neinn
tekjuskatt.”
Við athugun Ragnars kom i ljós
að félög sem engan tekjuskatt
greiddu i Reykjavik árið 1974
voru um 240 taísins, og eru þá
ekki meðtalin félög sem rekin eru
i nafni einstaklinga né heldur
smáfélög með minna en 1 miljón
kr. i ársveltu. Lauslega áætlað
var ársvelta þessara 240 fyrir-
tækja ekki undir 10 miljörðum
króna.
Skattlaus i
góðæri
„Hver eru nú skýringin á þess-
um staðreyndum? Hvernig stóð á
á skattárinu 1973? Var það virki-
lega svona erfitt ár fyrir atvinnu-
reksturinn i landinu, að hann
hefði ekki efni á að borga neinn
tekjuskatt? Nei, staðreyndin er
að sjálfsögðu sú, eins og mörgum
mun nú kunnugt, að á þessu ári
var mikið góðæri rikjandi i
landinu. Aðeins einn atvinnuveg-
ur i landinu stóö raunverulega illa
á þvi ári og það var útflutnings-
iðnaðurinn. Aðrar atvinnugreinar
stóðu vel.”
í þessu sambandi vitnaöi Ragn-
ar til skýrslu hagrannsóknar-
deildar Framkvæmdastofnunar
(nú Þjóðhagsstofnun) um þjóðar
búsk'apinn á árinu 1973, en þar
kemur fram að hreinn hagnaður i
verslun varð verulegur, og um
undirstöðuatvinnuveginn segir:
,,A hvaða kvarða sem mælt er,
virðist hagur sjávarútvegs á ár-
inu 1973 með þvi besta sem gerst
hefur”.
Ragnar kvað þvi augljóst að
flest hinna 240 fyrirtækja hafa
haft dágóðan hagnað á árinu 1973
sem þau hefðu getað greitt tekju-
skatt af árið 1974, en gerðu ekki.
Aðferðir til að
komast hjá skatti
Ólöglegar aðferðir til að sleppa
við skattgreiðslur eru að sjálf-
sögðu fjölmargar til, en um þær
kvaðst Ragnar ekki ætla að fjalla.
Ragnar sagðist aðeins i framhjá-
hlaupi geta um tvær aðferðir sem
hefðu nokkra sérstöðu. Önnur er
sú sem mörg fyrirtæki hafa i
hendi sér, að meta vörubirgðir á
lágu verði og þannig geta þau velt
á undan sér mjög miklum tekj-
um, en það er einkar hagkvæmt
fyrirtækinu gagnvart skattyfir-
völdum á verðbólgutimum. Skyld
er aðferð sem tryggingafélög
notasamkvæmtsérstakri heimild
i skattalögum að leggja til hliðar
vegna ógreiddra tjóna eða bóta-
greiðslna. í þessum tilvikum eru
tekjurnar að visu skattlagðar
siðar.en verði um langan tima að
ræða frá þvi að tekjurnar verða
til og þar til skatturinn er á lagð-
ur, er hagnaðurinn mikill vegna
þess að skatturinn er þá greiddur
i verðminni krónum en giltu við
myndun teknanna.
1. aðferð: varasjóður
Ragnar Arnalds kvaðst ætla að
fjalla sérstaklega um fjórar leiðir
til þess að sleppa undan tekju-
skatti, en þær byggjast allar á
heimildum skattalaganna sjálfra
til félaga.
I 17. grein skattalaga er fyrir-
tækjum heimilað „að leggja I
varasjóð 1/4 af hreinum tekjum
félaganna áður en tekjuskattur
frá árinu áður hefur verið frá-
dreginn. Þessi fjórðungur tekna
er sem sagt skattfrjáls með öllu. 1
svari fjármálaráðherra við fyrir-
spurn Geirs Gunnarssonar um
daginn kom fram, að árið 1974
hefðu félög, þá er sem sagt átt við
bæði hlutafélög og aðrar félags-
einingar, sem með rekstur hafa
að gera, þessi fyrirtæki höfðu
dregið frá hreinum tekjum slnum
áður en skattur var álagður 511
milj. kr. Nú er skattgjaldsstofn á
félög 53% og má þvi ætla að rikis-
sjóður hafi með þessu heimildar-
ákvæði einu látið af hendi 271
milj.kr. til félaga á þessu eina ári
eða 781 milj. kr. á fjórum árum, á
árabilinu 1971-1974.
2. aðferð: almenn
fyrning
í öðru lagi ber að nefna al-
mennar fyrningareglur. Hámark
fymingar er 15% á ýmsum teg-
undum lausafjár, þar á meðal
vinnuvélum, flutningatækjum,
s.s. skipum, vöruflutningabif-
reiðum. 12,5% á öðru lausafé,en á
fasteignum frá 2 og upp i 8% eftir
gerðbyggingarefnis fasteignanna
og tegundum þeirra. Þannig eru
lægstar fyrningar á steinsteypt-
um verslunar- og skrifstofuhús-
um, en hæstar á verksmiðjum og
verkstæðum eða vörugeymslum,
sem byggðar eru úr litt varanlegu
efni, eins og tré eða málmum.
Ef við á annaö borð viðurkenn-
um þá hugsun, sem liggur að baki
almennum afskriftareglum, að
eigendur eigi að geta lagt til hlið-
ar á hverju ári nokkra upphæð
sem ekki sé skattlögð og þannig
safnist i sjóð jafnvirði eignarinn-
ar á sama tima og hún gengur úr
sér eða verðurónýt þá verð ég að
játa, að mér sýnist að þessar al-
mennu fymingareglur séu I gróf-
um dráttum ekki óhæfilegar,
þ.e.a.s. 12-15% fyrir eignir, sem
ekki hafa áætlaðan endingartima
nema kannski 6-8 ár, en miklu
lægri fyrir varanlegri eignir. En
þó virðist mér augljóst, að hæpn-
astar eru þessar almennu
fymingarreglur varðandi skip,
sem má fyrna allt að 90% á fimm
árum, að visu ekki nema 60% skv.
almennu reglunni, en skip endast
eins og kunnugt er að öllu jöfnu i
15-20 ár og eru lengi I háu verði,
eru yfirleitt miklu hærri i verði
þegar þau eru seld eftir fjögur ár
heldur en þegar þau voru keypt
og kemur þar að sjálfsögðu fyrst
og fremst til verðbólguhækkun.
Fyrna lánshlutann líka!
Atvinnurekendur hafa löngum
kvartað yfir þvi, að vegna verð-
bólgunnar væri endurnýjunar-
verðmæti eignanna langtum
hærra, þegar framleiðslutækið
væri endurnýjað en numið hefði
upphaflegu kaupverði og
fymingarverði á notkunartim-
anum, og þar af leiddi, að þeir
bæru skarðan hlut frá borði. Ég
vil hins vegar leyfa mér að halda
þvi fram, að þessi umkvörtun at-
vinnurekenda sé ekki að öllu leyti
rökrétt. Flest atvinnufyrirtæki
eru keypt fyrir lánsfé, a.m.k. að
hálfu leyti og oft að 70-90%. Það
er að sjálfsögðu ekki rökrétt, að
fyrirtæki fái aðstoð úr rikissjóði
til þess aö fyrna þann hluta af
eignum sinum, sem eru keyptar
fyrir lánsfé, enda má að sjálf-
sögðu ætla, að þegar atvinnurek-
andi kaupir næst atvinnutæki, þá
fái hann hlutfallslega ekki minna
lánsfé en hann fékk i hið fyrra
sinn og hann þurfi þvi raunveru-
lega aðeins að fyrna sinn eignar-
hlut I atvinnutækinu, eða þannig
fyndist manni, að löggjafinn ætti
að lita á málið. En svo er ekki. I
þessu efni eru lögin ákaflega hag-
stæð atvinnurekendum og þvi að
sjálfsögðu ljóst, að þeir hafá ekki
yfir neinu að kvarta I þessum efn-
um.
3. aðferð:
verðhækkunarstuðull
Er ég þá kominn að þriðju stóru
skattalvilnunarreglunni I skatta-
lögum, en þetta er reglan i 15.
grein skattalaga, 6. málsgrein,
um svo nefndan verðhækkunar-
stuðul, sem svari til hinna al-
mennu verðbreytinga, er átt hafa
sér stað á skattaárinu:
Verði almennar verðbreytingar
til hækkunar á eignum þeim, sem
taldar eru i 1. og 2. tölul. a-lið 1.
mgr. hér að framan.en það eru
sem sagt eignirnar, sem fyrnan-
legar eru, er skattþegni heimilt
að fyrna slikar eignir sérstakri
óbeinni fyrningu, sem reiknuð
skal af krónutöiu þeirra fyrninga,
sem hann notar á árinu með
heimild i 1.-3. tölul. þessarar gr.
Skulu þær ákveðnar eftir verð-
hækkunarstuðli, sem svarar til
hinna almennu verðbreytinga,
sem átt hafa sér stað á skattár-
inu. Við ákvöröun verðhækkunar-
stuðuls fyrir húseignir skal hafa
til hliðsjónar breytingar á vfsitölu
byggingarkostnaðar, verð-
hækkunarstuðul fyrir fyrnan-
legar eignir I atvinnurekstri skal
einkum miða við verðbreytingar
á þeim eignum, sem fluttar eru til
landsins.
Samkæmt þessu ákvæði hefur
fjármálaráðherra nú ákveðið
með auglýsingu nr. 381 1974 að
verðhækkunarstuðull fasteigna á
árinu 1974 skuli teljast hvorki
meira né minna en 60% af
fasteignum og af lausafé 70% og
eru þetta vist langsamlega hæstu
tölur sem notaðar hafa verið við
ákvörðun þessa verðhækkunar-
stuðuls, þvi að hann mun hafa
verið á árinu 1973 aðeins um 10%
En þetta táknar sem sagt, að
fyrning á lausafé, sem er sam-
kvæmt lögum að hámarki 15% á
ári, hækkar um 70% til viðbótar,
og fyrning af vinnuvélum,
flutningatækjum og skipum er þvi
I reynd á árinu 1974 25,5% og af
ööru lausafé rúm 21%
Ég vek á þvi athygli, að þessi
stórfelldu hlunnindi, sem fela i
sér afsal ri'kissjóðs á hundruðum
milj. kr. á þessu ári koma at-
vinnurekstrinum til góða til
viðbótar varasjóðsheimildinni,
almcnnu fyrningunni og
flýtifyrningunni
4. aðferð: flýtifyrning
Akvæðin um flýtifyrningu eru i
b-lið 15. greinar skattalaga og
kveður svo á um að til viðbótar
fyrrnefndum fyrningarreglum sé
heimilt að fyrna eignir um 30% af
heildarfyrningarverði þeirra á 5
árum, eða um 6% á ári. Það var
eitt af seinustu verkum „við-
reisnarstjórnarinnar” að setja
flýtifyrninguna inn i skattalögin.
Hún var þá ótakmörkuð og gat
orðið 30% á einu ári, en sú lag-
færing fékkst fram i tið vinstri
stjórnarinnar, að flýtifyrningin
var bundin að hámarki við 6% á
hverju ári.
Þessi fyrningarheimild bætist
við þær afskriftarheimildir, sem
áður eru nefndar og eins og sjá
má af þeim tölum, sem ég hef
dregið hér fram, þá geta
fymingar ýmissa eigna, þ.á m.
vinnuvéla, bifreiða, krana, skipa,
bæði fiskiskipa og flutningaskipa,
numið tæplega 32% á einu einasta
ári, þegar allar þessar heimildir
koma saman. Nú er það svo að
eignir má fyrna allt að 90% sam-
tals,þegar allt er talið ár eftir ár
og samkvæmt þessum heimildum
er þvi hugsanlegt, að eign sé
fymd að fullu á aðeins þremur ár-
um. Til þess þyrfti verðbolguþró-
unin að vera býsna ör, en hitt er
sjálfsagt mjög algengt og næstum
að segja regla, að eignir séu
fymdar á nokkuð lengri tima,
enda ekki vist, að þörf sé á þvi að
nýta fyrningarheimildir til fulls á
hverju ári til þess að fyrirtækið
geti losnað við skatta. Það mun
þvi vera mjög algengt, að lausafé
sé að fullu fyrnt á 4-6 árum.
Byrjar að fyrna á
nýjan leik
Nú kynni einhver að segja sem
svo, að þegar 4-6 ár eru liðin, þá
sé atvinnurekandinn i raun og
veru búinn að spandera öllum
þessum fyrningarheimildum, fá
út á þær tekjuskattslækkanir
miklar og nú sé hann í raun og
veru búinn að eyða öllum forðan-
um og verði að sæta þvi að fá eng-
ar afskriftir á eignir sinar á árun-
um, sem þar fylgja i kjölfarið.
Hann þurfi þvi að borga mikla
skatta og standi sem sagt alger-
lega berskjaldaður gagnvart
tekjuskattsálagningunni svo
fremi að hann hafi þá ekki verið
að bæta raunverulega við sig nýj-
um eignum. En þeir, sem þetta
halda, hafa ekki áttað sig á heild-
arsamhengi þessa máls. Ef eign-
in er þess eðlis, að auðvelt er að
selja hana, þá á atvinnurek-
andinn enn einn leik á borði. Hann
sem sagt selur eignina og kaupir
sér aðra eign jafnverðmæta eða
dýrari, hvort sem þessi eign, sem
hann kaupir i staðinn, er notuð
eða ný, þá heimilast honum að
byrja afskriftirnar á nýjan leik af
fullum krafti, eins og ekkert hafi
gerst.
Skipti eftir 4 ár
Ég hef nýlega gert þá fyrir-
spurn hjá skattayfirvöldum,
hvort það sé virkilega hugsan-
legt, að tveir útgerðarmenn, sem
báðir hafa eignast fiskiskip fyrir
t.d. 150 milj. kr. hvor um sig og
báðir hafa afskrifað skip sin á 4-5
árum að 90% og hafa þannig
sloppið hugsanlega við að greiða
tekjuskatt, sem nemur 135 milj.
kr. hagnaði hvor um sig, hvort
þessir menn geti raunverulega
séð sér leik á borði að hafa skipti
á skipum i þeim tilgangi að geta
byrjað að afskrifa hvor um sig á
nýjan leik. Ég fékk þau svör, að
þetta væri vel hugsanlegt og I
sjálfu sér ekkert þvi til fyrirstöðu,
sbr. e-lið 7. gr. skattalaga um
skattskyldan ágóða af sölu
fymanlegs lausafjár, sem bindur
skattskylduna við 4 ár. Sá, sem
þetta ætlar að gera, verður að
biða i 4 ár með að selja skipið og
skipta á þvi við einhvern annan.
En eftir 4 ár er hann kannske bú-
inn að fyrna fyrra skipið um 90%
og þá getur hann skipt og byrjað
svo á nýju skipi sem væntanlega
er allmiklu dýrara en það fyrra
og afskrifað það af fullum krafti.
Á að skila en
fær smugu
Eins og ég hef hér nefnt þarf
seljandi skipsins ekkert að
greiða I skatt af söluhagnaði eftir
fjögurra ára eignarhald. En það
skal að visu tekið fram, til þess
að öllu sé nú til skila haldið, að
lögum samkvæmt á hann að
greiða skatt af flýtifyrningunni,
Ragnar Arnalds.
Framsöguræða Ragnars Amalds með tillögu um skattalagabreytingar