Þjóðviljinn - 19.09.1976, Page 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 19. september 1976.
RAGNAR ARNALDS:
Prag
Reynslan frá Chile og
er ofarlega í huga ítala
Berlinguer - án stóryrfta og kreddufestu.
Sigurganga sósíalískrar
hreyfingar á ítaliu nú sein-
ustu árin hefur vakiö verð-
skuldaða athygli víða um
lönd. Kommúnistaflokkur-
inn fékk rúmlega þriðjung
atvkæða (34/4%) í seinustu
þingkosningum og vinstri
sinnaðir jafnaðarmenn í
sósíalistaf lokki Nennis
9/6%. Þessir tveir flokkar
hafa nána samvinnu sín í
milli og svipaða afstöðu til
flestra þjóðfélagslegra úr-
lausnarefna/ og samanlagt
hefur því hin sósialíska
hreyfing vinstra megin við
flokk sósíaldemókrata
(sem þar eins og hér á is-
landi er bæði hægri sinnað-
ur og smávaxinn) fast að
helming þjóðarinnar að
baki sér.
Hin sögulega
málamiðlun
baö er oft vandasamt að
greina, jafnt i stjórnmálum sem á
öðrum sviðum, hvað er orsök og
hvað er afleiðing. Hér skal ekki
um það dæmt, hvort velgengn-
in hefur haft áhrif á stefnu
þessara flokka eða öfugt.
En þvi er ekki aö neita, aö bar-
áttuaöferð og stefnumörkun
hinna sósialisku flokka á ttaliu er
á margan hátt ólik stefnu og
starfsháttum sósialiskra flokka
annars staöar i Vestur-Evrópu.
Viðast hvar stuðla vinstri menn
að þvi, að baráttan standi milli
tveggja andstæðra fylkinga, eins
og skýrast kemur fram i Frakk-
landi. þar sem sósialdemókratar,
sósialistar og kommúnistar sam-
einast i einni fyikingu gegn hægri
mönnum og hægri sinnuðum mið-
flokkum eða i Sviþjóð og Noregi,
þar sem sterkir sósialdemókrata-
flokkar styðjast beint eða óbeint
við þá, sem vinstra megin við þá
standa. i baráttu sinni við ihalds-
öflin.
Á Italiu hafa sósialisku flokk-
arnir tekið allt aðra afstöðu og
stefna ekki að þvi að mynda
meirihlutastjórn saman, jafnvel
þótt þeir fengju aðstöðu til þess
með auknu fylgi. bað er yfirlýst
stefna þeirra að fá alla aðra
Hugleiöingar
um afstöðu
ítalskra
kommúnista
til NATO
flokka en fasista til samstarfs við
sig og stefnumörkun þeirra ein-
kennist beinlinis af þvi aö ná sem
bestu samstarfi við aðalflokk
hægri manna, Kristilega demó-
krata. beir hafa jafnvel gengið
svo langt að falla frá andstöðu
sinni viö aðild ttaliu að Atlants-
hafsbandalaginu og sætt sig fyrst
um sinn við bandariskar her-
stöðvar á ítaliu.
bessi tiðindi hafa vakiö mikla
furftu i öðrum löndum, jafnt með-
al vinstri manna sem hægri
manna, og sumir hafa jafnvel tal-
ið, að þessi stefnubreyting
kommúnista á Italiu væri fyrir-
boði um breytta afstöðu vinstri
manna i Evrópu almennt til Nato.
begar sendinefnd italska komm-
únistaflokksins var i heimsókn
hjá dönskum kommúnistum nú
nýverið, var að þvi spurt án
nokkurra vifilengja af hálfu dana,
hvort italirnir væru staðráðnir i
þvi að svikja sósialismann. Og
bórarinn bórarinsson spyr i leið-
ara Timans 13. júli s.l., hvort
þessi stefnubreyting Berlinguers
verði ekki til þess, að Alþýðu-
bandalagið endurskoði afstööuna
til Nato. Er stjórnmálaþróunin á
ttaliu fyrirboði um stefnubreyt-
ingu sósialiskra flokka i öðrum
löndum Vestur-Evrópu?
Hvaö er nýtt í
stefnu
Berlinguers?
Fyrst er rétt að gera sér fulla
grein fyrir, hvað er raunverulega
nýtt i þvi, sem gerst hefur á
italiu. Samvinna sósialiskra
hreyfinga i Vestur-Evrópu við
hægri öfl hefur oft áður átt sér
stað. b^tttaka kommúnista og
vinstri sósialista með hægri
flokkum i fjölmörgum rikis-
stjórnum i Vestur-Evrópu fyrst
eftir heimsstyrjöldina siöari var
ekki siður söguleg málamiölun en
sú, sem nú er boðuð á ttaliu. Ein
fyrsta stjórnin af þessu tagi var
nýsköpunarstjórnin hér á tslandi
með þátttöku Sósialistaflokks, Al-
þýðu- og Sjálfstæðisflokks. betta
var áður en kalda striðið hélt inn-
reið sina. En nú þegar þvi hefur
að mestu slotað má búast við, að
þess háttar samvinna geti komist
á dagskrá, þar sem sérstakar,
óvenjulegar aðstæður eru fyrir
hendi. Hitt er augljóst, að barátta
andstæöra stétta verður ekki
sniðgengin, og náin samvinna
hægri og vinstri afla hlýtur ávallt
að vera bráðabirgðalausn, sem
ekki stendur lengi.
Hvað varðar afstöðuna til Nato,
er rétt að hafa i huga, að sósial-
iskir flokkar i Nato-rikjum hafa
almennt ekki sett úrsögn úr
Atlnatshafsbandalaginu að skil-
yrði fyrir þátttöku sinni i rikis-
stjórn.
Stjórnmálaflokkar setja ekki
önnur mál að skilyrði fyrir
stjórnarþátttöku en þau, sem ein-
hver raunhæf von er um aö hugs-
anlegir samstarfsflokkar geti
fallist á. bess vegna hefur Al-
þýöubandalagið talið óhjákvæmi-
legt að sætta sig við Nato-aðild aö
svo stöddu i tvennum rikisstjórn-
um, og vitað er, að þótt vinstri
fylkingin i Frakklandi ynni sigur i
forsetakosningum eöa næði meiri
hluta i franska þinginu, yrði
Frakkland vafalaust áfram i
Nato enn um skeið.
En þaö sem sérstaklega ein-
kennir stjórnmálaþróun á ttaliu,
er hins vegar það tvennt, að
vinstri öflin falast ákaft eftir
nánu samstarfi við hægri öflin og
afneita beinlinis, að úrsögn Italiu
úr Nato verði á dagskrá, nema
þvi aðeins að bæði Varsjárbanda-
lagið og Atlantshafsbandalagið
séu lögö niður.
Skuggi fasismans
Eg dvaldist nýlega á ítaliu i
nokkra daga og átti þess kost að
kynnast viðhorfum heimamanna.
Augljóst er, að aðstæður á ttaliu
eru alls ekki sambærilegar við
stjórnmálaástand i rikjum vest-
anverðrar Norður-Evrópu að
býskalandi undanskildu.
bjóðir Suður-Evrópu, Portúgal,
Spánn, Italia og Grikkland, lifa
allar i skugga fasismans, þótt
með mismunandi hætti sé. ttalía
er fæðingarstaður fasismans og
þar var hann fyrst að velli lagður
fyrir rúmum 30 árum, eftir að
hafa einokað allt stjórnmálalif
landsins i tvo áratugi. Ottinn við
endurlifgun fasismans er ber-
sýnilega ráðandi þáttur i stefnu-
mótun sósialista og kommúnista
á ttaliu. Enginn vafi er á þvi, að
atburðirnir i Chile höfðu djúptæk
áhrif á italska vinstri hreyfingu.
Kommúnistar vilja bersýnilega
ekki taka við völdum á Italiu i
samstarfi við sósialista með hálfa
þjóðina á móti sér og sist af öllu
meðan afstaða hersins eða a.m.k.
hlutleysi yfirmanna hersins, er
ekki fullkomlega á hreinu.
bess vegna virðist italska leiðin
til sósialismans einkennast af
ákafri viðleitni til að forðast, að
þjóðin klofni i tvær andstæðar
fylkingar, heldur er að þvi stefnt
að skapa meirihluta, sem hefur
örugglega mikinn hluta þjóðar-
innar að baki sér og visan stuðn-
ing yfirmanna hersins. Hin sósi-
aliska hreyfing reynir sem sagt
að ná sem bestri valdaaöstöðu á
öllum sviðum þjóðlifsins, bæði
með þéttriönu neti ýmiss konar
félagasamtaka og með meiri-
hluta aðstöðu i sem flestum bæj-
ar- og héraðsstjórnum, en þó er
þess hvarvetna gætt :, að náin
samráð séu höfð við hægri öflin að
undanskildum fasistum. Fasist-
arnir eru einmitt hlutfallslega
sterkastir i hernum, og samvinna
við hægri öflin i rikisstjórn er álit-
in nauðsynlegur þáttur i þvi að
tryggja þjóðina gegn valdaráni
fasista.
Þrýstingur stór-
velda í
austri og vestri
Auk þessa er enginn vafi á þvi,
að hernaðarihlutun Sovétrikj-
anna og nokkurra annarra Var-
sjárbandalagsrikja i Tékkóslóva-
kiu 1968 hefur haft mikil áhrif á
stefnumótun italskra kommún-
Napoli er ein þeirra borga sem vinstrimeirihluti hefur tekift vift nýlega, og eru þar ttalskii fasistar — hættan frá þeim hefur haft mikil áhrif.
ærin verkefni.