Þjóðviljinn - 16.01.1977, Page 13

12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 16. janúar 1977
Sunnudagur 16. janúar 1977 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA — 13
Helgi Frlmann Magnússon rannsakar hér nitrat-
magn I saltkjöti, en slikt efni er notaö bæöi til þess aö
ná fram rauöa litnum og viö pækilsöltunina.
Hámarksmagn af nftrati er 500 milligrömm I hverju
kg. og er fylgst meö þvi af nákvæmni, aö ekki sé fariö
yfir leyfilegt magn, enda kjötiö þá oröiö hættuiegt
heilsu neytendanna.
Unnur Sveinsdóttir rannsakar hér innihaid Tropi-
cana, en sllkt er gert hálfsmánaöarlega. Á sama hátt
er fariö meö fleiri vörutegundir, og sér rannsókna-
stofnunin um aö kaupa þær I verslunum hér og þar
um borgina tii þess aö ekkert „svindl” sé I spilinu.
Pétur Sigurjónsson viö þensluofninn sem notaöur er
viö perlusteinsrannsóknirnar.
Flúormagn I rollukjömmum er hér i athugun eins og raunar oft áöur. Aberandi er hve kindurnar I nágrenni álversins standa miklu ver aö vfgi
en þær, sem koma annars staöar aö af landinu. Akveöinn biti af kjömmunum, alltaf sömu þrjár tennurnar, er malaöur, askaöur og siöan flúor-
mældur.
Dæmigert verkefni rannsóknastofnunar iönaöarins. A þennan hátt eru
óliklegustu vörutegundir rannskaöar, ýmist aö beiöni framleiöenda
eöa opinbers eftirlits.
Asbjörn Einarsson er deildarstjóri I málmiönaöardeildinni. Menn frá
henni rannsaka m.a. allar málmsuöur viö helstu virkjanir landsins
meö sérstakri röntgenmyndatækni auk þess sem teknar eru „stikk-
prufur” af suöum fyrir t.d. Hitaveitu Reykjavlkur og fleiri aöila. Ás-
björn er hér viösérstakt tæki til aö hörkuprófa málma.
Rannsókna-
stofnun
iðnaðarins
í Keldna-
holti:
Kannar margar leiöir til
að verksmiöjunýta gosefni
Um þessar mundir er unnið kappsamlega uppi i
Keldnaholti við athugun á ýmsum eiginleikum
perlusteinsins, sem er gosefni og þykir afskaplega
heppilegt til margs konar iðnaðarvinnslu. Það er
rannsóknastofnun iðnaðarins sem sl. 2-3 ár hefur
kannað perlusteininaog með ýmiss konar tilrauna-
framleiðslu hefur komið i ljós, að þar er um að ræða
meðfærilegt og lipurt efni, sem hægt er að nýta til
óliklegustu hluta.
En það eru langtum fleiri gosefni en perlusteinn,
sem finnast i rikum mæli hérlendis. Rannsókna-
stofnunin hefur beitt sér i æ rikara mæli að
athugunum á þeim og m.a. náð góðum árangri i til-
raunaframleiðslu með hraunbræðslu. Gosefnanefnd
og iðnþróunarstofnun fylgjast með framvindu mála
af áhuga og styrkja rannsóknina eftir föngum, en
verkefnin eru óþrjótandi ög möguleikarnir nánast
óendanlegir.
Þjóöviljinn heimsótti rann-
sóknastofnun iönaöarins i vikunni
sem var aö liöa og varö þar fyrir
svörum Pétur Sigurjónsson for-
stjóri hennar. Kom þar fram aö
verkefnasviö fyrirtækisins hefur
þanist út, allt frá þvl þaö
byrjaöi að starfa áriö 1965, og er
nú svo komiö aö húsakynnin i
Keldnaholti eru orðin alltof lítil.
Má t.d. nefna aö allar perlu-
steinsrannsóknirnar, sem
hugsanlega geta markaö tima-
mót i islenskum iönaöi, fara fram
i herbergi þvi, sem á teikningum
var hugsaö fyrir kaffistofu og
bókasafn fyrirtækisins!
1 nábýli viö rannsóknastofnun
iönaöarins i Keldnaholti eru tvær
aörar rannsóknastofur, nefnilega
sjávarútvegsins og bygginga-
iönaöarins. Mikilvægi þessara
stofnana eykst stööugt, samfara
auknum kröfum og haröari sam-
keppni erlendis frá, en i þessum
stofnunum er eins og alls staöar
annars staðar glimt við fjárskort,
mannfæö, þröng húsakynni og
ónógan tækjabúnaö.
Pétur sagði að í grófum
dráttum mætti skipta starfsemi
rannsóknastofu iönaðarins i fimm
hluta. Fyrst væri þá aö nefna
málmrannsóknadeild, siöan efna-
greiningardeild, almenna
iðnaöardeild, mengunardeild og
loks skrifstofurnar. Tiltölulega
mesta starfiö og mannfrekasta
fer fram I efnagreiningunni, en
þar er tækjabúnaður aö veröa
hinn ákjósanlegasti og vinnu-
aöstaða sömuleiöis viðunandi.
Efnagreiningardeildin hefur
ærin verkefni. Mikið er um það aö
he ilbrigöiseftirlitiö biöji um efna-
greiningu matvæla meö hliösjón
af hugsanlegum skemmdum, og
auk þess er alls ekki óalgengt aö
framleiöendur biöji um efna-
greiningu og jafnvel ábendingar
til hugsanlegra úrbóta. Reglulegt
eftirlit er haft meö vörum eins og
t.d. Tropicana, og eiginleikar
hinna fjölmörgu þvottaefna eru
kannaðir við mismunandi
aðstæöur. Þá þarf aö rannsaka
flúormagn í kindum, nitratmagn i
saltkjöti o.s.frv.
— Það hefur reynst erfitt að fá
hæfa menn hingað tilstarfa, sagði
Pétur Sigurjónsson forstjóri. — 1
svona tilraunastarfsemi er mikil-
vægt að hafa menn meö haldgóöa
þekkingu og ekki siöur verklega
reynslu, en þvi miöur skortir tölu-
vert á aö háskólamenntaö fólk
hafi sýnt iðnaöinum nægilegan
áhuga. Sérfræöingar meö hag-
nýta reynslu í iönaði eru ekki á
hverju strái og viö gætum aldrei
unniðhér þau verkefni sem raun
er á, ef ekki heföu komið hingaö
iönskólamenntaöir menn, sem
verið hafa úti i atvinnulifinu
árum saman og þekkja til hlitar
hvað þarf að gera hverju sinni.
Um tuttugu manns vinna i
rannsóknastofnun iönaðarins.
Verkefnin eru margs konar og má
nefna sem dæmi að heilbrigöis-
eftirlit um allt land sendir inn til
rannsóknar drykkjarvatn, tré-
smiðir koma með lim sem þeir
geta ekki fellt sig við og spyrja
við hvaða aðstæður það nýtist
best, slitþol gólfteppa er prófað ef
þess er óskaö, harka málma er
athuguð, og i öllum tilfellum eru
framleiðendum gefin holl ráð i
sambandi viö leiðir til frekari
vörugæða.
En i sviðsljósinu um þessar
mundir eru þó perlusteinninn
framar öllu ööru. Iönaöarrann-
sóknir á borð við það verkefni
hafa ekki verið stundaðar i rikum
mæli, en þarna er svo sannarlega
stórmál á ferðinni.
Fyrir u.þ.b. fimm árum kom
hingað til lands flokkur manna
frá ameriska auöhringnum John
Manville og boraöi hátt i tvö
hundruð holur viö Prestahnjúka
til þess aö kanna þar gæði perlu-
steinsins með hliðsjón af út-
flutningi og frekari vinnslu. Fjöl-
Pétur Sigurjónsson forstjóri rannsóknastofnunarinnar hefur aukiö um- margir sérfræðingar frá þessu
svif fyrirtækisins ár frá ári og er nú svo komiö aö húsakynnin I Keldna- trúlega stærsta perlusteinsfyrir-
holti eru oröin alltof þröng og verkefnalistinn óendanlega langur. tæki heims komust loka að þeirri
Þýöingarmikið starf er unniö þar efra og ekki sist nú á tlmum, þegar niðurstöðu að sýnishornin héðan
kröfurnar hafa margfaldast. frá Islandi væru ekki nægilega
góð, en rannsóknastofnun
iðnaðarins, sem hafði fengiö sýni
úr hverri holu, var á annarri
skoðun.
Einkum er það Aðalsteinn
Jónsson sem unniö hefur viö
mmi
perlusteinsrannsóknirnar og fékk
hann til liös viö sig um tima ung-
verska sérfræðinga, en þar-
lenskir menn eru komnir mjög
langt i perlusteinsiönaöinum. Frá
Ungverjalandi kom einnig
myndarlegur þensluofn, þar sem
perlusteinninn er þaninn og
fengist viö framleiöslu á t.d.
einangrunarplötum, hleöslu-
steinum, boröplötum, vegg-
plötum o.fl. Með vorinu er von á
stórri pressu, og verður þá hægt
aö kanna enn fleiri framleiöslu-
möguleika.
Pétur sagði að eitt af þvi, sem
hægt væri að búa til úr perlustein-
inum væri sennilega bjargvættur
allra þeira flöjtu þaka, sem
(andsk..) arkitektarnir hafa
hrúgaö niöur hérlendis. Þau hafa
sem kunnugt er reynst aö meira
eöa minna leyti lek, en hver veit
nema perlusteinninn komi von
bráöar til bjargar. Gerö hefur
veriö tilraun meö aö úöa upphit-
uðu asfalti yfir lag af perlusteini
og hella siöan jaröolíu yfir.
Arangurinn verður seigt og þétt
efni, sem hugsanlega mætti rúlla
yfir flötu þökin sem efsta lagi, og
er reiknaö meö aö þaö yröi full-
komlega vatnshelt auk þess aö
vera mjög góður einangrari.
Sprungumyndun er litil sem
engin.
Þannig er þaninn perlusteinn
reyndur i æ fleiri myndum, og
alltaf er markmiðið þaö eitt, að
finna hugsanlegan grundvöll fyrir
stofnun perlusteinsverksmiöju,
sem unnið gæti af krafti við fram-
leiðslu á sem flestum vörum úr
þessu gosefni, sem finnst i
hundruð miljónum tonna uppi viö
Prestahnjúka auk þess sem mikið
magn er að finna I Loðmundar-
firöi. önnur gosefni eru lika i
athugun, eins og t.d. hraun-
bræðslan, en Pétur vildi sem allra
minnst tjá sig um þær athuganir
enn sem komið er.
En rannsóknarstefnurnar eru
langtum fleiri og of mikið mál
yröi að telja þær upp allar hér. Þó
má geta þess aö fljótlega veröa
tvær nýjar leiðir opnaöar, en þær
eru i sambandi viö prjónlesiönaö
og saumaskap,
Húsakynnin eru eins og áöur
segir oröin alltof þröng og er þess
beöiö meö eftirvæntingu aö hafist
verði handa við nýbyggingu,
sem gert er ráö fyrir á skipulagi
Keldnaholts. Þar fær rannsókna-
stofnun iönaöarins ákjósanlega
aöstööu og um leiö opnast marg-
faldir möguleikar til frekari
rannsókna.
—gsp
MYNDIR: — EIK
Þessir fjórir voru aö læra rafsuöu uppi I rannsóknastofnun.en á vegum málmrannsóknadeildar eru
starfandi tveir menn, sem ekki gera neitt annaö en aö kenna málmsuöu. Annar feröast á milli fyrir-
tækja á meöan hinn kennir i sjálfri rannsóknastofnuninni og stóö námskeiö þessara pilta yfir i viku til
tiudaga. Félagarnir heita taliö frá vinstri: Gunnar Gestsson, Niels Hannesson, Sævar Sighvatsson og
Steinþór Einarsson. Þeir vinna allir i Bátaióni.
Togþol eöa þrýstiþol efna er meöal þess sem rannsakaö er i togþolstækinu. Hér má sjá hvernig
sveigjanleiki spónaplötu er rannsakaöur, en þegar i togþolstækiö kemur er settur mikill þrýstingur á
efri hlutann. Þá þarf aö taka tillit til hitastigs, eöli þrýstingsins, snerpu hans o.s.frv. i togþolstækiö fara
óliklegustu efni, timbur, járn, teygjuefni o.m.fl.
Mikiö er unniö viö tilraunir með perlusteininn, en einnig hefur
hraunbræösla veriö athuguö, og fleiri hugmyndir eru á lofti
Nýting gosefna er rannsökuö af kappi I rann-
sóknastofnun iönaöarins. Hér standa naglar i
veggplötum úr glerperlum, en lika má sjá mis-
munandi tegundir af plötum úr bræddu hrauni.
Drjúgur gjaldeyrir kynni aö sparast ef ekki þyrfti
i framtiöinni aö flytja inn rándýrar spóna- og
borðplötur.
Slitþolstækiö er merkilegt fyrirbæri. Hér er veriö
aö kanna slitþol teppa, en lika má athuga slitþol
málningar, lakks, gólfdúka o.s.frv.