Þjóðviljinn - 02.07.1977, Side 7

Laugardagur 2. júlí 1977 ÞJOÐVILJINN — SIÐA 7
Stórstigar framfarir urðu á lestrarkunnáttu eftir að
skyldunámsskólinn tók algjörlega að sér byrjunar-
kennslu í lestri úr höndum heimilanna og
„tímakennslufyrirtækjanna”.
Þorsteinn
Sigurösson,
sérkennslufulltrúi:
Aö virkja skólann
Skólamál eru stöBugt á dag-
skrá eins og eBlilegt er þar sem
þau snerta hvert einasta
mannsbarn i landinu. Þó fer þvi
viBs fjarri aB umræBan um
skólamálin sé nægileg, hvaö þá
aö skólinn (og þá á ég viö allt
skólakerfiö frá dagvistarstofn-
unum til háskóla) skipi þann
sess er honum ber i þjóölífinu.
Sé þess gætt aö hlutverk skól-
ans er aö móta viöhorf uppvax-
andi kynslóöar og efla færni ein-
staklingannatil aB lifa og starfa i
samfélaginu er þaö furöulegt
hve fáir hafa komiö auga á aö
skólinn er i raun og veru lang-
mikilvægasta þjónustustofnun
þjóöfélagsins.
ÞaB er svo auövitaö i okkar
valdi hvernig viö gerum þessa
stofnun úr garöi til aB sinna
hlutverki sinu. Viö — almenn-
ingur i landinu — ráBum þvi
hvort skólanum er haldiö i fjár-
svelti og skipulagslegri spenni-
treyju ellegar veittir sæmilegir
möguleikar á aö þjóna einstak -
lingunum og þjóBarheildinni.
Hafa menn t.d. gert sér ljóst
aö skólinn er eina stofnunin i
samfélaginu sem á raunhæfa
möguleika á aö sinna fyrir-
byggjandi starfi á nálega öllum
sviöum? Andreykingaherferöin
árangursrika sem enn er i gangi
heföi trúlega skilaö jafnrýrum
árangri og jafnan áöur ef
ÞorvarBi örnólfssyni fram-
kvæmdastjóra Krabbameins-
félagsins heföi ekki hugkvæmst
aö virkja skólann. Gefi þetta
dæmi enga visbendingu, geta
menn alténd hugsaö til menn-
ingarbyltingarinnar i Kina.
Ef farið væri aö nýta mögu-
leika skólans til fyrirbyggjandi
aögeröa minnkaði þörfin á þjón-
ustu á sviði heilbrigðismála,
félagsmála og dómsmála aö
sama skapi og varnaöarstarf
skólans skilaöi árangri — svo
ekki sé minnst á þá bættu liöan
almennings sem af þessu leiddi.
Til þess að gera skólanum
kleift að takast á viö slik verk-
efni þarf nokkurt skipulagsátak
og talsveröa fjármuni — en þó
fyrst og fremst breytt al-
menningsálit. Einkum þarf mat
almennings á starfsliöi skólans
að breytast. Ég er ekki aö segja
að þörf væri á að sveipa kenn-
arana sams konar dýröarljóma
og nú umvefur læknana (þó
ýmsir telji þá jafn vel að honum
komna), hins vegar væri ekki úr
vegi að búa kennurum um
stundarsakir svipuö kjör og'
tannlæknum svo uppeldisstarfiö
ýxi dálitiö i áliti almennings.
I skólamálaumræöunni hefur
boriö mest á gagnrýni á skipu-
lag og starfshætti skólans, og
raunar er ekkert eölilegra. enda
er þar af nógu aö taka. Hitt er
svo annaö mál aö margt finnst
lika lofsvert i starfi og skipan
islenska skólans. 1 þessum pistli
ætla ég til tilbreytingar aö
rekja eitt dæmi um jákvæöa
þróun i islenskum skólamálum
sem ég held aö mjög fáir hafi
veitt athygli.
Lestrarkennslan er eitt af viö-
fangsefnum skyldunámsskólans
og þaö er erfiöara verkefni en
margur hyggur að gera alla
nemendur læsa. Raunar hefur
engri þjóö i heiminum tekist aö
gera alla læsa — og mun vist
aldrei takast. A.m.k. var
kanadamaöurinn John Down-
ing, sem gaf út bókina
„Comparativ Reading” árið
1973 um rannsóknir sinar á
árangri lestrarkennslu i 14 lönd-
um, ekkert of hress yfir niöur-
stööum sinum. Þar sagöi hann
t.d. að 25% franskra barna yröu
aö sitja eftir i 1. bekk vegna
ónógs árangurs i lestrarnám-
inu. Og i fyrra þegar danir leit-
uöu álits þessa fróöa manns á
þvi.hvort hyggilegt væri fyrir þá
að hefja lestrarkennsluna fyrr
en við 7 ára aldur varaöi hann
alvarlega viö þvi og visaöi til
slæmrar reynslu þeirra þjóöa
þar sem lestrarkennsla hefst við
5 ára aldur. (Sjá timaritið
Læsepædagogen, 4. 1976).
En hvaö sem þessu liöur er
hvarvetna stefnt að þvLaö sem
flestir nemendur veröi læsir á
fyrsta þriðjungi skyldunámsins,
svo þeir geti úr þvi hagnýtt sér
lestrarfærnina sem verkfæri til
aö afla sér fróðleiks.
Hvernig skyldu mál hafa þró-
ast hjá okkur á þessu sviöi á
undanförnum árum? Af ein-
skærri tilviljun er mér tiltækur
samanburður á lestrargetu
allra barna i barnaskólum
Reykjavikur vorin 1958 og 1972.
Ég tilfæri hér aöeins þann
hundraðshluta nemendafjölda
hvers árgangs sem ekki náöi
einkunninni 5.0hvort áranna, en
þá einkunn má telja lágmarks-
árangur til þess að geta lesiö sér
til gagns venjulegar námsbæk-
ur. Tölurnar eru sem hér segir:
Nemendur < <
viö lok: O O' to CD oo orpróf 1972
3. bekkjar... ...21.7% 10.6%
4. bekkjar .. ..12.2% 5%
5. bekkjar .. .. 7.6% 1.5%
6. bekkjar .. .. 5.6% 0,4%
Eins og sjá má á þessum töl-
um uröu stórstigar framfarir á
þessu timabili. Skýringin á
þessum árangri er einfaldlega
sú að á árabilinu frá 1958-1972
tók skyldunámsskólinn byrj-
unarkennslu i lestri algerlega
upp á sina arma — úr höndum
heimilanna og „timakennslu-
fyrirtækjanna” sem réöu auö-
vitaö ekki viö þetta vandasama
verkefni.
í skólanum var gerö veruleg
skipulagsbreyting á þessu tima-
bili, mra. tóku 6 ára deildirnar
til starfa, stuöningskennsla i
móöurmáli var aukin og bætt,
ný námsgögn og betri kennslu-
aðferðir komu til sögunnar —
meö öörum oröum: skólinn fékk
i senn bætt starfsskilyrði og
svigrúm til fyrirbyggjandi
starfa — og árangurinn lét ekki
á sér standa.
Auðvitað kostuöu þessar um-
bætur nokkurt fé, en ég er hand-
viss um að það sparaðist meira
fé annars staöar i samfélaginu.
Hiö einkennilega fyrirbæri
„timakennslan”, sem haföi þaö
markmið aö búa sex ára börn
undir skólann með lestrar-
kennslu, bókstaflega þurrkaöist
út. Og það var ekki litill sparn-
aöur fyrir heimilin, sem höföu
látið leiðast til að greiða óviö-
komandi aöilum úti i bæ kaup
fyrir að fikta viö lögboöið verk-
efni skyldunámsskólans, — aö
ekki sé minnst á hagnaðinn af
þvi fyrir samfélagiö að skólinn
skilaöi verki sinu betur en áður.
Ég er ekki frá þvi aö ástandiö
á þessu sviöi i skólanum hafi
jafnvel batnað enn frá þvi áriö
1972, þó ég hafi ekkert handbært
til að sanna það meö tölum.
Það er svo aftur skemmtilegt
dæmi um fjármálastjórn Sjálf-
stæðisflokksins i rikisstjórn og
borgarstjórn „á þessum erfiðu
timum” að nefndir aöilar hafa
sameinast um aö bæta enn
ástandið á þessu sviöi með þvi
að verja nokkrum tugum
miljóna króna til aö koma á
laggirnar „timakennslufyrir-
tæki” i einkarekstri i Breiöholt-
inu. — En sjálfstæðismenn hafa
nú liklega leyfi til að gera aö
gamni sinu, eða hvaö?
Þorsteinn Sigurösson
Múlaþing, rit Sögu
félags Austurlands
tit er komiö 9. hefti
MÚLAÞINGS, en þaö er ársrit
Sögufélags Austurlands. Aö
vanda eru i ritinu greinar um efni
úr sögu Austurlands, frá ýmsum
timum. Aöailega er efniö sótt i
sögu Múiasýslna, enda er saga
þeirra rannsóknarsviö sögufélags
Austurlands.
Ritstjóri Múlaþings er Sigurö-
ur Ó. Pálsson skólastjóri á Eiö-
um, en hann hefur ritstýrt Múla-
þingi i rúm fjögur ár. Efni þessa
heftis er fjölbreytt, og eru i heft-
inu greinar eftir þrettán höfunda.
Armann Halldórsson stóö aö
stofnun sögufélags Austurlands
og ritstýröi hann Múlaþingi, uns
Siguröur Ó. Pálsson tók viö.
Efni heftisins er mjög fjöl-
breytt: þar er skrifað um Héraös-
skjalasafn Múlasýslu, Safnstofn-
un Austurlands, snjóaveturinn
1913-14, rakin saga prestsetursins
aö Valþjófsstaö, skrifaö er um
Björn á Eyvindará, Jón fóta-
lausa, Eyjólfi Melan og rakin brot
úr skólasögu Seyðisfjaröar, svo
nokkuð sé nefnt.
Eftir aö Skjalasafn Austurlands
hefur verið sett á stofn, finnst
sögufélagsmönnum sem starfs-
sviö þeirra hafi stækkaö. Saga
fjóröungsins verður ekki varö-
veitt nema fólk almennt skilji
gildi þess aö varöveita á söfnum
gamlar dagbækur, bréfasöfn og
dagbækur er haldnar hafa verið
vegna útgeröar báta og geröar-
bækur búa og atvinnurekstrar.
Veröi slikir hlutir ekki varöveitt-
ir, tekst okkur ekki aö varöveita
sögu fjóröungsins eyöulaust.
Einnig er mikils viröi að varð-
veita vel gamlar myndir og
myndaalbúm sem gamla fólkið
átti. Er ástæöa til að hvetja fólk
til aö láta slika hluti fara til safna.
Einnig er rétt að biöja menn aö
leggja til hliðar allar skrifaöar
heimildir sem þeir kunna aö finna
á háaloftinu eöa i kjallaranum
næst þegar tekið veröur til. Send-
Framhald á bls. 14.
Hve langt getur
mannshöndin kastaö?
LONDON — TIu þúsund ára
gömul „hönnun” reyndist sigur-
sælust I keppni sem efnt var til
um smíöi og prófun þess hlutar
sem mannshöndina gæti kastaö
lengst.
Atvinnumenn og áhugamenn
um loftkraftafræði gengust fyrir
þessari keppni á Englandi. Sigur-
vegarinn var dr. Brenning
James, sem er vel aö sér i
fræöunum en þar aö auki áhuga-
maöur um svifflug. Hann bjó til
búmerang, sem er i ætt við æva-
fornt veiðivopn frumbyggja
Astraliu, en var þó breytt á þann
veg, að það snýr ekki aftur.
Þessum grip reyndist mögulegt
aö kasta 173 metra i mótvindi sem
nam 11 km á klst.
Dr. James fékk reyndar nokkra
aðstoð frá fulltrúum okkar aldar.
Þaö var Paul Dickenson, breskur
sleggjukastari, sem kastaöi
búmeranginu, sem dr. James
hafði gert úr trefjagleri.
SKEMMTILEGT ER MYRKRIÐ