Þjóðviljinn - 14.08.1977, Blaðsíða 5

Sunnudagur 14. ágúst 1977 ÞJ6ÐVILJINN — StÐA 5
1 óeirðum þeim sem urðu i
Rhone-dalnum 31. júli, þegar um-
hverfisverndarmenn fóru i mót-
mælagöngu gegn byggingu kjarn-
orkuversins i Creys- Malville, lét
einn maður lifið, og er þetta að
sögn i fyrsta skiptið sem maður
biður bana i mótmælagöngu um-
hverfisverndunarmanna. Bæði
frönsk yfirvöld og þau blöö sem
styðja kjarnorkuáætlun Frakk-
landsstjórnar hafa mjög fært sér
þessa atburði i nyt til að reyna að
gera umhverfisverndunarmenn
tortryggilega telja almenningi
trú um að samtök þeirra séu
ósamstæð blanda af draumóra-
mönnum með höfuöiö uppi í skýj-
unum og óðum óeirðaseggjum og
stjórnleysingjum, sem allt vilji
brjóta og bramla.
René Jammin, sýslumaður i
þessu héraði, greip til þess ráðs
að kynda undir útlendingahatrið,
sem skýtur oft upp kollinum i
Frakklandi (eins og þvi miður
viðar annarsstaðar): Daginnáður
en mótmælagangan fór fram var-
aði hann menn við ofstopa þýskra
umhverfisverndunarmanna, og
sjálfan óeirðadaginn sagði hann
þá setningu sem siðan hefur orðið
fleyg: ,,í annað sinn hafa þjóð-
verjar hernumið Morestel”
(Morestel er bær i grennd við
kjarnorkuverið). Christian Bonn-
et, innanrikisráðherra Frakk-
lands tók i sama streng og sagöi
Þeir sem stjórna kjarnorku-
áætlun frakka telja þvi að bygg-
ing stöðva af þessu tagi sé besta
lausnin á orkuvandamáli frakka
sem hugsast geti. Þessar stöðvar
framleiði svo mikla raforku að
þær geti séð fyrir allri orkuþörf
landsins um ófy rirsjáanlega
framtið, og auk þess geri plútón-
ium^ framleiðsla þeirra frakka
alveg óháða öllum úranium-inn-
flutningi; sérfræðingar telja að
með þessari aðferð megi fá
fimmtiu sinnum meiri orku úr
úranium heldur en með þvi að
nota venjuleg kjarnorkuver. Auk
þess telja yfirmenn kjarnorku-
áætlunarinnar að með þessu móti
veröi frakkar i fararbr. visinda
og tækni; stöðin i Creys-Malville
er nefnilega sú fyrsta i heimi
sinnar tegundar og eru þvi horfur
á að.franskir visindamenn fái al-
veg einstaka aðstöðu vegna þeirr-
ar reynslu sem þeir öðlast við
byggingu hennar. Margir vonast
til að frakkar geti i framtiðinni
orðið aðalútflytjendur tæknibún-
aðar fyrir kjarnorkuver.
Rökstudd gagnrýni.
Andstæöingar kjarnorkuvera
lita hins vegar allt öðru visi á
málið. Þeir telja að þessi kjarn-
orkuver af „annarri kynslóð”
leysi engin þau vandamál, er
venjuleg ver hafi i för með
sér, heldur geri þau jafnvel enn
Frá óeirðunum við Creys-Malville; það getur stuudum verið erfitt aö „mótmæla án ofbeldis”.
Deilur magnast um smíði
kjarnorkuvera í Frakklandi
að fyrir óeirðunum hefðu staðið
stjórnleysingjaflokkar, sem létu
til sln taka i ýmsum löndum og
hefðu áður valdið spjöllum i
Þýskalandi. Ýmis blöð töluðu um
vopnaða hópa stjórnleysingja,
sem komið hefðu handan yfir Rin
og hefðu það eitt markmið að
valda upplausn og ólgu og sögðu
að getuleysi umhverfisverndar-
manna til að verjast undirróðri
þeirra sýndi draumóramennsku
þeirra og óraunsæi.
Prófmál.
Samkvæmt þeim frásögnum
sem borist hafa urðu þó atvikin
nokkuð á aðra leið en þessar stór-
yrtu yfirlýsingar gætu bent til.
Það er þó rétt að stefnt hefði verið
að þvi að mótmælagangan gegn
kjarnorkuverinu i Creys-Malville
yrði stærsta mótmælaganga sum-
arsins og var starfað að undir-
búningi hennar um alla Evrópu;
þess vegna voru meðal hinna 20-
30.000 þátttakenda allmargir
þjóöverjar og svisslendingar.
Þátttaka þeirra átti þó litið skylt
við undirróöur „stjórnleysingja”
eða glæpastarfsemi hins goð-
sagnakennda „Baader-Meinhof”
hóps, sem oröið „stjórnleysingi”
leiðir gjarnan hugann að, heldur
var það sérstaða kjarnorkuvers-
ins i Creys-Malville sem dró út-
lendingana þangað; svo vill
nefnilega til að bygging þessa
kjarnorkuvers er á allan hátt
prófmál, sem kann að draga
mikinn dilk á eftir Ser, og þvi
beinist gagnrýni umhverfis-
verndarmanna i Evrópu alveg
sérstaklega gegn þessum fram-
kvæmdum.
Stöðin i Creys- Malville er ekki
kjarnorkuver af venjulegri gerð,
sem „brennir” úranium og breyt-
ir þvi i plútónium og framleiðir
rafmagn með þeim hita sem
þannig leysist úr læðingi, heldur
er hún kjarnorkuver af „annarri
kynslóð” eins og frakkar segja;
hún gengur fyrir þvi plútónium,
sem aðrar stöövar framleiða, og
hefur þann eiginleika að hún
framleiðir meira plútónium en
hún eyðir. Til þess að þessi stöð
geti hafið starfsemi sina þarf að
hlaða hana með 4,6 tonnum af
plútónium, siðan framleiðir hún
1200 megavött af rafmagni — og á
einum þrjátiu árum framleiðir
hún auk þess 4,6 tonn af plútóni-
um umfram það sem hún hefur
eytt.
snúnari vegna þess að þau eru
bæði miklu stærri en hin eldri og
auk þess að öllu leyti þannig að
ekki er hægt að byggja á neinni
reynslu. Þannig er vandamálið i
sambandi við flutning geisla-
virkra efna það sama og áður —
kjarnorkuver „af annarri kyn-
slóð” geti tekið til starfa, og þetta
siðarnefnda ver þurfi svo að
starfa i þrjátiu ár til að mynda
nægilegt eldsneyti fyrir annað af
sömu gerð. Það taki þvi áratugi
áður en unnt verði að sjá fyrir
menn, sem séu „á móti framför-
unum” og svo spyrja þeir:
„hvernig á að leysa orkuvanda-
málið ef engin kjarnorkuver eru
byggð?”
Þessar röksemdir eru mjög
fáránlegar ef menn lita tvisvar á
og kannske enn erfiðara ef flutn-
ingarnir aukast. Hættan af
sprengingu eða slysi i kjarnorku-
verinu er sú sama og i eldri
kjarnorkuverum, en horfur eru á
þvi að afleiðingar af slysi myndu
verða miklu alvarlegri. Þrátt
fyrir endurnýtingu úrgangsefn-
anna er enn nauðsynlegt að henda
burtu ýmsum geislavirkum
efnum, sem afgangs veröa, og
auk þess er það vandamál alveg
óleyst hvað á að gera þegar starf-
semi kjarnorkuvers lýkur og
nauðsynlegt er aö rifa það; eftir
vissan tima er þaö nefnilega oröið
svo mettað af geislavirkni að það
getur ekki starfað lengur og þá
þarf að búa þannig um það að
geislavirku efnin geti ekki meng-
aö umhverfið. Engin lausn hefur
enn fundist á þvi hvernig eigi að
koma hinum ýmsu úrgangsefnum
fyrir svo að þau valdi ekki skaða.
Loks benda umhverfisverndar-
menn á það að ýmis tæknileg
vandamál i sambandi við kjarn-
orkuver af annarri kynslóö séu
enn óleyst; t.d. hafi menn ekki
enn fundið upp þá tækni sem þurfi
til að hagnýta sér allt þaö plútóni-
um sem verin framleiöi. Þess
vegna álita þeir að það sé feigðar-
flan að hefja nú byggingu versins
við Creys-Malville.
En umhverfisverndarmenn
hafa ekki aðeins sýnt fram á ýms-
ar hættur i sambandi við rekstur
þessa kjarnorkuvers, þeir vé-
fengja einnig þá röksemdafærslu-
yfirmanna kjarnorkuáætlunar-
innar, sem áður var getið. Þeir
benda á að samkvæmt þeim út-
reikningum, er séu fyrir hendi,
þurfi „venjulegt” kjarnorkuver
að starfa i tuttugu ár til að búa til
nægilegt eldsneyti til þess að
orkuþörf frakka með stöðvum
„annarrar kynslóðar” — en sam-
kvæmt útreikningum má búast
við þvi, að þær úraniumbirgðir
sem frakkar ráða yfir verði
tæmdar milli 1985 og 1990! Nú
kosta kjarnorkuver af sömu gerð
og Creys-Malville óhemju mikið
fjármagn, og fari svo, eins og all-
ar horfur eru á, aö þessi orku-
framleiðsluaðferð verði ekki arð-
bær fyrr en einhvern tima seint á
næstu öld, ef nokkurn tima, er hér
um ævintýralega sóun að ræða.
Umhverfisverndunarmenn segja
þvi, að þessar áætlanir séu ekki
annað en visindareyfari, — en sé
farið inn á þessa braut verði ekki
aftur snúið, og þvi sé nú verið áð
taka ákvarðanir sem muni hafa
ómælanleg áhrif á lif næstu kyn-
slóða.
Skætingur.
Eitt alvarlegasta atriðið i öllu
þessu máli er þaö að visindamenn
og þeir sem eru hlynntir þvi að
kjarnorkuáætlun frakka verði
framkvæmd, hafa ekki haft önnur
svör við þessari gagnrýni en
skæting og háðsglósur, — og svo
söguleg rök sem eiga að höfða til
„heilbrigðrar skynsemi”. Sem
dæmi um skætinginn má nefna
þá fullyrðingu yfirmanna kjarn
orkumála Frakklands að geisla-
virka efnið plútónium, sem er
lifshættulegt hverjum sem kemst
i snertingu við það, þótt ekki sé
um meira magn að ræða en fáein
milligrömm, sé ekki hættulegra
en nikótin! En aðalröksemdirnar
eru þó tvær: formælendur kjarn-
orkuvera reyna að setja málið
upp þannig að umhverfisverndar-
menn séu barnalegir afturhalds-
þær; kjarnorkuver eru engin
„lausn” á orkuvandamálinu ef
þau eru eins hættuleg og um-
hverfisverndarmenn telja, og það
getur enginn leyft sér að segja án
ýtarlegrar útskýringar að þau
séu „framfarir”, sem óleyfilegt
sé að véfengja.
Litlir hópar óeirðaseggja.
En bein svör viö gagnrýni um-
hverfisverndarmanna hafa ekki
komiö fram, og eykst andstaðan
gegn byggingu kjarnorkuvera þvi
jafnt og þétt i Frakklandi, eins og
annars staðar i Vestur-Evrópu,
og i göngunni 31. júli voru þátt-
takendur milli 20 og 30 þúsund.
Eigi erfullljóst hvernig stóð á þvi
aö óeirðir hlutust af hermi, en
samkvæmt frásögnum blaðsins
„Le Monde” tóku litlir hópar sig
út úr göngunni og hófu árásir á
lögregluþjóna, sem vörðu leiðina
að kjarnorkuverinu. Yfirgnæf-
andi meirihluti göngumanna vildi
þó ekki taka neinn þátt i þessum
óeirðum, en lögreglumenn svör-
uðu hins vegar með þvi að skjóta
táragassprengjum á umhverfis-
verndarmennina. í þeim við-
skiptum beið einn maður bana, og
hafði að sögn kunningja hans
hvergi komið nálægt bardög-
unum. Fyrst tilkynnti lögreglan
að hann hefði dáið úr hjartaslagi
og siðan að hann heföi verið troð-
inn undir, en krufningin leidd; i
ljós, að hann hafði orðið fyrir
sprengju frá lögreglunni. Um sið-
ir dreifðust göngumenn og kom-
ust burtu, ög þá fyrst tóku lög-
reglumenn að reyna að handtaka
„óeirðaseggina”; leituðu þeir um
allt hé.’-aðið, með brauki og
bramli. Þeir virðast hafa leitað
sérstakléga að útlendingum, þvi
að af þeim 19 sem settir voru i
gæsluvarðhald þetta kvöld voru
ellefu þjóðverjar og tveir sviss-
lendingar — en enginn vafi er á
þvi, að meðal göngumanna voru
frakkar i yfirgnæfandi meiri-
hluta. Taldi dagblaðið „Le
Monde” að tilgangurinn hefði
veriö sá að fá þannig haldgóð rök
til að styðja yfirlýsingar sýslu-
mannsins og innanrikisráðherr-
ans um erlendu „stjórnleysingj-
ana”.
Tilkynnt var að mikið eignatjón
hefði orðið vegna óeirðanna, en
að sögn „Le Monde” hafði ekki
orðið annað tjón en þaö, að þrjár
rúður brotnuðu i ráðhúsinu i
Morestel.
Varla verður annað ráðið af
þessum atburðum en það, að
frönsk yfirvöld séu farin að hafa
talsverðar áhyggjur af gagnrýni
umhverfisverndarmanna. En i
staðinn fyrir að svara rökum
þeirra gripa þau til þess ráðs að
notfæra sér óeirðir, sem flest
bendir til að hafi verið fremur
umfangslitlar, og reyna þannig
að æsa almenning gegn þeim sem
deila á byggingu kjarnorkuvera.
Það er áreiðanlega ekki tilviljun
að Giscard d’Estaing Frakk-
landsforseti greip þetta tækifæri
til að lýsa þvi mjög skorinort yfir
að kjarnorkuáætlun frakka yrði
fylgt út i æsar og hvergi frá henni
hvikað.
(Byggt á „Le Monde” og
„Le Nouvel Observateur”)
, Er
sjonvarpið
bi|að?j.
Skjárinn
Sjónvarpsverhstói
Bergstaðastraíi 38
simi
2-19-40