Þjóðviljinn - 08.09.1977, Blaðsíða 7

Þjóðviljinn - 08.09.1977, Blaðsíða 7
Fimmtudagur 8. scptember 1977 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7 1 Enda þótt sérstök barátta fyrir jöfnum rétti karla og kvenna sé nauðsynleg og hyggileg, er að sjálfsögðu Ijóst að sameign atvinnutækja er forsenda fyrir fullu jafnrétti karla og kvenna á vinnumarkaði.. Stefán Karisson, handrita- fræðingur Misrétti — jafnrétti Voriö 1976 voru samþykkt á alþingi „Lög um jafnrétti kvenna og karla” á grundvelli stjórnarfrumvarps sem haföi verið undirbúiö i tilefni kvenna- árs, og leystu þessi lög af hólmi „Lög um Jafnlaunaráð”, sem alþingi hafði sett þrem árum fyrr að frumkvæði Svövu Jakobsdóttur meö fulltingi þingmanna úr öllum flokkum. I þeim lögum vóru flest hin sömu efnisatriði sem i jafnréttislög- unum að þvi er tekur til jafn- réttis varðandi vinnu og ráön- ingar. Ein grein i jafnréttislögunum öðrum fremurhefur orðið tilefni til nokkurrar umræðu í sumar eftir að hún tók gildi, en það er fjórða grein laganna, sem hljóð- ar svo: Starf, sem auglýst er laust til umsóknar, skal standa opiö jafnt konum sem körlum. t slíkri auglýsingu er óheimilt að gefa til kynna að fremur sé óskað starfsmanns af öðru kyninu en hinu. Það er einkum siöari máls- grein þessarar lagagreinar sem hefur farið fyrir brjóstið á ýms- um, og reyndar kom fram til- laga á alþingi frá Ellert B. Schram um að fella hana niður, en sú breyting hlaut ekki sam- þykki. Eftir að til fram- kvæmdanna kom tók að bera á nöldri og hótfyndni út af þessu lagaákvæði og jafnvel háspeki- legum vangaveltum um það hvort ákvæðiö bryti ekki i bága við stjórnarskrá landsins vegna frelsisskerðingar sem i þvi fæl- ist. Ekki verður þó annað sagt en að framkvæmd þessa lagaákvæðis hafi tekist bæri- lega. Reyndar er vandmetið og vafasamt hvort öll laus störf standi'iraun opin báðum kynjum jafnt, en kyngreindar auglýs- ingar sjást æ sjaldnar, og ný ókyngreind stöðuheiti eru að veröa einhöfð — a.m.k. i auglýs- ingum — svo sem hjúkrunar- fræðingur I staö hjúkrunarkonu. Reyndar gætir töluvert oröa- lagsins starfskraftur, t.d. á skrifstofu- eöa til afgreiðslu- starfa, i stað þess að talað sé um skrifstofumann eða afgreiðslu- manneða fólk tilþessara starfa. Þetta er þvi miður ekki aöeins ambaga, heldurer starfskraftur mjög oft dulmálsorö um konu. í tveimur tölublöðum af Morgun- blaðinu, sem ég fletti, fann ég auk starfskraftaauglýsinga ekki nema eina kyngreinda auglýs- ingu, þar sem forstöðukona auglýsti eftir fóstru, en varla getur það talist alvarlegt lög- brot meðan enginn karlmaður hefur menntast i Fósturskóla Islands, sem áður hét Fóstru- skóli. Sumir virðast hafa áhyggjur af þvi að einstæðir karlar megi ekki lengur auglýsa eftir ráðs- konu. Nú er þaö reyndar svo að andstætt þvi’ sem var t.d. um af- greiðslumann og afgreiðslu- stúlku og skólastjóra og skóla- stýruhafa ráðsmenn og bústjór- ar gegnt öðrum störfum en ráðskonur og bústýrur, þannig að hér er ekki hægt að gripa til karlkynsorðanna. Einhver ráð ættu þó að vera með að finna ókyngreind heiti um þessi störf, en óneitanlega dregur það úr vandanum að ráðskonur eru fáar, þó fleiri séu væntanlega en vinnukonur, stofustúlkur og eld- hússtúlkur, sem sjálfsagðar þóttu á efnamannaheimilum fyrir fáum áratugum. Þar eru dæmi um sérstakar starfsstéttir kvenna sem hafa að kalla horfið vegna breyttra þjóðfélagshátta. Hins vegar taka orðin ræstinga- fólk eða hreingerningamaður sem ókyngreind stöðuheiti á eðlilegan hátt við af orðunum raestingakona og hreingerninga- kona. Þar er um að ræða starf sem oft krefst mikillar likam- legrar áreynslu, en ekki skal ég um það segja hvort sú stað- ' reynd að karlar gegna þvi nú . ekki siður en konur er orsök þess eða afleiðing að þetta starf getur gefið meira i aðra hönd en flest önnur störf sem áður vóru unnin einvörðungu af konum, ef greitt er eftir uppmælingu. Þeir hótfyndnu spyrja: Er ekki hróplegt að ekki skuli mega - taka fram i auglýsingu hvers kyns sú manneskja eigi að vera sem sambandi er óskað við með hjónaband fyrir augum? Nú skal það ekkirætthér hvern rétt auglýsingar eftir maka eiga á sér, en þess getið i framhjá- hlaupi að samkvæmt reglum rikisútvarpsins skal hafna aug- lýsingum um hjónabandsmiðl- un, og er þeirri athöfn skipað þar á bekk með peningalánum, spádómum og dulrænum lækn- ingum. Hitt er mergurinn máls- ins að auglýsing eftir kynnum með hjónaband fyrir augum er ekki auglýsing um starf laust til umsóknar. Reyndar er það svo að margur karlmaöur hefúr tal- ið að með þvi að ganga i hjóna- band værihannað ráða sérkonu til að þjóna sér til borðs og sængur, sem hann ættihins veg- ar að framfleyta. Slikar hug- myndir um hjónaband eru hins- vegar i andstöðu við áratuga- gömul lög i landinu, sem kveða á um sameiginlega og gagn- kvæma framfærsluskyldu hjóna hvors gagnvart öðru og beggja gagnvart börnum sinum. Þeir háspekilegu spyrja hvort ekki sé með ákvæöi jafnréttis- laganna um ókyngreindar aug- lýsingar verið að vega að frels- inu. En frelsi hverra? Laga- ákvæðinu er ætlað að auka frelsi þeirra sem leita sér atvinnu, en það verður ekki gert nema með þvi að skerða að sama skapi frelsi þeirra sem fyrir störfun- um ráða. Einni grein frumvarpsins var breytt i meðförum þingsins til þess að leggja nú ekki alltof miklar kvaðir á blessaða at- vinnurekendurna. Þetta er 5. greinin sem hljóöar svo i lögun- um: NU er umsækjandi um aug- lýst starf kona, en það hefur verið veitt karlmanni, og skal þá Jafnréttisráð, ef um- sækjandi óskar þess, fara fram á það við hlutaðeigandi atvinnurekanda, að hann veiti þvi skriflegar upplýs- ingar um hvaða menntun, starfsreynslu og aöra sér- staka hæfileika sá hefur til að bera, er ráðinn var i starfið. Sama rétt skal karlmaður, sem cr umsækjandi um starf, hafa, ef konu er veitt starfiö. Þessi lagagrein er hálfgeröur óskapnaður, því að i siöari málsgreininni er talað um „rétt” sem varla ris undir þvi nafni, þar sem aðeins er um að ræða rétttil að leita upplýsinga hjá atvinnurekanda án þess að hann sé skyldaður til að veita þessar upplýsingar. Þegar að er gáð kemur i ljós að i frumvarp- inu stóð ifyrri málsgreininni, að kona sem hefur sótt um starf sem karlmanni hefur veriö veitt ætti „rétt til, aö hlutaðeigandi atvinnurekandi veiti henni” þær upplýsingar sem um er rætt i greininni. Við lestur þessarar greinar — einnig i upphaflegri og betri mynd hennar — vaknar sú spurning hvort jafnréttismál kvenna og karla séu ekki stund- um að þarflausu einangruð frá öðrum jafnréttismálum. Væri ekki t.a.m. nær að allir sem sækja um starf og fá ekki ættu rétt á að fá upplýsingar um hæfni þess sem starfið hlýtur? Bæði lögin um jafnrétti kvenna og karla og lögin um Jafnlaunaráð á undan þeim vóru sett á grundvelli sam- þykktar Alþjóðavinnumála- stofnunarinnar (ILO) fra 4. júnl 1958 varðandi misrétti með til- liti til atvinnu eða starfs, en sú samþykkt var fullgilt að þvi er Island varðaði frá 29. júlí 1964. „Misrétti” er i samþykktinni skilgreint svo að það taki eink- anlega til Ilvers konar greinarmunur, útilokunar eða forréttinda, vegna kynþáttar, litarhátt- ar, kynferðis, trúarbragða, stjórnmálaskoðana, þjóð- ernislegs eða félagslegs upp- runa, er hefur i för meö sér afnám eða skeröingu jafn- réttis um vinnumöguleika eða meðferð i atvinnu eða starfi. Hér er þvi um miklu viðtæk- ara misrétti að ræða heldur en islensku lögin um jafnrétti kvenna og karla taka til, en mér er ekki kunnugt um að hve miklu leyti önnur löggjöf islensk seturskorður við öðrum tegund- um misréttis, sem hér eru nefndar. Af þeim er misrétti vegna stjórnmálaskoðana vænt- anlega það sem brýnast væri að setja löggjöf um. Ein tegund misréttis i sam- bandi við störf, sem hvorki er nefnd i samþykkt Alþjóðavinnu- málastofnunarinnar né i jafn- réttislögunum islensku, er mis- rétti vegna aldurs, en aldurs- greindar auglýsingar sjást oft i blöðum. Auövitað er nauðsyn- legt vegna öryggis i ýmsum störfum að þeir sem þeim gegna hafióskerta starfskrafta, en i þvi efni eru aldursmörk ekki einhlit, og þau eru auk þess að þvi er viröist oft sett að þarf- lausu eða af annarlegum ástæö- um. Það er t.a.m. augljóst að þegar til starfa við þjónustu flugfarþega hafa aðeins verið valdar konur á ungum aldri og auk þess einatt ásjálegar, þá hafa flugfélög verið aö gera sér kynþokka þessara kvenna að fé- þúfu með þvi að nota þær sem aðdráttaraflfyrirþjónustu sina. Duttlungar atvi nnurekenda varðandi aldur starfsfólks er lika hindrun i vegi kvenna sem hafa helgað sig heimilisstörfum um árabil en leita út á vinnu- markað á nýjan leik. Vist eru ílestir þættir jafnrétt- is karla og kvenna nátengdir öðrum jafnréttismálum, en þó tel égaðsérstök réttindabarátta á þessu sviði og sérstök löggjöf eigi réttá sér. Þar kemur margt til, en tvennt skal nefnt hér. Annað erþað að i auðvaldsþjóð- félagi, þar sem ráðandi stétt reynir að sjálfsögðu að vernda hagsmuni sina sem best, verður aðeins komið fram réttarbótum á afmörkuðum sviðum en ekki heildarlausnum. Hitt er það að .vegna aldalangrar hlutverka- skiptingar kynjanna leiðir sam- eign atvinnutækja ekki sjálf- krafa til þess að konur öölist raunverulegt jafnrétti, þ.e.a.s. njóti ekki aðeins sömu launa fyrir vinnu, heldur séu ekki jafnframt látnar bera alla ábyrgð og mest erfiöi af heimil- ishaldi og barnauppeldi, sem heimilisfaðir á að hafa fullar skyldurvið — ekkiaðeins vegna konunnar, heldur einnig vegna barnanna og sjálfs sin. 1 þessu efni getur 7. grein jafnréttislaganna orðið mikil- væg, en hún hljóðar svo: i skólum og öðrum mennta- og uppeldisstofnunum skal veita fræðslu um jafnrétti kvenna og karla. Kennslu- bækur og kennslutæki, sem þar eru notuð, skulu vera þannig úr garði gerð og hönnuð, að kynjum sé ekki mismunað. Við þessa grein vildi Vilborg Harðardóttir bæta: og upprætt sé úrelt hlut- verkaskipting kynjanna. Vi'st hefði lagagreinin orðið skeleggari með þessari viðbót, sem var felld, en ástæða er til að hvetja Jafnréttisráð, sem á að annast framkvæmd laganna, til þess að gera rækilega úttekt á kennsluefni og námsráðgjöf i skólum meðþað fyriraugum að þessi lagagrein veröi meira en dauður bókstafur. Enda þótt sérstök barátta fyr- ir jöfnum rétti karla og kvenna sénauðsynleg og hyggileg, er að sjálfsögðu ljóst aö sameign at- vinnutækja er forsenda fyrir fullu jafnrétti karla og kvenna á vinnumarkaði, þvi aö i auð- valdsþjóðfélagi hlýtur vald at- vinnurekenda aö vera sterkasta aflið, og hagsmunir og duttling- ar þess valds hafa úrslitaat- kvæðið þrátt fyrir jafnréttislög og bann viö kyngreiningu aug- lýsinga. Grafhýsi Maós, sem stendur á Torgi hins himneska friöar, veröur opnað meö hátiðlegri athöfn á föstu- dag, en þá er fyrsta ártlö formannsins. Byggingu þess lauk fyrir skömmu, og er það hundraö feta hátt, meö marmarasúlum, og minnir aö sögn á Meyjarhof á Akropólis I Aþenu. Lik Maós hvilir þar I kristallskistu vafiö I fána kommúnistaflokksins. Ljódasöngur í Norræna húsinu Finnska sópransöngkonan Ritva Auvinen heldur tónleika 1 Norrænahúsinu i kvöld kl. 20.30 Undirleikari veröur Agnes Löve. Ritva Auvinen starfar sem ó- perusöngkona i Finnlandi og fæst einnig viö ljóðasöng. Hún söng fyrst opinberlega i Helsingfors 1965. Söngnám stundaði hún 1 Finnlandi og siðar á Italiu og hjá Gerald Moore og Erich Werba. Haftereftir Erich werba: „Ritva Auvinen hefur óvenjumikla hæfi- leika, —hún gæti með söng sinum og innlifun fært Finnlandi nýja vini um heim allan”. A efnisskrá Norræna hússins* eru sönglög eftir Edv. Grieg, S. Rachmaninov, Hugo Wolf, Rich. Strauss og Yrjö Kilpinen. Vert er að vekja serstaka athygli á söng- lögum Kilpinens, en hann er tal- inn ifremstu röð þeirra tónskálda sem samiö hafa sönglög á tuttug- ustu öldinni, og ættu verk hans skilið mun meiri útbreiöslu en verið hefur til þessa. Aðeins fá verk þessa sérstæða finnska tón- skáldshafa verið flutt hér á landi áður.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.