Þjóðviljinn - 25.09.1977, Blaðsíða 13

12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 25. september 1977
Sunnudagur 25. september 1977 ÞJÓDVILJINN — SIÐA 13
Fram til bættra kjara fyrir prjónavinnu.
Arum saman hafa
pr jónakonur verið óánægð-
ar með kjör sín og þann
versiunarmáta sem tiðkast
við innkaup á peysunum. í
siöustu viku gerðust þau
stórtíðindi að tOO konur
viða að af Suður- og
Vesturlandi héldu með sér
fund og samþykktu ein-
róma að berjast fyrir
bættum kjörum. Var á
fundinum kosin 6 kvenna
undirbúningsnefnd/ en hún
á aö kanna heppilegt form
félagsskapar og halda
stofnfund.
Þjóðviljinn hefur skýrt
frá þessum fundi áður i
frétt, en hér birtast viðtöl
við eina stjórnarkonu og
lögfræðilegan ráðunaut
prjónakvennanna.
Fyrir þá» sem ekki hafa
kynnt sér kjör prjóna-
kvenna endurtökum við
það sem áður hefur verið
birt i Þjóðviljanum; tíma-
kaup kvennanna er
100—200 kr, en fyrir heila
millistóra peysu fá þær
2090 krónur. Ekki má
gleyma þvúað mikill tími
fer i þvotta, frágang og
ferðalög með peysurnar
niður í búð, en auðvitað er
misjafnt hversu lengi hver
kona er að prjóna peysuna.
Þjóðviljinn hefur að undan-
förnu fjallað nokkuö um kjör
prjónakvenna, sem nó hafa bund-
íst samtökum um að setja á stofn
hvers konar félag til þess að
berjast fyrir bættum hag.
Útflutningur á u11 og ullarvörum 1976:
tonn % Verðmæti % Verðmæti
Þveginull... 318,3 (27%) 98.277.000 ( 5%) 308,780
Prjónavörur
Úrull ...... 325,8 (28%) 1.313.200.000 (64%) 4.030.690
Uilarlopi og
ullarband... 361,3 (31%) 430.600.000 (21%) 1.191.810
Ullarteppi .. 171.0 (15%) 199.300.000 (10%) 1.165.500
1.176,4
2.041.377.000,-
t þessum fréttaflutningi hefur
margt borið á góma sem ástæða
er til þess að fjalla nánar um. Má
þar nefna útflutning á ull og lopa,
sem hlýtur að verða til þess að
útflytjendur á fullunnum vörum
lenda i samkeppní við sjálfan sig
á ullarmarkaðinum erlendis, þótt
ekki vilji þeir sem Þjóðviljinn
hefur haft samband við viður-
kenna það.
Annað, sem athygli vekur er
hversu óhagstætt það er aö flytja
út óunna ullina, en það kemur
best i ljós þegar iitiö er yfir út-
flutning á ull og uilarvörum á
siðasta ári.
Ariö 1976 voru flutt Ut 318 tonn
af þveginni ull, og er það 27% alls
ullarútflutningsins. Verðmætíð
sem fyrir ullina fæst er hins vegar
aðeins 5% af heildarverömæti alls
ullar- og ullarafurðaútflutnings-
ins.
SÖmu sögu er að segja um lopa
og band. Arið 1976 voru flutt út
361 tonn af lopa og bandi, og er
það iang-stærsti hiutinn eða 31%
af ullarútflulningi.
Fyrir lopann og bandið fæst
hins vegar aðeins 21% af heildar-
verömæti. ,
Unnar prjónavörur úr uil éru
28% af útflutningnum og fyrir pær
fæst 64% verðmætisins. Nú er
ekkert gefið upp um það i útfiutn-
ingsskýrslum hvort um vélprjón
eða handprjón er að ræða, en
stærsti hluti þessara 325 kilóa, af
prjónuðum ullarvörum er vél-
prjón sem flutt er til Sovét-
rikjanna, en fyrir það fæst alla-
jafna Htið verð. Það þýðir að
handprjónið og vélprjón, sem
flutt er ti) annarra landa en
Sovétrikjanna,er mun verðmeira
en þessar tölur gefa til kynna.
Þegará útflutning teppa er litið
sést að hvert tonn af ullarteppum
gefur minna i aðra hönd heldur en
hvert tonn af lopa og bandi.
Þjóðviljinn leitaði skýringar á
þessu hjá útflutningsdeild Sam-
bandsins, og sagði Jón Arnþórs-
son sölustjóri að 99% þessara
teppa væru flutt til Sovétrikjanna
og gildir það sama og áður var
sagt um vélprjónið, að þar fæst
mun lægra verð fyrir vöruna, en
keypt er inn i stórum skömmtum.
Jón sagði að vélvæðing væri
mikil við vinnslu teppanna, og
væru vefstólar Gefjunar hinir
fljótvirkustu sem hugsast gætu og
þvi væn framleiðslukostnaður
Iitill.
Annað sem athygii hefur vakiö
er hversu há álagningin á hand-
prjónuðum lopapeysum er. Hæsta
leyfileg álagning hérlendis á inn-
iendum fatnaði er 66% og er
söluskattur þá innifalinn. Álagn-
ing á iopapeysum er hins vegar
80%, og mun það vera vegna þess
að þær eru álitnar ferðamanna-
vörur.
Fleira mætti tina til, en hér
verður staðar numið. En benda
má á, að vélprjónaðar peysur,
með islenskum mynstrum og I
sauðalitunum, eru dýrari i útsölu
en handprjónið. ai.
ELÍN SIGMARSDÓTTIR:
• /
Annað bindi
væntaniegt
fljótlega

ELIN

■
* 4

IrtrWWfl
: :

■ ■ - ’í'VÉ w&þ&SF-
w ....

WM
I þessu hefti eru birtar niöurstööur
samkeppni: 40 flíkur og skrautmunir, h
prjónaðar, vélprjónaöar og heklaðar,
af sérstakri dómnefnd úr miklum
uppskrifta sem barst.
Elin er fyrsta og eina prjónabókin
hefur verið út með alíslenskum up
Bókin verður seld í bóka- og hannyrðave
um um land allt.
ATHUGIÐ!
Fyrsta blndi Elínar
seldist upp á 3-4 mánuð
TRYGGIÐ YKKUR
EINTAK í TÍMA
Arnmundur Backmann lög-
fræðingur sér um lagalegar hlið-
ar þessa máls í samráði við
stjórnina, sem kosin var á fundin-
um i siðustu viku.
Þjóðviljinn hafði samband við
Arnmund og bað hann að skýra
lesendum frá þeim möguleikum,
sem uppi væru á stofnun samtaka
og þeim lagalegu vandkvæðum
sem þar væru á.
Armundur sagði að ýmis form
félagsskapar kæmu til greina.
Einfaldast væri að stofna hags-
munasamtök, sem næðu til allra
prjónakvenna og —karla á land-
inu og gætu staðið vörð um hags-
muni þessa fólks.
Ég tel þó eðlilegast i þessari
stöðu að stofna einfaldlega
stéttarfélag, sem félli þá undir
vinnulöggjöfina með þeim leik-
reglum og baráttuaðferðum sem
þar eru lögboðnar, og knýja fram
betri launakjör fyrir þessa vinnu i
formi kjarasamnings.
Þó konurnar sitji heima og séu
kannski ekki ráðnar persónu-
bundinni ráðningu hjá atvinnu-
rekanda, eins og algengast er á
vinnumarkaðinum, þá eru þær
launþegar og meðal' þeirra lægst
launuðu i landinu.
Ég sé þar enga lagalega fyrir-
stöðu, og sum stéttarfélög hafa
einmitt slika félaga, sbr. áhnýt-
ingar i heimahúsum.
Hins vegar er ekki öllu náð, þótt
Arnmundur Backmann, lög-
fræðingur.
stettarfélag hafi verið stofnað,
þvi árangurinn hlýtur aö byggjast
á viðbrögöum atvinnurekenda og
þeirri baráttu sem þarf að heyja ■
fyrir viðurkenningu á stéttar-
félaginu sem fæst með fyrsta
kjarasamningnum.
Iivaða baráttuaðferðir áttu þá
við? Verkfall?
Já, verkfall eða sölubann. Það
kom fram á fundinum að allar
konurnar voru tilbúnar til þess að
leggja i slikan slag, ef nauðsyn-
legt reyndist til þess að fá kijörin
bætt.
ARNMUNDUR BACKMANN, lögfræðingur:
Telurðu rétt að konurnar eða
félag þeirra sjái um innkaup,
dreifingu og útflutning?
Nærtækasta verkefnið er auð-
vitað i kjaramálunum. Ef einhver
hörð fyrirstaða verður þar, þá er
stofnun samtaka, sem sæi um
innkaup og dreifingu næsta við-
fangsefnið. Það kom greinilega
fram á fundinum mikill áhugi á
þvi að innkaupin og dreifingin
væri skipulögð af konunum sjálf-
um, svo þessum ferðum með
nokkrar peysur lyki. Ef út i slikt
væri farið, er framleiðslusam-
vinnufélag liklega heppilegasta
lausnin. Þar er ekki um laun-
þegasamtök að ræða, heldur
samtök framleiðenda sem skipta
með sér afrakstri af sölu afurð-
anna i réttum hlutföllum miðað
við vinnu.
Ég tel að það komi vel til
greina, en eins og ég sagði áðan,
þá fer það allt eftir þvi hvernig
tekst að koma kjaramálunum
fram, en áhuginn á þvi að fara
fram hjá öllum þessum millilið-
um i sölunni er greinilega mikill
meðal kvennanna.
Heldurðu að kauphækkun yrði
konunum byrði skattalega?
Þetta eru svo litlar upphæðir,
sem um er að ræða, að þær skipta
engu máli varðandi tekjuskatt-
inn. Þó launin hækkuðu verulega,
myndi það engu breyta varðandi
skattana.
Ein þeirra 6 kvenna, sem i
stjórn voru kosnar á fundinum er
Elfn Sigmarsdóttir, 26 ára.
Þjóðvfljinn fékk Elfnu til þess
að skýra frá sinni prjónamennsku
og þátttöku i félagsskapnum.
Elin sagðist hafa prjónað I 4—5
ár, mest i skorpum, en Elin
vinnur útihálfan daginn og grfpur
þvi til prjónanna eftir þvf sem
timi gefst til.
Ég hef yfirleitt farið með
peysur i Álafoss, þær sem ég hef
selt hérna innanlands, sagði Elín.
Það er hins vegar hægara sagt en
gert, þvi eina vikuna taka þeir
kannski hvaða lit sem er.en þá
næstu aðeins eina stærð i
ákveðnum lit. Auk þess fær
maður nær ekkert fyrir vinnuna,
ef maður selur peysurnar með
þessum hætti. Ég veit að það er
ekki alltaf svona hjá Alafossi, en
það hefur þd komið oft fyrir þegar
ég hef farið með peysur.
Eina ráðið er þá að hringja og
athuga hvað vantar þvi ekki vill
maður fara fýluferð.
Hvað ertu lengi
ad prjóna?
Ég er sæmilega handfljót við
prjónaskapinn, og ég gæti trúað
að ég kláraði peysu á tveimur
dögum,efég sætivið. Éghefekki
tekið saman hvað ég er lengi að
þessu en 2-3 peysur á viku gæti ég
prjónað og gengið frá ef timi
vinnst til.
Ég hef ekki prjónað mikið þetta
árið, og þá helst fyrir kunningja
mína I Danmörku, sem sifellt
senda pantanir á öllum mögu-
legum stærðum og gerðum af
peysum.
Hvernig komst þú í
hópinn sem
að fundinum stóð?
Ég var i afmælisveislu og sá
þar blaðagrein sem kona skrifaði,
þar stóð að ef vel væri leitað i
smáauglýsingunum mætti þar
finna eina frá prjónakonu, sem
vildi stofna samtök. Nú, ég
leitaði, fann auglýsinguna, sendi
inn nafn og sima og innan
skamms var hringt i mig og ég
boðuð á fundinn. Fundinum
lyktaði svo með því að ég ásamt 5
öðrum konum var kosin i undir-
búningsnefndina.
Hvernig
var fundurinn?
Þarna mættu um 100 konur,
einn karl var i hópnum og voru
margar með umboð frá fleirum.
Allir voru óánægðir með kjörin,
og ýmsar raddir voru uppi til
úrbætur i þeim efnum. Einnig
var rætt um að stöðva útflutning á
lopa og ull, og eins að taka söluna
i okkar hendur.
Ég tel það vera kjaramálin
fyrstog fremst, sem við eigum að
leggja vinnu i núna. Siðarerhægt
að ganga lengra i þá átt að stöðva
þennan útflutning og jafnvel fara
úti sölumennsku.
Ég gerði fyrirspurn á þessum
fundi til kvennanna um það hvað
þær bæru úr býtum yfir áriö, þvi
hræðsla var nokkur framan af
fundinum um skattamálin.
Það kom i ljós að flestar þær
sem tekjuhæstar voru, voru með
150—250þúsund á ári. Égsé ekki
nokkra ástæðu til að hræðast
skattana þó kjörin batni, þvi
engin getur i rauninni pr jónað svo
A undanförnum árum hefur fjölbreytni aukist I Islenskri ullarframleiðslu.
S';'* - i
Elin Sigmarsdóttir, pjónakona.
Mér finnst það mun betri
verslunarmáti, ég veit hvað ég á
að prjóna fyrirfram en ekki fyrst
eftir á, auk þess sem ég fæ mun
betur borgað fyrir vinnuna.
Ég hef fengið þetta 6.009—6.500
krónur fyrir fullorðins peysur, og
orðið vör við að fólki finnst það
ekki dýrt.
mikið að það hækki hana i skatt-
stiganum.
Hvað verður næst?
Stjórnin kemur saman núna
næstu daga, og fyrsta verkefnið
er að koma á fót klúbbum eða
hópum Uti um land. Við munum
kynna sem flestum þessi mark-
mið okkar og reyna að ná sem
flestum á stofnfundinn, sem
kannski verður ekki langt að biða
Kjaramálin sitja fyrir
annað bíður betri tíma
Stofnun stéttarfélags
er einfaldasta lausnin
—AI.