Þjóðviljinn - 12.11.1977, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 12. nóvember 1977
Málgagn sósíalisma,
verkalýöshreyfingar
og þjóöfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann
Ritstjórar: Kjartan óiafsson, Svavar
Gestsson.
Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson.
Umsjón með sunnudagsblaði: Árni
Bergmann.
Auglýsingastjóri: úlfar Þormóðsson
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar:
Siðumúia 6. Simi 81333.
Prentun: Blaðaprent hf.
r
Oskabörnin
I fyrirspurnatima á alþingi i fyrradag
svaraði ólafur Jóhannesson, viðskipta-
ráðherra, fyrirspurnum Lúðviks Jóseps-
sonar um fjölda heildverslana i landinu. í
svari ráðherrans kom fram að alls voru
628 heildverslanir hér á landi 1975 fyrir ut-
an bila-, oliu- og byggingavöruinnflytjend-
ur. í svari viðskiptaráðherra kom enn-
fremur fram að hjá þessum heildverslun-
um unnu árið 1975 2.140 starfsmenn og
hafði þeim fjölgað um 42.8% frá árinu
1970, er þeir voru 1.688: fjölgun starfs-
manna var þvi 722, eða sem samsvarar
30-40 áhöfnum á fiskiskipum.
Tölur viðskiptaráðherrans um þróunina
i þessum efnum eru ákaflega fróðlegar.
Það er i sjálfu sér eðlilegt að allmargir Is-
lendingar starfi við innflutningsverslun
þar sem mikill hluti þjóðartekna lands-
manna fer til allskonar innflutnings. Hitt
er augljóst að 628 heildverslanir i þessu
litla landi eru fáránleikinn uppmálaður.
1 fyrra kom það fram er landið gisti
breskur verslunarmálasérfræðingur að
vöruverð mætti lækka um 10-15% með þvi
einu að leggja niður heildverslunina.
Þannig mætti með skipulagsbreytingum,
bæta kaupmátt almennra launa i landinu
án þess að auka seðlaveltu. Það er hins
vegar ekki von til þess að núverandi rikis-
stjórn beiti sér fyrir slikum lagfæringum i
efnahagskerfi landsins: Hennar stefna er
fleiri heildverslanir. Ástæðan er að sjálf-
sögðu sú að forsætisráðherra landsins er
sjálfur einn stærsti heildsali i landinu.
Hann er hluthafi i 10-20 fyrirtækjum af
ýmsu tagi. Markmið slikra manna er auð-
vitað að bæta hlut heildverslunarinnar og
milliliðastarfseminnar sem mest. í þeirri
verðbólguþróun sem hér hefur verið er
gróskan i slikri starfsemi auðvitað sér-
staklega mikil: Fyrirtækin nota gróðann
til þess að fjárfesta i allskonar stein-
steypukumböldum sem þau hafa ekkert
með að gera, samanber hús Tryggingar
hf. við Skaftahlið sem stendur enn autt
vegna þess að það var byggt til þess eins
að græða á verðbólgunni. í verðbólguþró-
un verða allir þeir sem með f jármagn fara
i betri aðstöðu en aðrir,þvi betri þvi meira
sem fjármagnið er. Óskabörn rikisstjórn-.
arinnar, 628 heildsalar, blómstra þvi betur
nú en nokkru sinni fyrr.
Lœrdómsríkt
í sama fyrirspurnartima á alþingi i
fyrradag kom ennfremur fram að her-
mangsfyrirtækið ,,íslenskir aðalverktak-
ar” hefur einnig bætt mjög verulega við
gróðamyndun sina að undanförnu. Hagn-
aður þessa fyrirtækis var 140 miljónir
króna á sl. ári, en var 25 miljónir króna á
árinu 1975. Heildarvelta fyrirtækisins var
á siðasta ári 2 miljarðar 430 miljónir
króna en var á árinu 1975 1 miljarður og
360 miljónir. Veltan jókst þannig um 78.7%
en gróðinn um 460%. Þetta fyrirtæki ,,ís-
lenskir aðalverktakar” er tákn og ímynd
hermangsins. Það sér um allar megin-
framkvæmdir á vellinum og forráðamenn
þess eru sérlegir fulltrúar helminga-
skiptaflokkanna. Hefur oft verið talið að
fjármagn frá þessu fyrirtæki rynni bein-
linis sérstaklega til stjórnarflokkanna.
Á vinstristjórnarárunum þegar til stóð
að koma hernum úr landi var fjármála-
tengslum núverandi stjórnarflokka innan
þessa fyrirtækis sérstaklega beitt til þess
að koma i veg fyrir að rikisstjórnin stæði
við fyrirheit sin um brottför hersins. Þá
hefur verið bent á tengsl þessa fyrirtækis
við undirskriftasöfnun Varins lands vetur-
inn 1974. Svo mikið er vist að það tókst að
koma i veg fyrir brottför hersins i þetta
skiptið: fjárhagsleg sambönd forráða-
manna stjórnarflokkanna lögðust þar á
eina sveif. Og eftir að þessir flokkar,
Framsóknarflokkurinn og Sjálfstæðis-
flokkurinn mynduðu rikisstjórn blómstrar
fyrirtæki þeirra ,,íslenskir aðalverktak-
ar” sem aldrei fyrr. Tölurnar sem ólafur
Jóhannesson las upp á alþingi i fyrradag
tala sinu máli: Hagnaður fyrirtækisins
varð 460% meiri 1976 en árið á undan. Á
sama tima og alþýða íslands mátti sætta
sig við stórfellda skerðingu kaupmáttar
bætti þetta fyrirtæki gróða sinn langt um-
fram alla aðra í landinu. Það er lærdóms-
rikt.
— s.
Litlir kallar
i stórum heimi
Friverslun, frjáls samkeppni
og frjálsir fjármagnsflutningar
milli landa. Þetta voru lausnar-
oröin jiegar Island gekk i
EFTA. Jafnvel virtustu iönrek-
endur i landinu vildu lika ganga
i Efnahagsbandalagið i byrjun
siðasta áratugs. Iönrekendur
studdu aðildina að EFTA og eru
enn meö timburmenn eftir þá
aðstöðu. Bæði var að þeir fengu
ekki þann stuðning sem lofaö
var af hendi rikisvaldsins til
þess að standast frjálsa
samkeppni og þeir reyndust
heldur litlir kallar á Evrópu-
visu, þótt miklir séu á lands-
visu.
Friverslunin auðveldar og
eykur viðskipti milli landa, en
hún er óneitanlega sérstakiega
sniðin fyrir hagsmuni hinna
sterku. Hin blindu öfl
kapitalisks markaöar standast
ekki aðrir en þeir sem hafa
sterk bein. Þjóðriki sem vilja
halda sjálfstæði sinu á efna-
hagssvíðinu i friverslunar-
bandalögum og Efnahagssam-
steypum beita ríkisvaldinu til
viðgangs þeim atvinnugreinum
sem veikt standa i baráttu við
alþjóðlega auöhringa og sterka
samkeppnisaöila f öðrum ríkj-
um.
15 kíló
af styrkjum
Þetta uppgötvuðu tveir
fulltrúar islenskra iðnrekenda
er þeir brugðu sér til Noregs,
Danmerkurog Bretlands á dög-
unum. Þeir komu til baka með
15 kiló af pappir um stuðnings-
aðgerðir stjórnvalda við iðnað i
Efta- og Efnahagsbandalags-
rikjunum. Þar tiðkast styrkir til
svæða,- og byggða, útflutnings-
eflingar, tækniþróunar, alls-
kyns f jármagnsfyrirgreiðsla og
allrahanda sérgreindir styrkir.
Ekki furða þótt Davið Scheving
heföi við orð, um leið og hann
setti fram kröfur islenskra iðn-
rekenda á hendur rikisvaldinu,
að styrkjafarganið i EBE lönd-
unum hyggi að rótum friversl-
unarhugtaksins.
En þarna kemur fram
tviskinnungur atvinnurekenda
og Sj álfstæöisflokksins sem er i
rikisstjórn fyrir þá. Rikisaf-
skipti eru að þeirra mati af hinu
illa og úr þeim á að draga. Um
leið er farið framá að þau séu
sifellt aukin þvi heimurinn er
haröur og ekki á eigin fjár-
magni aö byggja til stórátaka.
Það er oft kostulegt að heyra
postula frjálshyggjunnar og
hins frjálsa framtaks engjast
milli þessara tveggja mark-
miða.
Málið snýst að sjálfsögðu ekki
um þaö hvort rikisafskipti séu
slæm eða góð i sjálfu sér. Um
það er engin algild regla til.
Staðreynd er hinsvegar að af-
skipti stjórnvalda af atvinnulifi
i kapitaliskum hagkerfum i
Vestur-Evrópu eru stórfelld,
hvaða nefni sem þau nefnast.
Og spurningin stendur um það
hvort þau séu skynsamleg á
hverjum tima, i hverra þágu
þau séu og að hverju er stefnt.
Snýr Gylfi
aftur?
Um þessa helgi er efnt til
prófkjörs i Alþýðuflokknum um
það hverjir skuli skipa efstu
sætin á lisla flokksins i alþingis-
kosningunum næsta vor. Eins
og kunnugt er fékk flokkurinn
einn þingmann með naumind-
um isiðustu alþingiskosningum,
og einn uppbótarþingmann i
Reykjavik. Vantaði fleiri
þúsund upp á það að flokkurinn
næöi öðrum kjörnum þing-
manni. Baráttan um
framboðslistasætin i Alþýðu-
flokknum þessa dagana snýst
þvi um vonlaus og vonlitil vara-
mannssæti og varaþingmanns-
sæti.
Alþýðuflokkurinn var semsé
nær dauða en lifi í slðustu
alþingiskosningum.
Forystumenn flokksins vildu
gera tilraunir til þess að blása
lífi i flokkinn, ekki með mál-
efnalegri baráttu, heldur með
pólitiskum loftfimleikum eins
og prófkjörunum. Prófkjörin
eru sem kunnugt er öllum opin,
allra flokka menn geta tekið
þátt i þeim i raun og Alþýöu-
flokksmennirnir lenda alveg
eins i minnihluta i kosningunni.
Þannig eru prófkjörin — gagn-
stætt þvi sem til var ætlast —
ekki til marks um það að
Alþýðuflokkurinn hafi gengið i
endurnújun lifdaganna. Flokkur
sem felur annarra flokka mönn-
um og utanflokkamönnum að
ákveða framboðslista sina hefur
Irauninnilagt sjálfan sig niöur,
Alþýðuflokkurinn er búinn að
afsala sér réttinum til þess aö
ráða framboösmálum slnum
sjálfur, og þá vantar aðeins eitt
skref i viðbót I sömu átt til þess
að Alþýðuflokkurinn bjóði allra
flokka mönnum að kjósa mið-
stjórn sina og alla forystu. Þar
með erhannúrsögunni, þó hann
lifi sem flokkur aö nafninu til.
Staðreyndin er auðvitað sú að
það er Sjálfstæðisflokkurinn,
stuðningsmann hans, sem
ákveöa frambjóöendur Alþýðu-
flokksins, einfaldlega vegna
þess að til þeirra er biðlað sér-
staklega I prófkjörsbaráttunni
og vegna þess að Sjálfstæðis-
flokkurinn er stærsti flokkur
landsins. Enda má segja að slik
vinnubrögð séu rökrétt
framhald af þvi að forysta
Alþýðuflokksins hefur falið
ihaldinu að gefa út Alþýðublaðið
að ihaldið ákveði næst
frambjóðendurna. Um þessa
helgi er ihaldið svo að kjósa
formann Alþýðuflokksins.
Kunnugir telja að hver sem
niðurstaða prófkjöra Alþýðu-
flokksins verðu blasi við mjög
alvarlegur vandi þar á bæ.
Ýmsir flokksmenn sem vilja að
flokkurinn haldi áfram að lifa
hafa nú komið auga á lausn:
Hún er sú að Gylfi Þ. Gislason
snúi aftur — trúandi þeirri
athyglisverðu kennisetningu að
þeir sem leggi i rústir byggi á
ný. — s.-e.k.h.