Þjóðviljinn - 12.11.1977, Blaðsíða 7

Laugardagur 12. nóvember 1977 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Þegar flett er í gegnum fjárlagafrumvarpiö kemur
strax í ljós ein af blekkingum þess þjódfélags, þar
sem „allir hafa jafna möguleika”. - Okkur er sagt
aö allir skuli greiða skatt eftir efnum og aðstæðum
Engithert
Guðmundsson/
kennari,
Akranesi:
Gluggað í
tjárlagafrumvarp
Frumvarp til fjárlaga liggur
nú fyrir Alþingi, ófrýnilegt og
fullt af þeirri flærð er jafnan
einkennir stjórnaraðgerðir i
þessu samfélagi „lýðfrjólsra
manna”. Á sama tima eru
sósialistar að vinna að þvi að
setja saman stefnuskrá i efna-
hags og atvinnumálum, undir
nafninu Islensk Atvinnustefna.
Slik stefnuinörkun hlýtur að
vera NEIKVÆÐI við fjárlög af
þvi tagi er nú liggja fyrir Al-
þingi þvi fjárlög endurspegla að
sjálfsögðu rikjandi efnahags-
stefnu.
Þessi grein er dulitill sparða-
tiningur tengdur bæði fjárlaga-
frumvarpinu og atvinnustefn-
unni.
Skattlagning
Þegar flett er i gegnum fjár-
lagafrumvarpið kemur strax i
ljós ein af blekkingum þess
þjóðfélags, þar sem „allir hafa
jafna möguleika”. — Okkur er
sagt að allir skuli greiða skatt
eftir efnum og aðstæðum. Að
hinir rikari skuli greiða stærri
hundraðshluta af sinum tekjum
i skatta en þeir sem lágar tekjur
hafa og/eða mikla ómegð.
Aðeins ein tegund skattlagn-
ingar uppfyllir slikar kröfur að
einhverju leyti, eins og skatta-
löggjöf er nú háttað. Tekju-
skattur einstaklinga er eini stig-
hækkandi skatturinn i okkar
skattakerfi. Söluskatturinn er
flatur skattur og leggst þyngst á
þá sem hafa mesta ómegðina.
Útsvarið er flatur skattur.
í fjárlagafrumvarpi fyrir 1978
er gert ráð fyrir að af 123 milj-
arða króna tekjum rikisins komi
11,6 miljarðar sem tekjuskattur
einstaklinga, þ.e. innan við 10%.
Af þessu sést vel að hlutverk
þessa tekjuskatts er fyrst og
fremst að viðhalda blekking-
unni um, að menn greiði eftir
efnum og ástæðum, hin raun-
verulega skattlagning fer fram i
formi flatra skatta á borð við
söluskattinn, en hann á að skila i
rikissjóð 45 miljörðum nettó, i
formi innflutningsgjalda (tolla
o.þ.h.) sem skila 25 miljörðum,
og þannig mætti áfram telja.
Bara hagnaðurinn af ÁTVR á að
skila rikinu álika upphæð og
tekjuskattur allra skattskyldra
einstaklinga á landinu.
Tekjuskatturinn sem við allt-
af erum að bölva er þvi bara
plat — hin raunverulega skatt-
lagning fer fram á allt öðrum
stöðum — með flötum sköttum .
Gegn sliku hlýtur sósialiskur
flokkur að berjast — spurningin
er bara: Hvernig?
Hingað til hefur baráttan
jafnan beinst aö þvi að fá sölu-
skattinn lækkaðan, og tekju-
skattinn — einkum tekjuskatt
fyrirtækja — aukinn. En málin
hafa einfaldlega þróast þannig
að hækkun tekjuskatts og lækk-
un söluskatts verður að vera
hreint ótrúlega mikil til að klisj-
an um skatt eftir efnum og
ástæðum hætti að vera blekking
ein (og er þá horft fram hjá öllu
sem heitir skattsvik).
önnur leið er að leggja meiri
áherslu á sjálfan söluskattinn.
Nú hrökkva margir góðir sósial-
istar vafalaust við og
sem svo: hann er bara
orðinn krati og farinn að
fallast á hugmyndir Gylfa
Þ. — Þvi fer fjarri. — En
það skiptir hins vegar ekki máli
i rauninni, hvort það er tekjuöfl-
un eða tekjueyðsla sem við
skattleggjum, það sem máli
skiptir er hvernig að þvi er far-
ið.
Það sem gerir söluskattinn
slæman er ekki að hann er
neysluskattur, heldur hitt að
hann er flatur skattur á nánast
allar vörur og leggst þvi þyngst
á þá er sist skyldi.
(í rauninni má segja að
neysluskattlagning sé meira i
samræmi við gagnrýni sósial-
ista á neysluþjóðfélagið, og
andóf þeirra gegn þvi einkenni
hins kapitaliska neysluþjóð-
félags, að lita á manninn sem
neytanda)
Við hljótum að ganga út frá
þvi að hinir efnameiri eyði
meiru en þeir fátækari — spurn-
ingin er þá þessi: er ekki hægt
að beita stighækkandi sölu-
skatti, þannig að t.d. daglegar
vörur séu söluskattslausar eða
beri aðeins mjög lágan sölu-
skatt, en ýmis varningur sem
ekki er eins nauðsynlegur, t.d.
bilar, tiskufatnaöur, sjónvörp
og álika raftæki, snyrtivörur
o.m.fl. skili miklum söluskatti
til rikisins?
Auðvitað er það hægt ef vilj-
inn er fyrir hendi. En með nú-
verandi innheimtufyrirkomu-
lagi söluskatts er þetta hins
vegar illmögulegt.
Fyrsta skrefið i þessa átt er
þvi að færa innheimtu sölu-
skatts frá smásöluliðnum vfir i
heildsöluiiðinn. Bæði er þá við
miklu færri aðila að eiga, og
einnig er sérhæfing það mikil i
heildverslun, að tiltölulega fáir
heildsalar þyrftu að nota
marga taxta. — Auk þess er þar
selt i mun stærri einingum og
þar af leiðandi yrði útreikningur
söluskatts mun minni vinna en i
smásöluliðnum.
Það er þvi að minu mati eitt
sjálfsagðasta verkefni Alþýðu-
bandalagsins að berjast fyrir
þvi að upp verði tekinn mishár
söluskattur sem innheimtur
verði i heildsöluiðnum að mestu
leyti. (ef við gætum siðan tengt
slikt kröfunni um allsherjar
þjóðnýtingu á heildversluninni
værum við komnir vel áleiðis i
átt að góðri skatta og neyslu-
stefnu). Ég hef hér ekki minnst
á aukna skattlagningu fyrir-
tækja, en það er efni i aðra grein
og þess utan er þvi máli mun
betur sinnt af forystu flokksins.
Vextir
Nátengd skattlagningu er
jafnan vaxtapólitikin, og vaxta-
pólitikin hefur verið eitt megin-
málefni efnahagsumræðu und-
anfarinna mánaða.
Vaxtahækkunarstefna Jó-
hannesar Nordal og kunningja
hans i rikisstjórn (sem að visu
segja að þeir ráði engu um
vaxtastefnuna) hefur mælst
misjafnlega fyrir og er t.d. i
beinni andstöðu við þær tillögur
sem ASI lagði fram i vor i þeim
efnum.
Sósialistar hafa ekki verið al-
veg sammála um viðbrögð við
þessari stefnu stjórnvalda, en
hafa þó allir fallist á að hún sé
verðbólguhvetjandi.
Sú stefna hefur verið rikjandi
meðal sósialista að lækka beri
vexti og skuli slikt vera liður i
baráttunni við verðbólguna.
Þeir sem andvigir eru þvi
sjónarmiði að lækka beri vext-
ina segja, að með vaxtalækkun
sé bara verið að rýra sparifé al-
mennings og braskararnir fái
lánsféö með enn hagstæðari
kjörum en nú er — einnig benda
þeir á, að verðbólgan geri það
að verkum, að þrátt fyrir háa
nafnvexti búi Islendingar við
neikvæða raunvexti.
Báðir aöilar hafa nokkuð til
sins máls, en þó tel ég vaxta-
lækkunarsjónarmiðiö vega
þyngra, og veldur þvi einkum
þrennt: t fyrsta lagi getur
vaxtahækkun aldrei tryggt veð-
gildi sparifjár — slikt væri of
mikið skarð i megingróðalind-
ina i islensku efnahagslifi —
braskið — til að það yrði látið
viðgangast. Verðbólgan mun
ætið verða skrefi á undan.
I öðru lagi gildir röksemdin
um neikvæða raunvexti fyrst og
fremst ef fjárfest er i verð-
bólgutryggðum eignum, eða ef
hægt er að velta vaxtahækkun-
unum út i verðlagið. Þar með
nær röksemdin ekki til fram-
leiðslulána þeirra er framleiða
til útflutnings t.d. sjávarútvegs
— það er ekki hægt að velta
vaxtahækkun á Islandi út i verð
á fiski seldum i Bandarikjunum.
Vaxtahækkun gagnvart
sjávarútvegi hlýtur þvi að
magna þær raddir er hrópa á
kjaraskerðingu hjá sjómönnum
og verkafólki.
I þriðja lagi (og það er
kannski mikilvægast) þá miðar
vaxtapólitik Jóhannesaf Nordal
að þvi að skapa hér starfhæfan
borgaralegan fjármagnsmark-
að — sjálfflæði fjármagns eftir
þeim lögmálum framboös og
eftirspurnar, sem undirritaður
hefur pappir upp á að vera sér-
fræðingur i — og hefur flestu
meiri andstyggð á.
Vaxtalækkun, t.d. niður fyrir
10%, hlýti að hindra að mestu
slikt sjálfflæði (ef verðbólgan
færi ekki álika mikið niður á
við) og myndi þvi kalla á ein-
hvers konar „vitræna” stýringu
fjármagnsins. Og varla eru
sósialistar andsnúnir sliku.
Launamunur
Svo merkilegt sem það nú er
þá hefur einhver merkasta til-
laga Alþýðubandalagsþing-
manna á Alþingi fengið heldur
daufar undirtektir i umræðu
sósialista. Þar á ég við tillögu
eina, þar sem Stefán Jónsson
var fyrsti flutningsmaður og
hljóðaði upp á, að enginn maður
skyldi hafa i laun meira en sem
svarar tvöföldum verkamanna-
launum fyrir sama vinnutima —
þó að sjómönnum undanskild-
um.
Hér er um stórmál að ræða og
á það skilið veröugan sess i
efnahags og atvinnumála-
stefnuskrá sósialisks flokks —
enda hlýtur það frá sósialisku
sjónarmiði að vera óverjandi aö
dagsverk eins manns geti talist
meira framlag en tvö dagsverk
annars manns. Hvort rétti
ballansinn fyrir launasamhengi
næst með þvi að miða akkúrat
við tvöföld laun skal ég ekki
dæma um, enda skiptir það ekki
höfuðmáli. Hitt er meira mál aö
með þessu tengjast hagsmunir
allra launþega hagsmunum
þeirra lægst launuðu, og sá
fáránlegi munur, sem hið borg-
aralega þjóðfélag ýtir undir,
minnkar verulega.
Þróunar-
„aöstoö”
Ég byrjaði á tilvisun i frum-
varp til fjárlaga fyrir 1978 og
ætla að enda sparðatininginn á
sama hátt.
Þó að islensk atvinnustefna sé
þjóðleg efnahagsstefna, andóf
gegn erlendu auðmagni, þá
hlýtur sósialiskur flokkur að
leggja mikla áherslu á alþjóð-
lega samhyggð — og benda á þá
samábyrgð sem hin þróuðu riki
Evrópu og N. Ameriku bera á
vanþróun og hungri i þriðja
heiminum.
Sameinuðu Þjóöirnar hafa
fyrir löngu sett fram það mark-
mið, að riki i hinum rikari hluta
heimsby.ggðarinnar skuli leggja
af mörkum 0,7% af árlegum
þjóðartekjum til þróunarhjálp-
ar.
I spá Þjóðhagsstofnunar fyrir
árið 1977 er gert ráð fyrir að
þjóðarframleiðslan verði ca. 340
miljarðar. Ekki er fráleitt að
hugsa sér að hún verði komin i
400 miljarða árið 1978. Sam-
kvæmt þvi ætti framlag Islands
til þróunaraðstoðar að vera ein-
hverstaðar i námunda við 3
miljarða, skv. tilmælum SÞ.
Samkvæmt fjárlagafrum-
varpinu verður framlag Islands
til Alþjóðastofnana i allt um 354
miljónir árið 1978 og er þá með-
talið ýmislegt sem vart verður
flokkað undir þróunaraðstoð
tam. framlag til Nato upp á 27
miljónir.
Af þessum 354 miljónum er
ekki úr vegi að ætla, að um 250
miljónir geti á einhvern hátt tal-
ist þróunaraðstoð, og megnið af
þessum framlögum eru skyldu-
framlög til alþjóðastofnana sem
við eigum aðild að. Þess utan er
frjálst framlag Islands til þró-
unaraðstoðar 40 miljónir.
Hvernig sem þessum tölum er
snúið getum við aldrei fengið
þann skerf sem rikisstjórnin
hefur áætlað til þróunaraðstoð-
ar upp fyrir ca. 300 miljónir, eða
1 þúsundasta hluta af þjóðar-
tekjum, meðan t.d. Sviar eru
komnir i 1%, eða 10 sinnum
meira.
Slik er reisn og rausn þeirrar
stjórnar er nú stýrir landinu.
Hluti af baráttunni gegn henni
er krafan um stóraukna þró-
unaraðstoð.
Helgi Seljan:
Leiklistarviðburður
íNeskaupstað
Grenið eftir Kjartan Heiðberg
Leikstjóri: Magnús Guðmundsson
Það var sannarlega ánægjuleg-
ur viðburður, þegar Leikfélag
Neskaupstaðar sýndi leikritið
Grenið eftir Kjartan Heiðberg,
kennara þar á staðnum, frum-
raun ungs höfundar, sem ég spái
góðum frama á leikritunarbraut,
ef hann leggur rækt við það besta,
sem einkenndi þetta verk.
Afturhvarf til einfaldra lifs-
hátta, lausn af klafa „kerfisins”,
afneitun þeirra lifsgæða, sem
lokka mest I dag, hamingjuleitin,
sem ætið er ofarlega i mann-
skepnunni: þetta er þema leik-
ritsins.
Og áhrifin eru mögnuð með þvi
að gera fjögur ungmenni, sem öll
hafa átt i útistöðum við samfélag
og ættmenni, „góðborgarana”,
sem ávarpaðir eru i lokin, gera
þau að þessum leitendum.
Hjá gamalli konu uppi i sveit
við úrelta búskaparhætti, þar
sem einfalt en heilbrigt og ham-
ingjurikt lif rikir, finna þau það
sem þau leita að, þó vixlsporin
séu hvergi langt undan.
Fulltrúar auðs og valds eru
sýndir i dekkstu mynd, óhugnan-
legri en um margt raunsannri, en
þó þekkjum við þá mætavel.
Andstæðurnar eru glöggar, ýkt-
ar að visu og einfaldaðar um of,
en skapa leikritinu ákveðinn
þokka og þó einkum það, að við
erum vakin til umhugsunar um
unga fólkið i dag og þaö, hvernig
keppst er við að matreiða handa
þvi lifslygina i einu og öðru formi.
Ég býst við að leikritið og þema
þess hafi orðiö mér hugþekkara
en mörgum öðrum, sakir þess aö
sveitamaðurinn i mér rumskaði
allrösklega, en leikritið ýtti við
mér og þegar á heildina er litið
fannst mér höfundur koma boð-
skap sinum það vel til skila, að
fólk færi að hugsa um efni hans og
úrlausn og er þá allnokkuð fengið.
Þó Grenið sé byrjandaverk, þá
er oft haganlega úr efniviðnum
unnið og mörg atriðin leikræn hiö
besta.
Auðvitað verður bláþráða vart
og persónurnar eru misjafnlega
trúverðugar og sannfærandi.
En þetta gildir um fleiri leikrit
og m.a. mörg þeirra, sem hamp-
að er af þvi að höfundar eru ann-
að hvort frægir eða óskiljanlegir
— eöa hvoru tveggja. En þaö er
önnur saga.
Atriðin i leikritinu eru átta og
um margt þykja mér síðari atrið-
in betri, enda átakameiri og
skarpari i andstæðum sinum.
Annars eru fyndin tilsvör ein-
kenni allra atriðanna og leikritið
fellur aldrei, efnið er furðu sam-
fellt og vel á þvi haldið, þó höf-
undurinn eigi lengi fram eftir i
nokkrum erfiðleikum að'vonum
meö ungmennin fjögur, þ.e. aö
sýna i raun lifsánægju þeirra,
andstæðuna við fyrri lifsform. En
allt bjargast það vel að minu viti,
og þegar sonur gömlu konunnar
kemur til aö reka þau burtu og
móður sina lika, þó fagurlega sé
talaö og vill græða á jörðinni eins
og útgerðarbraskinu sinu, þá fer
ekki milli mála, að áheyrendur
eru honum andsnúnir frá byrjun
og vita I hjarta sinu, að ungmenn-
in fjögur eiga margfaldan rétt til
jarðarinnar og þar við liggur
þeirra lifsgæfa.
Afturhvarfsviðleitnin verður
þannig aldrei brosleg eða ótrúleg,
Framhald á bls. 18.