Þjóðviljinn - 12.11.1977, Page 5

Laugardagur 12. nóvember 1977 t>JóÐVILJINN SIÐA 5
a/ erlendum vettvangi
Erlendis nýtur Nóbelsrithöfundurinn
Heinrich Böll ef til vill meiri virð-
ingar en nokkur annar núlifandi
Þjóðverji, en heimafyrir er hann sér-
stakur skotspónn afturhaldsaflanna,
VESTUR-ÞÝ SKAL AND
sem nú hamast þar gegn vinstri-
mönnum og lýðræðissinnum. „Þetta
land er algerlega á valdi afla, sem
eru gagnstæð skynseminni”, segir
Böll i viðtali við timaritið Stern.
Ofsóknir gegn
Heinrich

Þessi mynd er dæmigerð fyrir
áróður vesturþýsku hægripress-
unnar gegn virtasta rithöfundi
landsins. Á teiknimynd þessari,
sem birtist I Springer-blaðinu
Welt am Sonntag, er Böli sýndur i
gervi hirðfifls, sem rennir öðru
auga til Bibliunnar en hinu til rit-
verka Marx og Lenins.
Tiðindin frá Vestur-Þýskalandi
eru næsta voveifleg um þessar
mundir. Þar er að verki hreyfing
ofstækisfullra stjórnleysingja,
sem virðast gera sér heldur tak-
markaða grein- fyrir veruleika
þjóðféiagsins, en eru engu að
siðuar svo harðsnúnir að
stjórnarvöldum sýnist lftiö miöa I
þá átt að kveöa þá niður, og sætir
það undrun I jafn þrautskipulögðu
riki með voldugt lögreglubákn.
En jafnframt manndrápum og
mannránum villuráfandi
ungmenna, sem I fréttum eru
einatt kennd við Baader-Meinhof,
stigmagnast öfgar og ofstæki
hægra megin i stjdrnmálum
landsins, enda aldrei verið djúpt
á slfku þar i landi, sem nærri
má geta.Kröfur hægriöfgamanna
um skeröingu lýðræðis og auknar
ofsóknir á hendur vinstri- og
lýðræðissinnuðu fólki veröa
stöðugt háværari og viöurstyggi-
legri, svo að farið er að minna
iskyggilega á ekki mjög löngu
liðna tið þar f Iandi. Hver sá, sem
varar við öfgunum frá hægri og
tekur ekki eindregið undir þær, er
hiklaust stimplaður stuðnings-
maður Baader-Meinhof fólksins.
Einn þeirra, sem hvað mest
verður nú fyrir slíku aðkasti, er
Heinrich Böll, virtasti rithöfund-
ur Þjóöverja eftir siðari heims-
styrjöld og eindreginn talsmaður
lýðræðis og mannréttinda. — Hér
fylgir með úrdráttur úr grein um
ofsóknirnar á hendur Böll. Grein-
in birtist i vesturþýska tímaritinu
Stern. (millifyrirsagnir eru
Þjóðviljans.)
„Hvað er þessi kommúnisti að
gera hingað? Hve.rsvegna fær
hann yfirhöfuö kaffi?” Svo spyrja
þrjár ungar konur gestgjafann i
garöveitingahúsi i Eifel (héraöi
vestan Rinar, viö landamæri
Belgiu og Lúxemborgar). Þær
hafa borið kennsl á rithöfundinn
Heinrich Böll meðal gestanna.
Alþýöa manna er farin að taka
þátt i herferöinni gegn rithöfundi
þessum og Nóbelsverölaunahafa.
Siöan Hanns-Martin Schleyer,
forseta atvinnurekendasam-
bandsins, var rænt, hafa stjórn-
málamenn, blaöaskrifarar og
prófessorar keppst um aö
skamma Böll, rægja hann og
ofsækja.
Böll
,,Andlegur brautryðj-
andi hryðjuverkastefn-
unnar”
Myndablaðið Quick, sem gefið
er út i Miinchen, stimplaöi Böll
andlegan brautryöjanda og vit-
orösmann þeirra, sem rændu
Schleyer og drápu hann siöan.
Springer-blaðiö Bild birti hverja
niögreinina eftir aöra um Böll,
þar sem hann var kallaöur ,,for-
ustusauður” þeirra, sem sagöir
eru hafa samúð meö Rote Armée
Fraktion (Baader-Meinhof-hópn-
um), og sakaður um aö „fegra”
ofbeldi hryöjuverkamanna. Ýms-
irstarfsbræöur Böll láta hér ekki
sitt eftir liggja, svo sem Hans
nokkur Habe, sem i Bild sakaöi
Böll um aö „gera Meinhof dýr-
lega” og mæltist til þess aö hann
„klæddist sekk og ösku” i iðr-
unarskyni. Matthias Walden,
helsti fréttaskýrandi útvarps-
stöðvarinnar Freies Berlin
(Frjáls Berlin) og fastur dálka-
höfundur Springer-blaöanna,
lagöi fram eftirfarandi spurn-
ingu: „Hvaöan koma dauöi og
eyöilegging?” Walden svaraði
spurningunni sjálfur: „Frá
vinstri kantinum og Heinrich
Böll.”
Jafnvel sósialdemókratar taka
þátt i þvi að mála Böll sem
skrattanná vegginn. Einn þeirra,
Jens Feddersen, aöalritstjóri
Neuen Ruhrzeitung i Essen, skil-
greinir af lærdómi sinum Böll
sem „andlegan brautryöjanda
hryöjuverkastefnunnar,” sem ár-
um saman hafi boriö i bætifláka
fyrir hryðjuverkamenn og þeirra
athæfi. Sósialdemókrataþing-
maðurinn Hermann Schmitt-
Vockenhausen, varaforseti neöri
deildar sambandsþingsins, lét sig
hafa þaö aö viðhafa dylgjur um
Böll I margnefndu blaði, Bild, og
taldi aö rithöfundurinn væri grun-
samlega fáorður um árásina á
Schleyer i Köln, þegar hann var
numinn á brott og lifverðir hans
drepnir.
Málsvari Soltsénitsins
og Amalriks
Maður sá, sem sætir þessum
sóöalegu ofsóknum, er sá af núlif-
andi Þjóðverjum sem hvað
mestrar viröingar nýtur erlendis.
Og til að fyrirbyggja allan mis-
skilning er rétt aö taka fram, að
hann hefur alla tiö tekið ein-
dregna afstööu gegn ógnarverk-
um og pólitiskum morðum. Þará
ofan hefur hann undanfarin ár
flestum eða öllum djarflegar
gengið fram fyrir skjöldu til
varnar þeim, sem ofsóttir eru og
fangelsaöir i heimalöndum sinum
vegna stjórnmálaskoöana, bæöi
vestan tjalds og austan. Þannig
tók hann svarihins fræga sovéska
rithöfundar og andófsmanns,
Alexanders Soltsénitsin, og tók
hann fyrstur manna undir sinn
verndarvæng eftir aö sovésk yfir-
völd visuöu honum úr landi. Og
þaö Var framgöngu Bölls að
þakka, og sovéski eölisfræðingur-
inn Andrei Amalrik, sem þarlend
yfirvöld höföu lokaö inni á geð-
veikrahæli, var látinn laus og
fékk að fara til Vesturlanaa.
„Herra Böll, þér hafiö bjargaö lifi
minu,” sagöi Amalrik viö þaö
tækifæri. Böll skrifaöi Bresjnef
Sovétrikjaleiðtoga bréf og baö
hann um aö láta lausan visinda-
manninn Mikhail Sjtern, sem
dæmdur hafði verið til nauö-
ungarvinnu, pólskum andófs-
mönnum sendi hann peninga.
Hvað eftir annaö hefur Böll tekiö
svari 77-hreyfingarinnar i
Tékkóslóvakiu, sem berst fyrir
mannréttindum þar i landi. Ekk-
ertafþessu bætirnúúrskák fyrir
rithöfundinum iheimalandi hans,
þar er þessi djarfi og sivökuli
mannvinur einhliða stimplaöur
sem þjóöniöingur.
Enn sem komiö er tekur Böll
þessu öllu saman meö stillingu.
„Ég hef ennþá von,” segir hann.
„Ég lit svo á aö málið sé ekki enn
tapað og ég sef ennþá vel.” En
hann er farinn aö spyrja sjálfan
sig, hvort svo muni verða lengi
enn. Því aö hann telur, aö óhjá-
kvæmilegt sé aö andstæöurnar
skerpist milli „gagnrýninna lýö-
ræðissinna og afturhaldsmanna.”
Þeir óttast hann....
Hann gerir sér grein fýrir
tveimur meginatriöum I ofsókn-
um andstæðinga sinna. Þeir ótt-
Karl Gústaf, þá Sviaprins, af-
hendir Böll bókmenntaverðlaun
Nóbels I Stokkhólmi 1972. Böll
var fyrsti Þjóðverjinn, sem fékk
þau verðlaun eftir slöari heims-
styrjöld. Þess var þá getið af
hálfu sænsku Nóbelsnefndar-
innar, aö Böll fengi verðlaunin
vegna þess, að verk hans væru si-
gilt framlag I baráttunni fyrir
mannúð.
Böll (annar frá hægri) á göngu I
Prag til stuðnings Dubcek og
fylgismönnum hans.
ast hann vegna mikilla áhrifa
hans og viröingar og vita, aö ef
þeim tekst aö slá hann niöur, er
liklegt að aörir „gagnrýnir lýö-
rasöissinnar” muni missa móðinn
og að auðvelt veröi þá að ráða
niðurlögum þeirra. I ööru lagi
reyna afturhaldsmennirnir með
glórulausri æsingaherferö á
BöII (til hægri) og Alexander Soltsénitsin. BöII tók svari þessa kunna
sovéska rithöfundar og andófsmanns og skaut yfir hann skjólshúsi eftir
að sovésk yfirvöld visuðu honum úr landi.
hendur Böll að æra þá liðsmenn
Kristilega demókrataflokksins,
sem eru tiltölulega frjálslyndir,
þannig aö þeir skipi sér i liö meö
Franz Josef Strauss, hinum aft-
urhaldssama og ofstækisfulla for-
ingja CSU-flokksins I Bæjara-
landi. En æsingaherferöin er rek-
in gegn betri vitund. „Enginn
maöur, jafnvel ekki Strauss,
heldur I alvöru aö ég sé hryöju-
verkamaöur,” segir Böll.
Vera kann að valdhafarnir og
meðhlauparar þeirra hafi nú aö-
eins gripiö tækifæri, sem þeir haf i
lengi beöiö eftir, til þess aö ná sér
niðri á Böll. Hann hefur aldrei
verið viöhlæjandi neins og engum
hli'ft viö gagnrýni. Hann er kaþól-
ikki,enskáldsaga hans Und sagte
kein einziges Wort (Sagöi ekki
orö), sem kom út 1953 innihélt
engu að siður gagnrýni á ka-
þólsku kirkjuna fyrir ábyrgðar-
leysi i stjórnmálum og félagsmál-
um. Þá skáru biskupar kaþólsk-
unnar upp herör gegn honum og i
prédikunarstólunum helltu
prestarnir yfir hann úr skálum
reiði sinnar. Strax þá fékk Böll
nafnlausar moröhótanir. „Þá var
ég enn óþekktur og naut ekki
verndar alþjóðlegrar frægðar,”
segir Böll. „Þá heföu taugarnar
getað brugöist mér.”
Hætta á ferðum
Þær hafa ekki brugðist honum
enn. Enginn hefur verið djarfari
en hann i' þvi að leggja áherslu á
pólitiska ábyrgö rithöfunda. Þaö
var fyrstogfremstþess vegna, aö
hann var kjörinn forseti hins al-
þjóðlega PEN-klúbbs 1971. Þegar
hann lét af þvi embætti þremur
árum siðar, skrifaði Helmut
Schmidt sambandskanslari hon-
um þakkarbréf fyrir viðhorf hans
og afstöðu. En sama ár sendi
Heinrich Böll frá sér söguna Die
verlorene Ehre der Katharina
Blum (Glötuö æra Katharinu
Blum) og sagöi æsifréttablööun-
um þar til syndanna fyrir þann
mælikvaröa, sem þau leggja á
rétt og rangt.Þá réðust Springer-
blööin, stjórnmálamenn Kristi-
legrademókrata og hægrisinnað-
ir blaðamenn að honum meö
miklum látum. Fyrrnefndur
Hans Habe var þar i fylkingar-
brjósti, og tilkynnti hann i
Springer-blaðinu Welt am Sonn-
tag að Böll væri dauöur sem rit-
höfundur. Skömmu siöar hélt
félagsfræöingur nokkur aö nafni
Helmut Schelsky þvi fram, að
Böllheföitviræöa og á annan hátt
vafasama afstöðu til ofbeldis.
Þegar von Drenckmann, dóms-
forseti i Vestur-Berlin, var drep-
inn af Baader-Meinhof-liðum,
fullyrti fyrrnefndur Matthias
Walden i sjónvarpi að Böll væri
„andlegur frumkvöðull morðs-
ins.”
Siðan hefur Böll stööugt átt
meira i vök að verjast. „Þetta
land,” segir hann, „er algerlega á
valdi geðhrifa, sem eru gagnstæö
skynseminni.” Jafnvel blöð, sem
gera kröfu til þess aö vera tekin
alvarlega, láta dragast út i æs-
ingarnar. „Þegar stjórnmála-
menn geta safnað atkvæöum meö
þesskonar skoðanamyndun og
blööin aukiö söluna, þá erhætta á
ferðum.”
Hvatt til drápa utan
dóms og laga
Heinrich Böll gagnrýnir landa
sina einnig harölega fyrir þaö,
hve viökvæmir þeir séu fyrir
gagnrýni. V'esturþýskir rithöf-
undar, sem leyfa sér aö gagn-
rýna, eru undireins reknir út i
horn og fordæmdir fyrir að rægja
og niöa land og þjóð. Og stjórn-
málamennirnir eru hér ekki
barnanna bestir. „Enginn stjórn-
málamaður annarsstaöar á Vest-
urlöndum, hversu litiö bók-
menntalega sinnaður sem hann
væri, myndi veitast ab rithöfund-
um fyrir gagnrýni,” segir Böll.
Springer-blööin ofsækja ekki
einungis Böll sjálfan, heldur og
veitast þau að fjölskyldu hans af
ótrúlegum lákúruskap. Enda seg-
ist hann óttast um öryggi sinna
nánustu. Og hann hefur nokkra
ástæðu til þess.
1974 gerði lögreglan húsleit i
ibúð sonar hans, sem Raimund
heitir, i Hamborg. Nokkru siöar
átti sér stað sprengjutilræöi i
opinberri byggingu i Köln, og sló
blaðið Bild þvi þá upp, að ibúö
Renés, annars sonar Bölls, væri i
aðeins 600 metra fjarlægð frá
sprengistaönum. Ritari Bölls
verður fyrir ruddaskap af hálfu
bilstjóranna, þegar hún tekur
leigubil heiman frá rithöfundin-
um. „Þegar ofsóknirnar gegn
gyðingum hófust,” segir Böll,
„var byrjaö með þvi að einangra
þá frá nábúum þeirra. Sömu að-
ferðinni er nú beitt gegn okkur.”
Þegar Böll fékk bókmennta-
verðlaun Nóbels 1972, minntist
hann þess, að nærri þvi allir þeir
•jóðverjar, sem þau verölaun
löfðu fengiö, höfðu oröið ab yfir-
gefa fööurland sitt og látist er-
lendis. Heinrich Böll hyggst ekki
fara að dæmi þeirra.
Spurningin er hvort honum er
óhætt heima. A siðasta
flokksþingi CSU hvatti Franz
Josef Strauss óbeint til
þess að þeir, sem hægrimenn
hafa vanþóknun á, yrðu tekn-
ir af lifi án dóms og laga.
„Það ætti að afhenda þá, sem
þykjast berjast fyrir frelsi alþýð-
unnar, alþýöunni sjálfri,” sagði
Strauss. „Þá þyrftu lögreglan og
dómsvaldið ekki aö gera sér
neina reilu út af þeim framar.”
Skömmu eftir að blaöamenn
Stern ræddu viö Böll i Eifel, rudd-
ust hvorki fleiri né færr en 40 lög-
regluþjónar inn i ibúð René Böll,
gerðu þar húsleit og brutu glugga.