Þjóðviljinn - 28.02.1978, Síða 6

6 SIDA — ÞJÓÐVILJJNN Þriðjudagur 28. febrúar 1978
Frumvarp um viðskiptabanka rikisins:
Miðar aö þvi ad bæta bankaþjónust-
una við atvinnuvegina og dreifbýlið
sameiningu Búnaðar- og Út-
vegsbankans ieinn banka. Gert
er ráð fyrir fækkun útibúa án
þess þó að minnka eðlilega
þjónustu á nokkrum stað.Ráð-
stöfun þessi er hugspð sem
fyrsta skref I áttina til fækkun-
ar á bönkum og bankaútibúum
og gerð til þess að hamla gegn
óeðlilegri og kostnaðarsamri
útþenslu I bankakerfinu. Rétt
þykir að rikið gangi á undan
með þvi að koma skipulagi á
sfna banka. A eftir komi siðan
Meiri
bankakostnaður
hérlendis
Lúðvik hóf mál sitt á að ræöa
álit bankamálanefndarinnar svo-
kölluðu, en álit hennar var lagt til
grundvallar frumvarpi þvi um
viðskiptabanka rikisins sem lagt
varfram af vinstri stjórninni 1974
en náði þá ekki fram að ganga.
Þar hefði m.a. komið fram að
bankakostnaður var þá 38-56%
meiri hérlendis en i Noregi, Svi-
þjóð og Finnlandi. Og 1971 var
talið að 1600 menn störfuöu i fullu
starfi i bankakerfinu. Áriö 1975
var þessi tala komin upp i 2200, og
liklega væri hún nú um 2700-2800.
Þetta sýndi þann mikla vöxt sem
verið hefði i Islenska bankakerf-
inu.
I áliti bankamálanefndarinnar
— sagöi Lúövík Jósepsson
Á fundi neðri deiidar Aiþingis i
gær mæiti Lúðvik Jósepsson fyrir
frumvarpi sinu um viðskipta-
banka í eigu rikisins. Frumvarp
þetta er efnisiega samhljóða
frumvarpi þvi er vinstri stjórnin
iagði fram 1974. t framsöguræðu
sinni lagði Lúðvik áhersiu á að til-
gangurinn með frumvarpinu væri
að bæta bankaþjónustuna við at-
vinnuvegina og hinar dreifðu
byggðir landsins og koma I veg
fyrir óþarfa kostnað með þvi að
draga úr y f irbyggingunni I
bankakerfinu. Frumvarp þaö
sem rikisstjórnin hefði lagt ný-
lega fyrir Aiþingi fæli hins vegar
aðeins i sér samræmingu á lög-
gjöf núverandi banka, en þar væri
ekki tekið á meginvandamálinu
sem væri skipulagsleysið i banka-
kerfinu.
kom jafnframt fram að þrátt fyr-
ir þennan vöxt i bankakerfinu, þá
hefði bankaþjónustan ekki verið
hagkvæm fyrir alla landsmenn.
Þannig hefðu stór landssvæði bú-
ið við lélega bankaþjónustu.
Markmið
frumvarpsins
Lúðvik sagði að það væru eink-
Búnaðarbankinn er ekki lengur banki landbúnaðarins. Aöeins um 34%
af fjármagni bankans er nú tengt landbúnaði, en bankinn hefur f
vaxandi mæli orðið almennur viðskiptabanki.
um þrjú atriði sem stefnt væri að
með frumvarpi hans:
1. Akveðin er fækkun viðskipta-
banka rikisins úr 3 i 2, með
þ/ngsjá
ráðstafanir til þess að fækka
einkabörikum og endurskipu-
leggja sparisjóðaþjónustuna.
2. Sett yrði ein samræmd löggjöf
um viðskiptabanka I stað
margra og ósamræmdra laga
sem nú gilda. Lögin um við-
skiptabanka yrðu gerð nútima-
legri og öruggari en nú er, end-
urskoðun og eftirliti m.a.
breytt. Sennilega þyrfti þó að
ganga lengra i þeim efnum en
gert er i frumvarpinu.
3. Gert er ráð fyrir formlegu
samstarfi á milli rikisvið-
skiptabankanna, m.a. i þeim
tilgangi að tryggja eðlilega
verkaskiptingu þeirra á milli
og koma i veg fyrir óeðlilega
samkeppni, sem leiðir til kostn-
aðarauka.
Rikisstjórnin horfir
framhjá
meginvandamálinu
Nú hefði rikisstjórnin einnig
lagt fram bankamálafrumvarp
og væri það frumvarp i mörgum
greinum samhljóða þvi frum-
varpi sem hann hefði lagt fram.
Frumvarp rikisstjórnarinnar
fjallar hins vegar nær eingöngu
um þann hluta er snýr að löggjöf
bankanna, þ.e. að samræma lög-
gjöf bankanna. 1 frumvarpi rikis-
stjórnarinnar væri ekki tekið á
meginvandamálinu sem væri
skipulagsleysið i bankakerfinu og
nauðsyn þess að hamla gegn út-
þennslu i bankakerfinu. Frum-
varpið markaði enga stefnu um
það hvernig bankakerfið ætti að
þróast á næstu árum.
Lúðvik sagði að ekki væri endi-
lega aðalatriðið að Útvegsbank-
Þingsályktunartillaga Ragnars Arnalds:
Ákvæði um lax- og silungs-
veidi verdi endurskoöuö
Athugad verði hvort ekkí sé ástæða til að rétta hlut bænda sem eiga land að sjó
Ragnar Arnalds hefur iagt
fram á Alþingi þingsályktunartil-
lögu um athugun á veiðiréttind-
um bænda, sem eiga land að sjó.
Tillaga hans er svohljóðandi:
„Alþingi ályktar aö fela land-
búnaðarráðherra að láta endur-
skoða nokkurákvæði laga um lax-
og silungsveiði, sem orka kunna
tvimælis. 1 þessu sambandi ber
einkum að kanna réttindi og
skyldur bænda, sem eiga land að
sjó, og athuga, hvort ekki sé
ástæða til aö rétta þeirra hlut.
Meðal annars ber sérstaklega að
kanna:
hvort veiðiréttur á silungi i sjó,
sbr. 19. gr. laganna, er ekki bund-
inn óþarflega ströngum takmörk-
unum til viðbótar þeim veiði-
hömlum, sem stafa af óbliðu
veðurfari hér við land;
hvort ákvæði 23. gr. laganna
um skyldu manna til að sanna
sakleysi sitt, ef grunur um lög-
brot fellur á þá, gangi ekki þvert
ámeginreglur islenskra laga um
sönnunarbyrði i refsimálum;
hvortákvæði 6. töluliðar 89. gr.,
sem heimila eftirlitsmönnum
húsleit að eigin geðþótta án
undangengis úrskurðar, gangi
ekki langt úr hófi fram.
Jafnframt ber að stefna að þvi,
að bændur, sem eiga land að sjó
og hafa verið sviptir hlunnindum
bótalaust, eigi i framtiðinni rétt á
sérstakri fyrirgreiðslu til að
koma upp fiskrækt sem aukabú-
grein, þar sem góðar aðstæöur
eru fyrir hendi.”
Tillögunni fylgir svohljóðandi
greinargerð:
Réttindi bænda skert
„Veiði lax ogsilungs hefursætt
ströngum takmörkunum i seinni
tið og hefur verið stefnt að þvi að
veiða fiskinn fremur á stöng en i
net. Þetta er eðlileg þróun á þeim
timum, þegar veiðigleðin er oröin
verðmeiri en maturinn I fisknum.
Hinu má ekki gleyma, aö með
þessari þróun er nokkur hluti
bænda sviptur hlunnindum, sem
forfeður þeirra hafa notiö um ald-
ir, og er þá átt við bændur, sem
eiga land að sjó. Þeir hafa að öllu
leytimisstrétttillaxveiða I sjó og
fá engan arð af aukinni laxa-
gengd i veiðiám, en veiöar á sil-
ungi i' net eru miklum takmörk-
unum háðar og bannaðar hálfa
vikuna. Ef eitthvað er að veöri er
veiði isjó vonlaus og verða mögu-
legir veiðidagar miklu færri i ám
og vötnum.
Ekki er réttað leyfa laxveiðar i
sjó að nýju, en ástæðulaust er aö
herðasvoað siiungsveiöi isjó,að
bændur, sem búa við sjávarsið-
una, verði nær réttindalausir.
Á seinustu árum hefur eftirlit
með veiði I sjó verið aukið. Eðli-
legt eftirht er sjálfsagt að allra
dómi, en ýmsar heimildir eftir-
litsmanna og aðfarir þeirra með
stoð i lögum sæta ámæli, svo að
illindi hafa af hlotist.
Strangari ákvædi en
gegn moröingjum
Ákvæði3. töluliðar 23. gr. þykja
mörgum nokkuð ströng og i litlu
samræmi við islenskar réttar-
venjur:
„3. Sá, er sóttur er til sakar
fyrir brot gegn banni þvi, sem
felst I þessari grein, er sýkn, ef
hannsannar, að fiskursé veiddur
erlendis eða á löglegum tima.”
1 6. tölulið 89. gr. segír: „Nú
leikur grunurá, að ólöglegt veiöi-
fang sé geymt I verslun, reyk-
húsi, frystihúsi eða öðru
geymsluhúsi, og er eftirlitsmanni
heimiit án undangengis urskurð-
ar dómara að gera leit að sliku
veiðifangi og taka það i sina
vörslu, ef þurfa þykir, en gera
skal hann dómara þeim, er i hlut
á, 'þegar viðvart, en hann skal
þegar taka málið til meðferðar.”
Orðin, sem ég hef undirstrikað,
veita heimild, sem lögreglu-
mönnum er almennt ekki veitt,
jafnvel gegn morðingjum og mil-
jónaþjófum, og er þvi litt skiljan-
legt, að lögin skuli veita ólöglærð-
um veiðieftirlitsmönnum vald,
sem dómurum einum er ætlað
samkvæmt almennum reglum.
Þessi dæmi sýna, að þörf er á
að endurskoða lögin um lax- og
silungsveiði, og ber þá sérstak-
lega að huga að réttindum og
skyldum bænda, sem eiga land
að sjó.
Fiskrækt á vafalaust glæsilega
framtið fyrir sér hér á landi, bæði
sem aukabúgrein og sjálfstæður
atvinnurekstur. Er raunar furðu-
legt, hve tslendingar eru langt á
eftir nálægum þjóðum i þessum
efnum. Lax- og silungsrækt I lok-
uöum hólfum við og i sjó á eftir
að stórast hér á landi, og þá ekki
sist þar sem einhvern jarðhita er
að fá.
Mið hliðsjón af þeim réttinda-
missi, sem bændur við sjó hafa
orðiö fyrir, ættu þeir að njóta sér-
stakrar fyrirgreiðslu þegar skrið-
ur kemst á fiskrækt hér við land,
svo fremi að góðar aðstæður séu
fyrir hendi.
r
Askoranir til
þingmanna
Alþingismenn á Norðurlandi
vestra hafa fengið sendar áskor-
anir úr báðum Húnavatnssýslum
og Skagafirði, þar sem þess er
óskað, að hlutur bænda, sem eiga
land aðsjó, verði réttur. Inngang-
ur að undirskriftarskjali, sem ■
áritað var af fjölmörgum bænd-
um úr þessum sýslum og sent var
þingmönnum kjördæmisins, birt-
isthér sem fylgiskjal ásamt bréfi,
sem undirsló-iftunum fylgdi.
Jafnframt skal þess getið, að
flm. tillögunnar bar fyrrgreint
erindi bænda undir veiðimála-
stjóra,en hann vildi ekki fallast á
aðrétt væri að ganga til móts við
sjónarmið þeirra.”
inn og Búnaðarbankinn yrðu
sameinaðir; ef menn vildu hafa
annan hátt á, þá kæmi það til
greina. Hins vegar væri þó slik
sameining hagkvæmust og eðli-
legust. Ef þessir tveir bankar
yrðu sameinaðir þá væri hægt að
skapa einn jafnsterkan banka og
Landsbankinn er nú i dag.
Búnaðarbankinn
ekki banki
landbúnadarins
Lúðvik benti á að Búnaðar-
bankinn væri ekki lengur banki
landbúnaðarins, heldur væri orð-
inn almennur viðskiptabanki.
Þannig vær.u heildarlán Lands-
bankans til landbúnaðar hærri en
Búnaðarbankans; aðeins væri
hægt að tengja um 34% af fjár-
magni Búnaðarbankans landbún-
aði.
Lúðvik sagði að það yrði að telj-
ast liðinn tið að tengja bankana
ákveðnum atvinnugreinum. Slikt
hæfði ekki nútima rekstri. Hann
benti t.d. á að ekki væri nein
skynsemi i þvi að hafa sérstakt
útibú fyrir landbúnaðinn i Austur-
Skaftafellssýslu og annað fyrir
útgerðina á Höfn i Hornafirði.
Heimamenn hefðu gert sér grein
fyrir þessu og þeir höfðu áhrif á
að þar væri bara starfandi eitt
bankaútibú er þjónaði öllum at-
vinnugreinum.
Lúðvik sagðist vilja leggja á
það áherslu að frumvarp hans
miðaði ekki að þvi að minnka á
nokkurn hátt eðlilega bankaþjón-
ustu. Með þessu frumvarpi væri
stefnt að þvi að bæta bankaþjón-
ustuna og setja upp útibú þar sem
þau væru ekki fyrir. Slikt væri
hægt með þvi að fækka þeim
bankaútibúum sem nú væru mörg
á hverjum stað.
Lúðvik ræddi siðan nánar sam-
einingu Búnaðarbankans og Út-
vegsbankans og sagðist ekki hafa
orðið undrandi á þvi að fulltrúar
bænda hefðu sýnt andstöðu við
þessa hugmynd i byrjun. En hann
sagðist telja að þessir aðilar
hefðu ekki ihugað málið vel ef
þeir hefðu ekki núna áttað sig á
þvi hvers konar banki Búnaðar-
bankinn væri. Búnaðarbankinn
væri almennur viðskiptabanki,
jafnt á sviði landbúnaðar sem
annarra atvinnugreina. Bankinn
hefði hins vegar ekki tekið að sér
almenna þjónustu fyrir landbún-
aðinn og t.d. ekki sinnt stórum
landssvæðum, en byggt mikið þar
sem aðrir bankar væru fyrir.
Til hagsbóta fyrir
landbúnaðinn
Eðlilegast væri að hafa tvo við-
skiptabanka rikisins, og þá af
sömu stærð og Landsbankinn
væri nú. Tveir sterkir slikir bank-
ar gætu skipt með sér landinu i
starfssvæði og sinnt þar banka-
þjónustu fyrir allar atvinnugrein-
ar. Slikt skipulag yrði til bóta fyr-
ir landbúnaðinn. Hann fengi beint
eða óbeint meira rekstrarfé en
hann hefði nú. Skipulagsbreyting-
in yrði þvi til hagsbóta fyrir
landsbyggðina.
Þrátt fyrir sameiningu bank-
anna yrði hægt að halda áfram
sérgreindu skipulagi. Þannig yrði
hægt aö halda Stofnlánadeild
landbúnaðarins sem sjálfstæðri
stofnun eða hún hefði samstarf
við tiltekinn banka t.d. Búnaðar-
Útvegsbankann.
Lúðvik minnti á að þegar frum-
varpiö um sameiningu rikisbank-
anna kom fram 1974, þá hefði
komið I ljós að starfsfólk þessarra
banka væri andvigt sameiningu.
Slikt gæti þó ekki ráðið úrslitun
um skipulag bankanna,sagði Lúð-
vik, og tryggt yrði að þetta fólk
fengi forgangsrétt til starfa i hin-
um sameinaða banka.
Fyrsta skrefiö
Lúðvik sagðist að lokum vilja
leggja á það áherslu að með
Framhald á 14. siðu