Þjóðviljinn - 17.03.1978, Page 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 17. mars 1978
Málgagn sósíalisma,
verkalýðshreyfingar
og þjóðfrelsis
Útgefandi: (Jtgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann
Ritstjórar: Kjartan ólafsson
Svavar Gestsson
Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson.
Umsjón með sunnudagsblaði:
Árni Bergmann.
Auglýsingastjóri: Gunnar Steinn
Pálsson
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar:
Sfðumúla 6, Simi 81333
Prentun: Blaðaprent hf.
Áhrif erlenda
verðlagsins á
verðbólguna á
íslandi
í umræðum um verðbólguna er þvi oft
haldið fram, að ákveðinn hluti hennar eigi
rætur sinar að rekja til hækkandi verðlags
innflutnings. Á vinstristjórnarárunum var
hér um að ræða augljósar staðreyndir.
Sjálfstæðisflokkurinn og Alþýðuflokkur-
inn héldu þvi þá fram að erlenda verðþró-
unin skipti engu máli — hins vegar stafaði
verðbólgan af stjórnarstefnunni,og var þá
mikið ritað um óðaverðbólgu i Morgun-
blaðinu. Meðal annars var sýnt fram á það
með skýrum dæmum og tölum að nauð-
synlegt væri að hækka kaupið snemma árs
1974 vegna verðbólgunnar alveg sérstak-
lega. En hvernig lita þessi dæmi út? Hver
hefur orðið verðlagsþróun innflutnings,
hver hefur orðið verðlagsþróunin almennt
innanlands?
Ef litið er á siðasta kjörtimabil við-
reisnarstjórnarinnar, þe. frá 1967—1971,
kemur i ljós að verðlag innflutnings i
erlendum gjaldeyri hækkaði um 10,8%. Á
sama tima varð hækkunin á visitölu fram-
færslukostnaðar hins vegar 69,8%, þe. inn-
lenda verðbólgan varð margfalt meiri en
erlenda verðbólgan, um 7 sinnum meiri.
Ef litið er hinsvegar á árin 1971—1974
varð verðbólgan innanlands 61,1%,
en á sama tima hækkaði verðlag inn-
flutnings i erlendri mynt um 71,6%, eða
meira en innlendu verðbólgunni nam. Ef
tekið er siðasta timabil, þe. frá 1975—1978,
samkvæmt spám sem fyrir liggja um yfir-
standandi ár, kemur i ljós að innlenda
verðbólgan hefur aukist um 146%, en
verðlag innflutnings i erlendum gjaldeyri
hins vegar um 25%. Innlenda verðlagið
hefur með öðrum orðum hækkað nærri
sexfalt á við verðlag innflutningsins.
Þessar tölur tala sinu máli, þvi að öllu
skiptir hver heidur á efnahagsstjórninni
hverju sinni. Þær segja þá sögu að auð-
stéttin og rikisstjórn hennar notar verð-
bólguna til þess að tryggja gróða sinn.
Verðbólgan er um leið varnartæki auð-
stéttarinnar, þvi þegar verkalýðshreyf-
ingunni tekst að tryggja sér bætt kjör um
sinn með kjarasamningum, verkföllum og
þjóðfélagsátökum, en árangurinn hirtur
aftur með beinum pólitiskum ákvörðun-
um, lagasetningu og með þvi að magna
verðbólguna. Verðbólgan er auðstéttinni,
bröskurunum og fulltrúum þeirra, lifs-
nauðsyn. Andspænis þessum hagsmunum
fámennra hópa i þjóðfélaginu stendur
verkalýðshreyfingin, launafólk allt, sem
hefur allt aðra hagsmuni. Þvi þótt fólkinu
takist oft að fá i sinn hlut brotabrot af
verðbólguávinningnum með eigin húsnæði
antarnir, skjólstæðingar hægristjórnar-
innar nú og viðreisnarstjórnarinnar áður,
hirða. Menn verða að gera sér ljóst, að
verðbólgan er ekkert náttúrulögmál,
heldur mannanna' verk eins og önnur
fyrirbrigði efnahagslifsins. Verðbólgan á
sér hagsmunalegar og félagslegar, i einu
orði pólitiskar, forsendur, sem nauðsyn-
legt er jafnan að hafa i huga. Núverandi
rikisstjórn getur til dæmis ekki kennt
verðbólgunni um efnahagsvandann vegna
þess að hún skapaði þennan efnahags-
vanda sjálf, þar með talda verðbólguna.
Það er skiljanlegt að erfitt sé fyrir rikis-
stjórn að eiga við vandamál sem skapast
af innfluttri verðbólgu eins og var á
vinstristjórnarárunum. Þessi árin sem nú
eru að liða er þvi hins vegar ekki til að
dreifa að verðbólgan i innflutningnum riði
öllu á slig. 1 ár er talið áð verðlag inn-
flutnings i erlendri mynt hækki um 7%,
verðbólgan aukist um 40%. 1 fyrra hækk-
aði erlenda verðlagið um 6%, verðbólgan
jókst um 33%. í hitteðfyrra, 1976, varð
verðbólguaukningin 32%, verðlag inn-
flutnings hækkaði um 5%. Þannig er það
rikisstjórn Geirs Hallgrimssonar og Ólafs
Jóhannessonar sem ber ábyrgð á mestu
dýrtið á Islandi frá upphafi vega.
—s.
Engin lög um
rétt leigjenda
Algert réttindaleysi leigjenda
hérlendis hefur verið mörgum
áhyggjuefni þótt ekkert hafi
verið gert að heitið geti til þess
að rétta hlut þeirra. Engin lög
eru i gildi sem tryggja réttindi
og hag þessa fólks Slík lög voru
numin úr giidi á timum
viðreisnarstjórnar án þess að
önnur kæmu i staðinn. óhæfi-
legar fyrirframgreiðslur,
uppsagnir fyrir engar sakir,
öryggisleysi og skattsvindl að
kröfu húseigenda. Allt eru þetta
hlutir sem leigjendur þekkja af
eigin raun.
I siðasta hefti Vinnunnar,
málgagns ASt og MFA er viðtal
við Jón frá Pálmholti, sem lengi
hefur leigt sér húsnæöi.oghefur
kannað möguleika á stofnun
leigjendasamtaka. Margar
góðar ábendingar koma fram i
viötali Hauks Más Haralds-
sonar við Jón.
Jón segir m.a. að hann telji
eðlilegt að svona félagsskapur
heföi verkalýðshreyfinguna að
bakhjarli og raunar hefði þetta
mál átt að vera á stefnuskrá
hennar i samningum.
Húseigandinn á
réttinn, leigjand-
inn skyldurnar
Félagið yrði ekki stéttarfélag
heldur hagsmunasamtök. Aðal-
verkefni þeirra yrði að berjast
fyrir lagasetningu i svipuðum
dúr og gert hefur verið annars-
staðará Noröulöndum, þar sem
tekið er tillit til fjöiskyldustærð-
ar þeirra sem leigja þurfa, auk
þess sem miklar hömlur eru á
rétti húseigenda til að segja upp
leigjendum sinum.
Hér á landi er Húseigenda-
félag starfandi amk i Reykavik
en enginn leigjendasamtök.
Afleiðingin kemur m.a. fram á
þvi að til er samningseyðublað
um leigu á húsnæði. Þar eru
tiundaðar skyldu leigjandans og
réttur húseigaandans, en ré'ttur
leigjandans kemur ekki við
sögu, enda eyðublaðið gefið út
af Húseigendafélaginu.
Með stúðningi verkalýðs-
h r e y f i n g a r i n n a r gætu
leigjendasamtök komið i veg ,
fyrir geðþóttauppsagnir og
komið upp skrifstofu sem tæki
við leigugjaldi, gerði húsaleigu-
samninga og sæi jafnvel um út-
vegun húsnæðis, eins og viða
tiökast erlendis.
Samtökunum og skrifstofunni
yrði siðan beitt gegn réttinda-
leysi leigjenda. Hið nýjasta á
húsaleigumarkaðinum er að
setja visitölu á leiguna, og Jón
frá Pálmholti kemur með fleiri
dæmi um það hvernig niðst er á
leigjendum á ýmsum sviðum:
Leigjendur
greiða viðhald
„Hér ganga húseigendur jafn-
vel svo langt, að leigjendur eru
látnir borga viðhald á þeim
ibúðum sem þeir hafa á leigu. 1
Breiðholtinu eru svo dæmi þess,
að fólk sé látið borga hússjóðs-
gjald ofan á leiguna, en i þessu
hússjóösgjaldi eru innifalin
fasteignagjöld og sameiginleg-
ur viðhaldskostnaður allra
ibúðareigendanna. Þegar svo er
komiö fer mánaðarleg greiðsla
leigjendanna iðulega yfir 50
þúsund krónur, þótt ieigan sé
kannski skráð 35—40 þúsund.
Gefin upp aö hluta i sumum tii-
feilum.
1 leigusamningum hér er yfir-
leitt gengið út frá eins ár leigu-
tima, nema i sérstökum tilfell-
um eins og þeim, þegar eig-
endur fara utan og vilja hafa
ibúðina i ábúð á meðan. En yfir-
leitt er um að ræða samning til
eins árs. Eigendurnir vilja hafa
frjálsar hendur meö aö hækka
leiguna og jafnvel segja
leigjendum upp. Þeir búa jafn- -
Jón frá Pálmholti þekkir kjör leigjenda af eigin reynslu
vel sjáifir til sinar eigin regiur
og dæmi eru um að eigendur
teiji sig hafa leyfi til aö vaða inn
á heimili leigjenda sins eftir
eigin geðþótta, til að kanna
ástand máia.
1 þessu sambandi má nefna
frægasta dæmið um réttinda-
leysi leigjenda, skylduna til
barnleysis. Barneignir virðast
höfuðsynd hjá þeim sem ekki
eiga eigið húsnæði. t annan stað
eru svo umgengnisreglur á borð
við þær, að banna leigjendum að
þurrka þvott á svölum ibúðar
jafnvel þótt um aðra aðstöðu til
slikra hluta sé ekki að ræða.
Leiga sé undan-
skilin skatti
Svo er þaö hliðin sem snýr aö
skattinum. Ekki aöeins sú stað-
reynd, aö leiga er ekki gefin upp
nema að hluta. Heldur er hún i
raun og veru tvisköttuð. Ég
greiði skatt af minum tekjum,
og af þessum tekjum greiöi ég
siðan húsaleigu. Siðan kemur
leigan sem tckjuliður ofan á
tekjur eigandans og er skattlögð
þar. Mér finnst sjálfsagt rétt-
lætismál aö leigugjald fyrir i-
búðarhúsnæði sé frádráttarhæft
frá skatti. Siðan verði settur á
liðurinn „eigin húsaleiga”, eins
og hjá húseigendum núna, þar
sem gengið er út frá ákveönu
gjaldi miðað við stærð húsnæð-
is. Gagnvart skattinum á ekki
aöskipta máli, hvers konar hús-
næði skattgreiðandi býr I, eigin
eða annarra.
Ég varð satt að segja fyrir
nokkrum vonbrigðum með
vinstri stjórnina I þessu sam-
bandi. Að hún skyldi ekki gera
neitt i málinu. Einhvern tima
var Þjóðviljinn að ræða um þær
kjarabætur sem verkalýðs-
hreyfingin hefði fengið I tið
vinstri stjórnarinnar, og ég
minnist þess, aö þegar búið
var að telja þær upp, — og þær
voru töluverðar, — var bætt við
„fyrir utan húsaleigu”. Stað-
reyndin er þegar allt kemur til
ails, að þctta fólk sem þarf að
leigja sér úsnæði til að búa í, fær
ekki þær umsömdu kjarabætur
sem aðrir fá. Húseigandinn
hringir einfaldlega til þess og
tilkynnir hækkaða húsaleigu.
Þar með er kauphækkunin farin
að miklu leyti.
Öryggisleysi
Svo hefur þetta vitanlega
ómæld áhrif á fjölskyldulifið.
Börn fælkjast milli hverfa,
skipta um umhverfi og leik-
félaga áður en þau hafa fengið
tima til að átta sig á fyrra um-
hverfi eða komast i tengsl við
börn umhverfisins. Auk þess
sem þetta öryggisleysi hefur að
sjálfsögðu ekki minni áhrif á
fullorðna fólkið, sem sifellt þarf
að vera i leit að nýju húsnæði og
lifir i því ástandi að vita ekki
hversu lengi það fær að búa á
hverjum stað.” — ekh.