Þjóðviljinn - 23.06.1978, Blaðsíða 14

1:4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 23. júní 1978
,,Ekki er laust
við að nýju
andlit Alþýðu-
flokksins minni
mig á ævintýri
H. C. Andersens
Nýju fötin
keisarans”
,,Það verður
ekki kosið um
andlit á
sunnudaginn
kemur.
Það verður
kosið um
málefni”
,,Það er
staðreynd að
vaxtabyrði
margra
fyrirtækja
nemur hærri
fjárhæðum en
öll laun sem
viðkomandi
greiða”
„Gamli Alþýðuflokkurinn var 1 samstjórn með Sjálfstæðisflokknum um
11 ára skeið, svo náin var samvinnan að með fullum rétti var
hægt að tala um pólitíska Síamstvíbura”
Utlánsvextimir, unga
fólkið og nýju andlit
Alþýðuflokksins
HAUKUR
HELGASON,
hagfræðingur
Eg lét nýlega þau orö falla i
Þjóöviljagrein, aö vaxtahækkanir
rikisstjórnarinnar og stjórnar
Seölabankans heföu veriö hiö
mesta glapræöi.
Skulu nú færö fram rök fyrir
þessari skoöun.
Athugum fyrst hverjar breyt-
ingar hafa orðiö á útlánsvöxtum f
tiö núverandi rikisstjórnar.
Þegar hún tók viö völdum fyrir
fjórum árum voru forvextir af al-
mennum vixlum 11 til 11.75% á
ári. Nú eru þessir vextir 23.5%.
Þeir hafa meö öörum oröum veriö
tvöfaldaöir.
Fyrir fjórum árum voru vextir
af fasteigna- og handveösiánum
13% en eru nú 26%. Þeir hafa llka
veriö tvöfaldaöir.
Fyrir fjórum árum voru for-
vextir af lánum vegna útflutnings
afuröa 9% en í dag eru þeir 18%,
hafa einnig tvöfaldast.
Dráttarvextir voru fyrir fjórum
árum 1.5% en eru nú 3%. Einnig
þeir hafa veriö tvöfaldaöir.
Vaxtaaukalán komu til sögunn-
ar I tið núverandi rikisstjórnar og
eru þau lán nú oröin mjög stór
þáttur i heildarskuldum alls
almennings. Vextir af þessum
lánum voru i upphafi 22.5% en
hafa veriö hækkaöir upp i 33%.
Viö þessa vexti má svo bæta um
þaö bil 1 prósenti eöa vel þaö til
greiöslu á þjónustu, lántökugjaldi
o.fl.
Eftirfarandi tafla sýnir saman-
burð á forvöxtum af almennum
vixlum hér á Islandi og nokkrum
af helstu viðskiptalöndum okkar:
tsland ................. 23.5%
Danmörk .................. 9.0%
Noregur .................. 7.0%
Sviþjóö .................. 7.0%
Bretland ................. 7.5%
Vestur-Þýskaland ......... 3.0%
Bandarikin ............... 6.5%
(Heimild: Ekonomisk revy, mai
1978. Útg. Svenska Bankförening-
en).
Rök rikisstjórnarinnar og
sérfræöinga hennar fyrir þessum
gifurlegu vöxtum hafa veriö
þessi:
t fyrsta lagi að sparif jármynd-
un landsmanna heföi fariö
minnkandi. Þessvegna þyrfti aö
hækka innlánsvextina en af þvi
leiddi aftur aö hækka þyrfti út-
lánsvextina
i ööru lagiaö hærri útlánsvextir
mynau draga úr veröbólgunni,
vextir væru mjög þýöingarmikiö
hagstjórnartæki og þeim mun
hærri sem þeir væru þeim mun
betur myndi takast að vinna bug
á verðbólgunni.
Við þessar rökfærslur vil ég
gera þessar athugasemdir:
Þaö er alveg rétt að sparifjár-
myndun landsmanna hefur farið
minnkandi á undanförnum árum.
Haukur Helgason
En ástæöan er ekki sú, að innláns
vextir hafi verið lágir. Það er
sjaldnast nokkurt samband á
milli vaxtarfótar og innláns-
aukningar, eins og Magni
Guðmundsson, hagfræöingur,
hefur margoft bent á og sannaö.
Hinn almenni sparifjáreigandi
er i lang-flestum tilfellum jafn-
framt maður sem vinnur á vinnu-
markaöinum. Þannig eru
innlánsvextir yfirleitt litill hluti
af heildartekjum hans. Auövitaö
eru til undantekningar frá þessari
reglu, þaö eru til manneskjur sem
sakir aldurs eða örorku eru ekki
þátttakendur á vinnumarkaöin-
um, en þeirra hlut veröur aö bæta
á annan hátt en aö hækka hina
venjulegu vexti.
Astæðurnar fyrir minnkandi
sparnaöi eru fyrst og fremst þær,
að vegna sivaxandi dýrtiöar þarf
fólk aö verja meir og meir af tekj-
um sinum sér og sinum til fram-
færslu og i annan staö hefur
rikisstjórnin og þá undir forystu
fjármálaráöherrans gerst skæður
keppinautur innlánsstofnana um
sparnað landsmanna. Allskonar
skuldabréf rikisins hafa veriö
gefin út fyrir tugi miljaröa króna,
þessi bréf hafa veriö keypt af al-
menningi fyrir fé sem ella hefði
aö verulegu leyti veriö sett inn i
banka eöa sparisjóöi.
Dýrtiöin — hækkun verölags,
sem mælist i framfærsluvisitölu
úr 297 stigum I 1044 stig — er
framar öllu sök rikisstjórnar-
inn/ir. Hinir átta ráöherrar
Sjálfstæðisflokksins og Fram-
sóknarflokksins hafa alla tiö haft
rangar hugmyndir um eöli og
orsakir veröbólgunnar. Rikis-
stjórnin og sérfræöingar hennar
hafa taliö aö frumorsök veröbólg-
unnar hafi veriö of mikill kaup-
máttur. Þessvegna hefur mark-
miðiö alltaf veriö aö rýra þennan
kaupmátt og öllum hugsanlegum
hagstjórnartækjum hefur veriö
beitt til aö ná þessu marki.
Rikisstjórnin hefur gripiö til
gengissigs, til gengislækkana, til
hækkunar á söluskatti, sett á
sjúkratryggingargjald, hirt i
rikissjóð viölagasjóðsgjaldiö sem
sett var á vegna jaröeldanna i
Heimaey, hirt i rikissjóö mestan
hluta oliugjaldsins, beinlinis svik-
ið geröa kjarasamninga og svo
mætti lengi telja.
Með vaxtahækkunum hefur
rikisstjórnin og sérfræðingar
hennar látist vera að verja hags-
muni sparifjáreigenda, en hafa
jafnframt I rikum mæli rýrt hags-
muni þessara sömu sparifjáreig-
enda meö þvi að beita hag-
stjórnartækjum sinum. Svo dæmi
sé tekið: Sparifjármagn mun nú
vera um þaö bil 70 miljaröar
króna. Meö gengislækkuninni siö-
ustu — 15% lækkun krónunnar —
skerti rikisstjórnin meö einu
pennastriki kaupmáttargildi 70
miljaröanna um hvorki meira né
minna en um 10 miljarða króna. 1
þessu eina dæmi sem tekiö er af
mörgum sýndi rikisstjórnin hina
raunverulegu „umhyggjusemi”
fyrir sparifjáreigendum.
Svo er það þessi furöulega
kenning rikisstjórnarinnar og
sérfræöinga hennar, að meö þvi
aö hækka vexti sé verið aö draga
úr veröbólgunni. Ég segi eins og
er: Ráöherrunum og sérfræöing-
um þeirra er ekki sæmandi aö
bera á borö fyrir þjóöina slika
kenningu. tslendingar eru ekki
skyni skroppinn þjóöflokkur sem
hægt er aö bjóöa hvaö sem er.
Þegar vörur hækka i veröi — þá
vex verðbólgan.
Þegar rafmagn, hitaveituvatn,
póst- og simagjöld hækka i verði
— þá vex verðbólgan.
Þegar 18% vörugjald er sett á
og þegar söluskattur er hækkaöur
— þá vex verðbólgan.
Þegar vextir eru hækkaðir — þá
vex veröbólgan.
Af þeirri einföldu ástæöu, aö
allar þessar hækkanir og margar
aörar ótaldar hækkanir fara út i
verölagið, ég undirstrika lika
vaxtahækkanirnar.
Þá skulum viö drepa á af-
leiðingar hinna geysiháu vaxta.
Aö sjálfsögöu draga þeir úr
þjóöarframleiöslunni. Fyrirtæki
éöa einstaklingar sem viö fram-
leiöslu fást berjast i bökkum eöa
leggja upp laupana. Þaö er staö-
reynd aö vaxtabyröi margra
fyrirtækja nemur hærri fjárhæöum
en öll launin sem viðkomandi
greiða. Hversu þungur er ekki
vaxtabagginn á sjávarútvegi
landsmanna, á innlendum iönaöi
og á bændastéttinni?
Allt ber aö sama brunni. Vaxta-
okriö sligar aila þessa aöila.
Og svo eru þær tugþúsundir af
ungu fólki, sem er aö koma sér
þaki yfir höfuöiö. Þetta unga fólk
sem hefur eöa er i þann veginn aö
stofna heimili á i feikna miklum
öröugleikum vegna hinna háu
vaxta.
Yfirleitt leggur þetta fólk á sig
mikla vinnu, vinnur hörðum
höndum myrkranna milli, gengur
I milli lánastofnana i leit aö fjár-
magni — og gengur oft bónleitt til
búöar.
Gera stjórnarherrarnir sér ekki
grein fyrir hvaö þeir eru aö gera
gagnvart þessu unga fólki sem á
að taka viö landinu? Gera þeir sér
ekki grein fyrir aö m.a. vegna
hinna háu vaxta er þetta fólk aö
binda sér bagga sem þaö getur
ekki losaö sig við nema meö
óskaplegu striti um langt árabil
—einmitt á bestu árum ævinnar?
•
Ég þarf ekki að eyða mörgum
oröum I sambandi við hin nýju
andlit Alþýðuflokksins, en þar
sem ég var að skrifa um útláns-
vexti kemst ég ekki hjá þvi að
minnast á þau — að gefnu tilefni.
Gamli alþýöuflokkurinn var I
samstjórn meö Sjálfstæöisflokkn-
um um 11 ára skeið, svo náin var
samvinnan aö meö fullum rétti
var hægt að tala um pólitiska SI-
amstvibura.
Stjórn gamla flokksins geröi
samþykkt um aö Island geröist
aöili aö Efnahagsbandalaginu,
stóð aö samningi um aö viö færö-
um ekki út fiskveiöilögsöguna
nema með samþykki dómstólsins
i Haag, stuölaöi að hrörnun is-
lenskra atvinnuvega en geröi
samninga viö útlendinga um stór-
iöju. Þessi gamli flokkur segist nú
vera orðinn nýr flokkur.
Rétt er þaö aö á sjónvarps-
skerminum birtast ný andlit,
Vilmundur, Arni, Eiður, Jóhanna
og ekki er þvi að neita að andlitin
koma vel fyrir.
En þaö verður ekki kosiö um
andlit á sunnudaginn kemur. Þaö
veröur kosiö um málefni, þaö
veröur kosiö um stefnuna i cfna-
hagsmálum sem fariö veröur eft-
ir næstu f jögur árin, þaö er i raun
og veru kosið um efnalegt og
pólitiskt sjálfstæöi þjóöarinnar.
Þegar kosið er um svo
þýðingarmikil málefni þá þýöir
ekki að tala tveim tungum.
Skoöum þetta nánar.
Jóhanna Sigurðardóttir sagöi
um daginn i sjónvarpinu aö viö
yröum aö hafa her I landi, annars
yröi ísland varnarlaust land.
Gunnlaugur Stefánsson, þriðji
maöurinn á lista Alþýöuflokksins
i Reykjaneskjördæmi, er hins-
vegar virkur hernámsand-
stæöingur — og þökk sé honum
fyrir þaö.
Arni Gunnarsson talaði grát-
klökkur I sjónvarpinu um hlut
unga fólksins sem væri að koma
sér þaki yfir höfuöiö. Hann talaði
I svipuöum dúr og ég sagði hér að
ofan: Háir vextir og pislarganga I
milli lánastofnana.
Hinsvegar hefur Vilmundur
Gylfason lýst þvi yfir aö hann sé
talsmaður hárra vaxta.
„Lægri vextir þýöa, aö hér veröur
bjálaö efnahagsástand um langa
framtið”, sagöi Vilmundur i Dag-
blaöinu 9. júni siöastliöinn.
Ég spyr: Hvernig er hægt aö
koma þessu heim og saman?
Vera meö her i landi og vera á
móti her í landi. Vera meö háum
vöxtum og vera á móti háum
vöxtum.
Og raunar: Hver veit um stefnu
þessa fólks meö nýju andlitin i
aöalmáli kosninganna, efnahags-
málunum?
Ekki er laust viö aö nýju andlit
Alþýðuflokksins minni mig á
ævintýri H.C.Andersen: Nýju föt-
in keisarans.
Eitt er sameiginlegt meö þessu
hvorutveggju:
Keisarinn taldi sig vera i
skrautklæðum og mennirnir meö
nýju andlitin telja sig vera i pólit-
iskum skrautklæðum.
Hvorttveggja var og er imynd-
un. Keisarinn var ekki i neinum
fötum eins og barniö i ævintýrinu
sagöi; keisarinn var berstripaöur.
Alþýðuflokkurinn er ekki nýr
flokkur, hann er og veröur samur
við sig, nákvæmlega eins og hann
var á viðreisnarárunum.
Haukur Helgason