Þjóðviljinn - 30.12.1978, Blaðsíða 9

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN1 Laugardagur 30. desember 1978.
Laugardagur 30. desember 1978. ;ÞJ<>ÐVILJINN — SÍÐA 9
Hækkun útgjalda sjúkratrygginga
milli ára næstum tvöföld á við
hœkkun lífeyristrygginga á sama tíma
ÍJtgjöld til heilbrigðis-
mála hafa aukist
hröðum skrefum á
undanförnum árum.
Skipulagsmál sjúkra-
húsanna virðast vera i
algjöru öngþveiti og
þróun sjúkratrygginga-
mála er uggvænleg.
Fyrir örfáum árum
námu útgjöld sjúkra-
trygginga um 1/3 af
útgjöldum lifeyristrygg-
inga. Nú eru útgjöld
sjúkratrygginga orðin
næstum þvi jafnhá og
lifeyristrygginga.
Gífurleg hœkkun
útgjalda
sjúkratrygginga
1 fjárlagafrumvarpi fyrir áriö
1979 er gert ráö fyrir aö útgjöld
s júkratr ygginga nemi 21.4
miljöröum króna, en útgjöld
lffeyristrygginga nemi 25
miljiröum króna. Á milli ára, frá
fjárlögum 1978, hafa útgjöld
sjúkratrygginganna hækkaö um
8.2 miljaröa, en útgjöld lífeyris-
trygginga aöeins um 5.3 miljaröa
Skipulagsmál
sjúkrahúsa
eru í algjöru
öngþveiti
t Domus Medica eru fjölmargir sérfræöingar meö lækningastofur,
þeirra á meöal læknar sem vinna á rikisspitölunum. Hvaö skyldu
margir miljónatugir renna frá sjúkratryggingunum f þessa hít á ári
hverju?
Sjúkratryggingar
greida stórfé til
lækna á sjúkrahúsum
kr. Auk þess telja sjúkrahúsin aö
a.m.k. einn miljarö vanti til aö
þau geti staöið undir hallalausum
rekstri á þessu ári. Ef þeirri
fjárhæöyröi bætt hér ofan á, væri
hækkun sjúkratrygginganna milli
ára næstum þvi tvöföld á viö
hækkun lifeyristrygginganna á
sama tima
Sjálfseignarstofnun
án fjárhagslegrar
ábyrgðar
Landakotsspitali hefur nokkra
sérstööu meöal sjúkrahúsa á
íslandi. Honum hefur veriö breytt
I sjálfseignarstofnun. Eftir aö
rikisvaldiö haföi keypt spítalann
fyrir fáum árum, var honum
skipaö fulltrúaráö og fulltrúaráö-
iö kaus siöan stjórn spitalans,
sem annast rekstur hans án f jár-
hagslegrar áhættu.
I fyrirspurn Sighvats Björg-
vinssonar um málefni Landakots-
spi'tala, sem borin var fram I
Sameinuöuþingi 16.nóv. sl., segir
m.a.: „Eru sennilega ekki
margar stofnanir meö þessari
þjóö þar sem svonefndir eigendur
eöa fulltrúar eigenda — þeir aöil-
ar sem um fjármálin eiga aö
fjalla beri ekki jafnframt
fjárhagslega ábyrgö gagnvart
a.m.k. einhverjum aöilum.”
Laun yfirlæknis
A árinu 1977 námu hæstu
greiöslur til einstaks læknis á
Landskotsspftala frá Trygginga-
stofnun rlkisins 63 milj. 550 þús.
krónum, þar af frá Sjúkrasam-
lagi Reykjavíkur 45 milj. 935 þús.
kr. og frá Tryggingastofnunríkis-
- en Tryggingarstofnun ríkisins
hafa þó ekki borist
samningar sjúkrahúsanna við
lœknana, svo sem skylt er
ins vegna annarra sjúkrasam-
laga 17 milj. 615 þús. kr. Þessar
greiöslur voru inntar af hendi til
Jóhanns Lárusar Jónassonar
yfirlæknis rannsóknarstofu
spítalans, samkv. samningi um
sérfræöilæknishjálp. Samkvæmt
upplýsingum Landakotsspitala
greiddi yf irlæknirinn til
rannsóknadeildar spltalans 69%
af þessum greiöslum á árinu 1977,
og gert er ráö fyrir aö hlutfall
greiöslna á þessu ári veröi 74%.
Á árinu 1977 voru geröar á
Landakotsspltala 256.852
rannsóknir, þar af 105.994 á utan-
spitalasjúklingum eöa 41.3%.
Tryggingastofnun rikisins greiöir
6% lægra gjald fyrir þær
rannsóknir, sem fara fram inni á
spitalanum, en þær sem fara
fram á rannsóknastofum utan
hans. Ariö 1977 námu heildar-
greiöslur lækna fyrir aöstööu
fyrirutanspltalasjúklinga 58 milj.
691 þús. kr. eöa 4.46% af heildar-
rekstrarkostnaöi spitalans. Hins
vegar hafa greiöslur frá Trygg-
ingastofnun rlkisins til annarra
lækna en rannsóknalæknis ekki
veriö sundurliöaöar.
Könnun á rekstri
sjúkrahúsanna
1 svari heilbrigöisráöherra viö
fyrirspurnum Sighvats
Björgvinssonar á Alþingi kom
fram, aö ráöherra ætlar aö láta
kanna rekstur sjúkrahúsanna I
Reykjavlk sérstaklega og á land-
inu öllu meö tilliti til kostnaöar-
þátta og hagkvæmni og hefur
Davlö Gunnarssyni aöstoöar-
fram kvæm dast jór a rikis-
spítalanna veriö faliö aö annast
þessa könnun til aö byrja meö. Aö
henni lokinni ætti þaö aö liggja
fyrir, hvort eitt rekstrarform
sjúkrahúsa er ööru hagkvæmara.
1 þeim umræöum, sem uröu á
Alþingi eftir aö Magnús H.
Magnússon félags- og heilbrigöis-
málaráöherra haföi svaraö fyrir-
spurn Sighvats, kom m.a. fram
hjá fyrirspyrjanda, aö hon-
um skildist aö þeir læknar, sem
vinna þjónustu eins og þá sem var
tilefni fyrirspurnarinnar, fái
greitt fyrir verknaöinn án tillits
til þess, hvort þeir séu viöstadd-
ir þegar rannsóknin fer fram og
jafn vel án tillits til þess hvort þeir
séu á vakt eöa ekki þegar vinnan
fer fram. Beinar launagreiöslur
til fyrrnefnds yfirlæknis nema á
árinu 1977 röskum 20 miljónum
kr. 1 fjárlagafrumvarpinu er gert
ráö fyrir hækkun launakostnaöar
milli ára hjá rlkisstofnunum um
67%, svo aö láta mun nærri aö
þetta samsvari35 milj. kr. launa-
greiöslum á árinu 1978. Þættu vlst
ýmsum þaö dálagleg árslaun.
Margt er starfið...
Þaö er mörg matarholan lækn-
anna. Sjúkrahúslæknir I Reykja-
vlk, t.d. á Landspltalanum, fær
sln föstu laun fyrir vinnuna á
256.852 rannsóknir á Landakots-
spítala 1977, þar af 105.994 á utan-
spítalasjúklingum, eða 41,3%
spttalanum, auk yfirvinnu og
vaktaálags. Slöan getur hann
framkvæmt aögeröir utan vinnu-
tima á spítalanum fyrir eigin
reikning, og fær greitt fyrir þá
vinnu samkvæmt samningi milli
Læknafélags Reykjavikur,
Sjúkrasamlags Reykjavikur og
Tryggingastofnunar rlkisins um
sérfr æöilæknishjálp. Læknirinn
getur veriö meö stofu úti I bæ (og
ö er reynar mjög tiökaö af
knum Landspítalans) og haft
þarsjúklinga til meöferöar. Hann
getur líka stundaö kennslu i
læknadeild Háskóla Islands, en
fyrir þá kennslu fær læknirinn
kaup samkvæmt sérstökum
samningi og er þaö mun hærra en
aörir háskólakennarar hafa. Og
ekki nóg meö þaö, hann getur
stundaö kennsluna á kaupinu
góöa I vinnutima sinum á Lands-
spitalanum...!
Tvenns konar laun
Laun fyrir læknisstörf eru i
meginatriöum tvennskonar.
Annars vegar föst laun og hins-
vegar greiösla samkvæmt gjald-
skrá fyrir hvert verk sem unniö
er.Heimilislæknar IReykjavlk og
flestum stærri kaupstööum á
landinu taka laun samkvæmt
samningi milli sjúkrasamlagsins
og heimilislækna. Gildir þar
svokallaö númeragjald, þannig
aö heimilislæknarnir fá
fastákveöiö gjald fyrir hvern
samlagsmann, sem þeir hafa i
sinni umsjá ásamt ákveönu gjaldi
sem samlagsmaöur greiöir fyrir
hvert viövik. Læknar á rfliis-
spitölunum eru allir fáðnir fyrir
föst laun. Læknar á eigin lækna-
stofum vinna fyrir greiöslur fyrir
þau læknisverk sem þeir fram-
kvæma. Hiö sama gildir um
lækna á Landakotsspltala. Þeir
eru ráönir meööörum kjörum en
læknar á Landsspitalanum og
Borgarspi'talanum. Læknar á
Landakoti eru einskonar verktak-
ar, þeir starfa inni á spitalanum
og hafa þar alla aöstööu,
framkvæma þar læknisaögeröir
og fá greitt fyrir þær samkvæmt
samningi viö Tryggingastofnun
rikisins. Spitalinn rukkar greiösl-
urnar inn fyrir læknana, og
Tæknarnir skila siöan 25% af
upphæöinni til spitalans sem
gjaldi fyrir aöstööu.
Deilan á
ríkisspítölunum
Þaö hefur lengi tlökast, aö
læknar á rlkisspitölunum stundi
læknisstörf utan vinnutlma i hús-
næöi spitalans fyrir eigin reikn-
ing. Þetta hafa þeir fengiö aö
geraá sama hátt og þeir væru aö
vinna á stofu. Um þetta hefur ris-
iö nokkur deila aö undanförnu.
Fá læknar greitt án tillits
til þess hvort þeir séu viðstaddir þegar
rannsóknin fer fram?
Nær allir læknar
á ríkisspítölunum eru
lausráðnir
Einkum hefur verið deilt um þaö,
hvaö mikinn hluta þeirrar
greiöslu, sem læknarnir fá fyrir
störf sín utan vinnutima á
spitalanum, beri að greiöa
spítalanum til baka, fyrir að-
stööuna, og hve mikiö sé
sanngjarnt aö læknirinn fái.
Erfitt hefur reynst fyrir
stjórnendur sjúkrahúsa aö fá
fram breytingar á þeirri gömlu
hefö, aö læknar sinni þessum svo-
nefiidu „ambulant-sjúklingum”,
þ.e. framkvæmi læknisaögerðir á
sjúkrahúsinu utan vinnutlma.
Aöur fóru þessar aögeröir fram á
skuröstofu Landspltalans, en
síöan var tekiö fyrir þaö og
þessari starfsemi komiö fyrir á
göngudeildinni, og mun hún hafa
aukist verulega viö þaö. Þá
spunnust miklar deilur um skipu-
lag og st jórnun á þessu og á tíma-
bili 1 sumar voru þessar aögeröir
stöövaðar meö öllu. Læknum var
þá neitaö um aö framkvæma
læknisaögeröir á spltalanum utan
vinnutima.
Bráðabirgða-
samkomulag
Læknar eru ófúsir til aö vinna
þessa vinnu I yfirvinnutima sin-
um, því þeir fá meira greitt fyrir
aögeröirnar ef þeir framkvæma
þar utan vinnutlma og innheimta
sjálfir greiöslurnar. Nú er i gildi
bráöabirgöasamkomulag á Land-
spltalanum um þessa vinnu
læknanna. A þaö aö gilda til ára-
móta og er sniöiö eftir þvl kerfi,
sem læknar á Landakoti fá greitt
eftir.
Gunnar Möller, settur forstjóri
Tryggingastofnunar rlkisins,
sagöi I samtali viö blaöamann
Þjóöviljans, aö samninganefnd
Tryggingastofnunarinnar hafi átt
frumkvæöi aöþvi, aö i núgildandi
samningi um sérfræöilæknishjálp
sé kveöiö á um, aö sé læknisverk
unniðá sjúkrahúsi, greiöi sjúkra-
tryggingar þaö því aðeins eftir
gjaldskrá, aö ákveöiö sé meö
formlegum samningi meö hvaöa
kjörum læknir megi vinna þar.
Slikur samningur skal sendur
Tryggingastofnun rikisins.
Gunnar sagöi aö sllkur samn-
ingur muni vera fyrir hendi á
Landakoti, en hann heföi þó ekki
borist I hendur Tryggingastofn-
unarinnar.
Þá hefur Tryggingastofnimin
nýlega fengiö bréf frá stjórnar-
nefnd rikisspítalanna um aö
bráöabirgöasamningur heföi ver-
iíl geröur viö læknana þar. Samiö
var um aö handlæknar (þ.e.
skurðlæknar o.fl.) spltalans megi
gera aögeröir á göngudeild gegn
þvi að greiöa spltalanum sam-
svarandi hlutfall af gjaldskrár-
greiöslum og tlökast I Landakoti,
sem mun vera nálægt 25%.
Tryggingastofnunin telur aö hér
séum aö ræðaóeölilegalágt gjald
fyrir aöstööu læknisins. „Viö
gerum ráö fyrir aö þaö veröi
hækkaö verulega, enda er þetta
atriöi trúlega ástæöan fyrir þvl,
aö aöeins er um aö ræöa bráöa-
birgöasamning á Landspftalan-
um,” sagöi Gunnar Möller.
Ekkert eftirlit
Þaö er misjafnt eftir deildum
Landspitalans, hversu margir
ladinar eru einnig meö stofur úti I
bæ. En þaö er hins vegar algengt,
aö svo sé. Samkv. kjarasamningi
megalæknarnirvinna tvær eyktir
utan spltalans, en full vinna telst
13 1/3 eykt. Þetta gerir u.þ.b. 6
m

Landakotsspltali er rekinn meö sérstökum hætti. Landskunnir fjármálasnillingar sitja i stjórn spital-
ans, en er þó ekki treyst til aö bera neina fjárhagslega ábyrgö á rekstrinum.
tlma á viku. Sumir sérfræöingar
eiga hinsvegar litla möguleika á
aö hafa stofu utan spltalans. Má
þar nefna t.d. sérfræöinga I
krabbameinslækningum, þær er
ekki hægt aö stunda á stofii, þvl til
þeirra þarf dýr og mikil lyf og
viöamikil taski. Enginn aöili hefur
eftirlit meö því, hvort læknarnir
vinni utan spitalanna umfram
þaö sem þeir mega.
Reynsla Svia
Fyrir nokkrum árum var lækn-
um i' Sviþjóö harölega bannað aö
vinna inni á sjúkrahúsum meö
sína eigin sjúklinga, en þaö haföi
þá tíökast þar lengi likt og hér.
Þessar lækningar voru alfariö
teknar í opinbera umsjá og lækn-
um greiddar sjö krónur sænskar
fyrir hverja aögerö. Þá tóku
undarlegir hlutir aö gerast og
tekjuhlutfalliö milli læknanna
gjörbreyttist. Skyndilega hættu
menn sem áöur höföu getaö mak-
aö krókinn aö hafa miklar tekjur,
en aðrir, sem áöur höföu enga
einkasjúklinga, svo sem svæf-
ingalæknar, hækkuöu hinsvegar
mjög i launum. Þetta stafaði af
þvl aö þeir voru svo fáir og vakta-
byröi og yfirvinna varö nú mikil.
Og þar kom, aö læknarnir hættu
aö vilja vinna fyrir kaupi og
heimtuöu meira fri. Afköstin á
sænsku sjúkrahúsunum uröu þvi
minni um leiö og tekjur hinna
ýmsu sérfræöinga gjörbreyttust.
Misjafnar tekjur
eftir sérgreinum
Laun lækna eru afar misjöfn.
Arið 1977 var taliö aö meöal-
læknislaun á rlkisspitölunum
væru nálægtö miljónum.þ.e. laun
fyrir fasta vinnu, yfirvinnu og
vaktaálag. Akveönar sérgreinar
skera sig mjög úr hvaö tekjur
varöar, þegar stofuvinnan er tek-
in meö I reikninginn. Reyndar
segja þeir sem til þekkja, aö eftir
þeim tölum sem stundum sjáist
um laun sumralækna, viröist þeir
varla hafa tima til aö neyta mat-
ar slns miöaö vö lágmarkssvefná
sólarhring.
Stunda kennslu
i vinnutímanum
Sérsamningur gildir um lækna
á rflússpltölunum sem kennasem
stundakennarar I Læknadeild
Háskólans. Þeir eru ekki á venju-
legum kennaralaunum. Þar aö
aukihalda sumir þeirra þvl fram,
aö kennslan sé hluti af þeirra
vinnuog stunda hana þvi i vinnu-
tlmanum á dágóöum tvöföldum
launum. Prófessorar I Lækna-
deild, sem jafnframt eru yfir-
læknar á ríkisspitölunum, fá
greidd full prófessorslaun frá
menntamálaráöuneytinu og til
viöbótar þriöjung af launum hjá
spitalanum. Mjög hefur veriö
deilt um þaö milli lækna og yfir-
stjórnar rikisspitalanna, hvort
læknar megi kenna I vinnutlma
sinum á spítalanum, en
stjórnendur spitalanna telja aö
þeir eigi aö skila allri vinnunni til
spítalans.
Heilsugœslulœknar
Læknar á heilsugæslustöövum
eru launaöir meö tvennum hætti.
Annars vegareru þeir á samningi
um föst laun. Fyrir þessi föstu
laun eiga þeir að annast heilsu-
verndarstarf þaö, sem unnið er á
stööinni og sjá um vaktþjónustu.
Hins vegar eru þeir á samningi
um greiöslur fyrir þau læknisverk
sem þeir inna af hendi. Sá samn-
ingur er geröur milli Læknafélags
Islands og Tryggingastofnunar
rlkisins. Þetta er sundurliöaöur
samningur, þar sem gert er ráö
fyrirákveðnum greiöslum fyrir
viötöl, rannsóknir og aögeröir
sem læknirinn framkvæmir sjálf-
ur. En ef meinatæknir eöa
röntgentæknir er á staðnum og
framkvæmir rannsókn, er gert
ráö fyrir þvl I heilsuverndarlög-
um aöheilsugæslustööin fái greitt
fyrir þær. Nefnd er nú starfandi
tíl aö setja gjaldskrá fyrir heilsu-
gæslustöövarnar.
Samningurinn viö sjúkrasam-
lögin, sem Tryggingastofnunin
semur fyrir, er hinn sami og gild-
ir um héraöslækna, þar sem ekki
eru heilsugæslustöövar og hefur
veriö óbreytt fyrirkomulag á
þessum greiöslumáta slöan 1965.
Fyrir þann tlma var einnig i' gildi
gjaldskrá, en hún var þá sett af
hettbrigðisráðherra eftir tillögum
landlæknis. Nú erhinsvegar sam-
ið um igjaldskrána viö lækna.
Páll Sigurösson ráöuneytis-
stjóri I heilbrigöisráðuneytinu
sagöi I samtali viö Þjv., aö
fullyröa mætti aö föst laun lækna
áheilsugæslustöövum værulægri
en meöallaun lækna á sjúkra-
húsum I Reykjavlk. Meirihluti
tekna heilsugæslulæknanna kæmi
inn fyrir læknisstörfin I þeim
héruðum, þar sem eitthvaö væri
aö gera aö ráöi.
Ósamið við
sérfrœðinga
Ekki er enn ljóst, hvernig sér-
fræöingar munu tengjast starfi
heilsugæslustöðva, þaö er enn I
mótun. Ósamiö er enn um störf
sérfræöinga á heilsugæslustööv-
um.
Heimilislæknasamningurinn og
samningur um sérfræöilasknis- •
hjálp gildir til 31. okt. 1979, en
samiö var við báöa þessa aöila i
ársbyrjun 1978. Gjaldskrársamn-
ingi héraðs- og heilsugæslulækna
var hinsvegar sagt upp 1977, en
slðanstarfaö eftir honum áfram.
Læknar telja sig þvl með lausa
samninga, en ekki hefur þó skor-
ist I odda.
Föst laun lækna
Læknar á heilsugæslustöövum
eru allflestir i launaftokki 110 og
hafa f föst laun 317 þúsund kr. á
mánuöi. Þar fyrir utan kemur
yfirvinna og gæsluvakör, sem eru
mismunandi eftír þvf hve margir
læknar eru á staönum.
Eftír 15 ára starf eru læknar á
heilsugæslustöövum i launaflokki
111. Héraöslæknirinn á Akureyri
er I launaflokki 116, sem gerir 377
þúsund I föst laun á mánuöi.
Nær allir læknar á rlkisspltöl-
unum taka laun eftir kjarasamn-
ingi lausráöinna sjúkrahúslækna.
Launin fá þeir greidd eftir á,
gagnstætt viö flesta aöra rikis-
starfsmenn, ogþeir geta sagt upp
störfum hvenær sem er meö
þriggja mánaöa uppsagnarfresti.
Feröakostnaöur er innifalinn, er
fastráönir sjúkrahúslæknar, t.d.
útí á landi, fá hann greiddan
aukalega.
Launatafla aöstoöarlækna á
rikisspitölunum skiptist i 6 stig
eftir námsmati, en launatafla
sérfræöinga er i fjórum ftokkum
eftir starfealdri. Slðan eru yfir-
læknislaun, sem eru sérfræöings-
laun (venjulega samkv. efsta
flokki) aö viöbættum 12% I stjórn-
unarálag.
Sem dæmi um mánaöarlaun
(frá 1. des.) lækna á rlkisspltöl-
unum, þ.e. föst laun fyrir 13 1/3
eykt (40stunda vinnu) má nefna:
Byrjunarlaun aöstoöarlæknis eru
kr. 320.040 á mánuöi, en hæstu
launþeirra (eftir 15ára starf) eru
402.141 kr. Sérfræðingar hafa
lægst 456.845 kr. á mánuöi, en
hæst 505.000 kr.

41
Tryggingastofnunin
telur 25% óeðlilega lágt gjald fyrir
aðstöðuna á spítalanum
Gjaldskrá
Einingarverö fyrir læknisaö-
geröir, rannsóknir eða viötöl er
samkvæmt gjaldskrá Lækna-
félags Reykjavikur frá 1. des.
1978 kr. 488. Sem dæmi um atriöi
úr gjaldskránni má neftia: Viötal
meö skoöun, fyrstu tvö skipti, er
12 einingar (kr. 488 x 12, þ.e. kr.
5856), hjá sérfræöingum I barna-
lækningum, geðlækningu m,
barnageölækningum, lyflækning-
um og orkulækningum. Vitjun
innan Reykjavlkur eöa til-
svarandi svæöis hjá ýmsum öör-
um sérfræöingum er einnig 12
einingar. 1 augnlækningum
reiknast aögeröir frá 6 einingum
og upp I 85 einingar, I háls, nef og
eyrnalækningum frá 5 upp I 150
einingar, I lyflækningum frá 4 upp
I 95 ein. i skurðlækningum frá 23
upp I 175 einingar og svo mætti
lengi telja. Röntgenrannsóknir
eru frá 3 tíl 50 eininga, en
blóömeina- og meinefna-
rannsóknir eru flestar tiltölulega
ódýrar, 2—30 einingar. Menn geta
svo gert sér til dundurs aö reikna
hinar ýmsu aögeröir út, meö þvi
aömargfalda meökr. 488.Þannig
kostar dýrasta aögeröin I skurö-
lækningum kr. 85.000. Eftir þess-
ari gjaldskrá vinna ladcnar á stof-
um og einnig læknar á Land-
spitalanum, sem taka sjúklinga
tilsih áspitalann eftir vinnutlma.
Læknar rukka svo Trygginga-
Framhald á 14. síðu
Rannsóknarstofa Landakotsspitaians. Yfirlæknirinn þar þénar vel, en hvaöum annað starfsfólk?
A þessari viröuiegu stofnun, Landspitalanum, hefur veriö deilt hart um
hvort spltalinn eigi aö láta læknum I té aöstööu til aö moka inn auka-
tekjum. Er bráöabirgöasamkomulagiö leyniplagg?
Texti: Einar örn.
Myndir: Leifur.