Þjóðviljinn - 11.02.1979, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 11. febrúar 1979
DIOÐVIUINN
Málgagn sósfalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
titgefandi: Otgáfufélag Þjófiviljans
Framkviemdaitjóri: EiBur Bergmann
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Fréttaitjóri: Vilborg HarBardóttir
Rekatrarstjóri: Olfar Þormófisson
Auglýsingastjóri: Gunnar Steinn Paisson.
Afgreífislustjóri: Filip W. Franksson
Blafiamenn: AlfheiBur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Erla Sig-
urBardóttir, Gufijón Frifiriksson, Ingibjörg Haraldsdóttir, Ingólfur
Margeirsson Magnós H. Gislason, Sigurdór Sigurdórsson. tþrótta-
fréttamafiur: Ingólfur Hannesson
Þlngfréttamafiur: Sigurfiur G. Tómasson
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Leifur Rögnvaldsson.
Otlit og hönnun: Gufijón Sveinbjörnsson. Sævar Gufibjörnsson
Handrita-og prófarkalestur, Biafiaprentsvakt: Andrea Jónsdóttir,
Elias Mar.
Safnvörfiur: Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Rúnar SkarphéBinsson, SigrfBur Hanna Sigurbjörnsdóttfir.
Skrifstofa: GuBrún GuBvarBardóttir, Jón Asgeir SigurBsson.
Afgreífisla: Gufimundur Steinsson. Kristin Pétursdóttir.
Slmavarsla: Olöf Halldórsdóttir, Sigrffiur Kristjánsdóttir.
Bflstjórl: Sigrtln BárBardóttir.
Húsmófiir: Jóna SigurBardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Otkeyrsla: Söivi Magnússon, Rafn Gufimundsson.
Ritstjórn, afgreifisla og auglýsingar: Stfiumúla «.
Reykjavtk, slmi 81333
Prentun: Blafiaprent h.f.
Stuöningur
við íslenskan
iönað
• Nú i vikunni birti rikisstjómin tilkynningu þar
sem hún lýsir það stefnu sina að hækka jöfnunar-
gjald á innfluttar iðnaðarvörur úr 3% i 6%. Kemur
þar fram, að hækkun gjaldsins er hugsuð til þess að
jafna samkeppnisaðstöðu innlends iðnaðar gagn-
vart innfluttum iðnaðarvörum, en auk þess er gert
ráð fyrir þvi að tekjum af þessu gjaldi verði varið til
iðnþróunaraðgerða.
• Hér er um að ræða eina af þeim aðgerðum til
stuðnings innlendum iðnaði sem iðnaðarráðherra
boðaði fyrir skömmu og um leið sá þáttur þeirra
sem mestan hljómgrunn mun eiga meðal ráða-
manna i iðnaði sjálfra. Forsendur þessarar hækk-
unar eru ýmislegar — rekstrarskattar sem innlend
fyrirtæki bera umfram erlend, einnig betri fjár-
mögnunarkjör sem iðnaður innan EFTA og EBE
býr við i samanburði við hinn islenska. Og þá hefur
ekki hvað sist verið bent á það, að i flestum landa
EBE og EFTA hefur á undanförnum árum verið
byggt upp kerfi viðtækra stuðningsaðgerða við ein-
stakar iðngreinar, kerfi sem er að verulegu leyti i
blóra við ákvæði og anda friverslunarsamninga. f
þeim samningum er gert ráð fyrir þvi að riki hafi
heimildir til að setja jöfnunartolla til að mæta slik-
um stuðningsaðgerðum hjá öðrum, en þær eru i
reynd gagnlausar fslendingum, vegna þess að við
höfum ekki raunhæfar aðstæður til að fylgjast með
slikum aðgerðum og rökstyðja gagnaðgerðir.
• Þá hefur ennfremur verið bent á það, að veik
staða islensks iðnaðar við inngönguna i EFTA og
skammur aðlögunartími kallaði i raun á lengri að-
lögunartima fyrir islenskan iðnaðað en samið hafði
verið um. Það var einmitt þessvegna að iðnaðar-
ráðherra beitti sér fyrir þvi að frestað yrði þeim
tollalækkunum sem verða áttu um áramótin siðustu
vegna friverslunarsamninga. Eins og kunnugt er
náðist ekki samkomulag innan rikisstjórnarinnar
um þá afstöðu. Var þá sá kostur tekinn að vinna að
sérstökum stuðningsaðgerðum og er hækkun
jöfnunargjaldsins talin lágmarksaðgerð i þá veru
að uppfylla samstarfsyfirlýsingar stjórnarflokk-
anna um almennan stuðning og bætta samkeppnis-
aðstöðu islensks iðnaðar — jafnframt þvi sem hald-
ið er áfram að vinna að öðrum úrbótum.
• En eins og afdrif hugmynda um frestun tollalækk-
ana minna á, þá er enn eftir að glima við þann
félagsskap sem við höfum hjá i bækistöðvum EBE
og EFTA i Briissel og Genf. I fréttatilkynningunni
sagði á þá leið, að i framhaldi af samþykkt rikis-
stjórnarinnar sé gert ráð fyrir þvi að innan fárra
daga fari nefnd utan til að kynna ástæður og rök af
íslands hálfu fyrir þessari aðgerð. Um þá hluti hafði
Hjörleifur Guttormsson iðnaðarráðherra komist
svo að orði i viðtali við Þjóðviljann 7. jan. sl. þegar
hann fjallaði um rök fyrir hækkun jöfnunargjalds-
ins:
• „Sjálfsagt er að kynna þeim aðilum sem við erum
i samstarfi við okkar niðurstöður, en ég sé enga
ástæðu til að hopa frá þvi að lögfesta viðbót á nú-
gildandi jöfnunargjald, þótt eitthvað kunni að
marra i hurðum i Genf og Briissel. Þeir sem mestu
ráða i hinum stóru bandalögum hafa litlar áhyggjur
af þeim búsifjum sem jaðarþjóðir verða fyrir, en
taka það kannski ekki heldur mjög hátiðlega þótt
þær blóti á laun”.
—áb.
Úr almanakinu
Óvisindaleg
vinnubrögð
Vakin hefur veriö athygli á
Fjölmiölakönnun Hagvangs
1978. Þeir sem helst vilja vekja
þessa athygli eru Morgunblaöiö
og Dagblaöiö. Þau keyptu sér
ásamt 10 öörum aðilum einka-
rétt á birtingu og túlkun á niöur-
stöðum könnunarinnar. Fyrir-
tækið Hagvangur framkvæmdi
könnunina, og hefur afsalaö sér
öllum rétti á umfjöllun um
niðurstööurnar.
Ef þeir visindamenn sem
vinna hjá Hagvangi efast um
marktækni eöa áreiöanleika
niöurstaöna sinna, þá mega þeir
ekki láta slikt uppi. Þeim er
fyrirmunað aö tjá sig um eitt
eöa neitt atriöi i niöurstööunum.
Þetta gæti raunar komiö sér vel
fyrir visindamenn sem eru
óvandir aö virðingu sinni og
kasta til höndum i vinnslu
slikrar könnunar. Þeir gætu
hlustað á athugasemdir eöa
gagnrýni, en siöan yppt öxlum
og sagst „bundnir þagnar-
skyldu”.
Einkaeigendur á túlkun
niöurstaðnanna eru 12 auglýs-
ingastofur og útgáfufyrirtæki.
Ef þessir aöilar tala um „mark-
tækni” eöa draga ályktanir af
niöurstöðunum, þá mega
visindamennirnir ekki koma á
framfæri leiöréttingum, sé
rangt með fariö, vegna þess að
þeir eru bundnir þagnarskyldu
— það er búið aö selja könn-
unina.
Þeir sem afsala sér öllum
rétti til umfjöllunar og birtingar
á eigin visindarannsóknum i
hendur f jármagnseigenda,
veröa berir aö synd gegn visind-
unum. Einu sinni var óleyfilegt
að efast um gildi þeirrar stað-
hæfingar að jöröin væri flöt,
þeim visindamönnum sem töldu
hana fremur kúlulaga var
bannaö aö gagnrýna þá sem
héldu fast i pönnukökukenning-
una.
Samskonar bannfæringarsýki
hefur skotið upp kollinum aö þvi
er varðar Fjölmiölakönnun
Hagvangs, og þessvegna leyfi
ég mér aö fullyröa aö þarna sé
um forkastanlega óvisindaleg
vinnubrögö aö ræöa. Opin um-
ræða og opinn aögangur að upp-
lýsingum er allri visindastarf-
semi lifsnauösyn, ekki sist
þegar um félagsvisindalegar
kannanireraöræöa, vegna þess
aö þar er viöfangsefiiið þjóðin
sjálf.
Marktækni
Þeir 12 aðilar sem keyptu
niðurstööu Fjölmiölakönnunar-
innar hafa hagsmuna aö gæta,
hvaðsnertir verndun niðurstaö-
anna. Menn snara ekki út
400.000 krónum og viöra jafn-
framt hugmyndir um að
kannske sé könnunin ekki
marktæk.
Dagblaöið setur þvi undir
fyrirsögnina „Marktækni könn-
unarinnar” samanburð á raun-
verulegri skiptingulandsmanna
eftir aldri og búsetu. 1 frásögn
Dagblaðsins segir að „af nettó-
úrtaki 2524 svöruöu 1465 manns
eða 58.4%. Það verðurað teljast
mjög þokkalegt hlutfall svar-
enda i könnunum sem þessum
þar sem spurningalistar eru
sendir út til fólks”.
Túlkunarspekingur Dag-
blaðsins veit greinilega ekki að
samanburður á úrtaki og
heildarfjölda landsmanna á
ekkert skylt við marktækni
könnunarinnar. Meö slikum
samanburöi er einvöröungu
veriö aö grafast fyrir um hvort
samsvörun sé milli aldurs- og
búsetuskiptingar allra lands-
manna og úrtaksins. Sé um
samsvörun aö ræöa (og hún er
aö jafnaöilátin vera amk. 95%),
má telja llkur á þvi aö allir ein-
staklingar hafiátt jafnan kostá
aö lenda i úrtakinu, þeas. aö um
slembiiirtak sé að ræöa.
Þegar svörin hafa borist og
úrvinnsla hafin þá er fyrst hægt
aö fara aö spá i marktækm
könnunarinnar, td. meö þvi aö
bera saman aldurs- og búsetu-
skiptingu þeirra sem svöruöu
viö samskonar skiptingu allra
landsmanna. Samkvæmt þeim
upplýsingum sem ég hef fengiö,
var ekki geröur slikur saman-
buröur. Af þessari ástæöu einni
er tómt mál aö tala um mark-
tækni könnunarinnar.
„Þokkalegt hlutfall” segir
túlkunarspekingur Dagblaösins
um þau 58,04% sem svöruðu i
þessari fjölmiölakönnun. Aö
visu er ekki hægt að fastsetja
Rangur
samanburður
Túlkunarspekingur Morgun-
biaösins fer kollstökk af kæti i
fyrirsögn: ,,M orgunbla öiö
keypt á 92% heimila á höfúö-
borgarsvæði —70% fyrir landið
i heild”. Siöan útskýrir sá spek-
ingur aö hann hafi lagt saman
tölur um lausasölu og tölur um
áskriftir, og nokkrum dögum
seinna notar Dagblaöiö sömu
aöferö.
Báöum spekingum yfirsést
hrikalegur galli á Fjölmiðla-
könnun Hagvangs. A einum staö
á spurningaeyöublaöinu er
nefnilega spurt: „Er eitthvert
blaðanna i áskrift á heimilinu?”
Að gefa
sér tölur
neinar reglur um svörunarhlut-
fall, en félagsfræðingar telja
80% svörun nægja aö öllum lik-
indum, — svo framarlega að
vitað sé meö vissu aö þeir sem
ekki svöruðu séu ekki á ein-
hvern hátt frábrugönir þeim
sem sendu inn svör.
Ef svörun fer niöur fyrir 60%
telja félagsfræðingar hreint og
beint nauösynlegt aö kanna hóp
þeirra sem ekki svöruöu. Þaö
þykir yfirleitt góö regla i félags-
visindalegum könnunum aö
kanna hóp þeirra svöruðu, sé
ekki vitað meö fullri vissu að sá
hópur eigi flest sameiginlegt
með þeim sem svöruðu.
Hagvangur kannaöi ekki þau
41,96% sem ekki svöruöu, og þaö
er önnur ástæöa til aö efast um
marktækni fjölmiölakönnunar-
innar.
Setjum nú sem svo aö i elsta
hópnum séu 20.000 landsmenn,
en i úrtakinu 200 manns. Gisk-
um á aö þessi hópur hafi svaraö
minna en aðrir td. 50% i stað
meðaltalsins 58,04%. Sá 100
mannahópur sem svaraði gefúr
áreiðanlegar upplýsingar, ef
hann er marktækur, þeas. ef
félagsfræðileg skilyröi sýna og
sanna aö þessi hópur gefi rétta
mynd af þeim 20.000 lands-
mönnum sem eru i þeim aldurs-
hóp.
Þvi er alls ekki að fagna i
Fjölmiðlakönnun Hagvangs,
einsog ég het'sýnt fram á hér á
undan. Þvi má svo bæta við, að
ef gefnar eru yfirlýsingar um
10% lesenda i þessum aldurs-
hóp, þá gefúr félagsfræöileg for-
múla um meöalfrávik til kynna
að þar gæti allt eins veriö um aö
ræða 15,9% eða 4,1%
úrtakiö i þessari könnun er
alls ekki miðaö viö þessa spurn-
ingu. Þaö var valiö úr hópi
landsmanna á aldrinum 16-67
ára, en miöast á engan hátt viö
dreifingu eöa samsetningu
heimila á landinu.
Ef hópur þeirra sem svöruöu
könnuninni er ekki nægilega
marktækur til aö hægt sé aö
draga áreiöanlegar ályktanir
um landsmenn alla, þá tekur
fyrst steininn úr, þegar túlk-
endur fara aö leggja saman
tölur um lausasölu og áskriftar-
heimili. Þetta eru alls ekki
samskonar tölur og ekki heldur
sambærilegar. Þær eiga aö lýsa
tveim ólikum hópum, og úrtakiö
miðast aðeins viö annan hópinn.
Gagnslaus könnun?
Niðurstöður Fjölmiölakönn-
unar Hagvangs eru ekki meö
öllu gagnslausar. Þær gefa
vissar visbendingar, td. má
telja trúlegt aö Morgunblaöiö
beri fyrir augu talsvert margra
landsmanna. En allar tölur ber
aö skoöa meö fyllstu varúð, og
hafa i huga aö engar upplýs-
ingar liggja fyrir um marktækni
könnunarinnar. Margar af þeim
prósentutölum sem einkatúlk-
endur könnunarinnar hafa
flikaö aö undanförnu leyfa þaö
mikil frávik til eöa frá, að þaö
værieins gott aösleppa alveg aö
birta þær, hvaö þá aö slá fram
fullyröingum útfrá þeim.
Jón Asgeir Sigurðsson skrifar