Þjóðviljinn - 11.02.1979, Síða 8

8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 11. febrúar 1979
Rúmenski greifinn
Dracula hefur orðið
mörgum að yrkisefni og
ekki er allt fallegt sem
sagt hefur verið um þann
þrjót. Flest er það þó í
litlum tengslum við raun-
veruleikann, því að Dra-
cula var til í raun og veru
og er m.a.s. þjóðhetja i
Rúmeníu. I ótal bókum og
kvikmyndum er hann
hinsvegar óhugnanleg
blóðsuga, sannkallað
skrímsli í mannsmynd.
Fyrsta kvikmyndin um Dra-
cula hét Nosferatu og var gerö i
Þýskalandi áriö 1922. Leikstjór-
inn hét Friedrich Wilhelm
Murnau og hugmyndina fékk
hann úr skáldsögunni Dracula
eftir Bram Stoker.
Kvikmyndin varö heimsfræg
og sigild og enn i dag er hún tal-
in meö þvi betra sem Þjóöverj-
ar framleiddu á fyrra blóma-
skeiöi þýskrar kvikmyndalist-
ar, timabili expressionismans
svonefnda.
Nú hefur veriö gerö önnur
þýsk kvikmynd meö sama
natni, Nosteratu, og byggo á
sömu sögu um Dracula. Kvik-
myndastjórinn er Werner Her-
zog, sá sem væntanlegur er
hingaö til lands i stutta heim-
sókn um næstu mánaöamót.
Sögulegt hyldýpi
Herzog hefur látið svo um
mælt, aö markmiö hans meö þvi
aö gera Nosferatu sé aö tengja
saman blómaskeiöin tvö: ex-
pressionismann og þá endur-
fæöingu sem átt hefur sér staö i
þýskri kvikmyndalist á allra
siöustu árum. Hann hefur m.a.
sagt: „Fyrir striö áttum viö
glæsilega og, einsog ég oröa
þaö, „lögmæta” þýska menn-
ingu, en hún var brotin niöur.
Þaö er söguleg staöreynd... Ætl-
un min er aö brúa þetta sögu-
lega hyldýpi”.
Einhverjum kann aö viröast
sem hér sédigurbarkalega tekið
upp I sig. En þaö er heldur eng-
inn smákarl sem talar.
1 nýlegu hefti breska timarits-
ins Sight and Sound birtist löng
grein um kvikmyndun Nosfer-
atu. Greinarhöfundur er kona,
sem Herzog haföi sér til aðstoö-
ar viö gerö ensku útgáfunnar af
myndinni (Hún er gerö meö
ný útgáfa á söguefninu, á sama
hátt og gerðar hafi veriö marg-
ar útgáfur af sögunum um Jó-
hönnu af örk og Jesú Krist.
1 aðalhlutverkunum þremur
eru frægir leikarar: Klaus
Kinski leikur greifann, og hefur
áöur leikiö hjá Herzog I mynd-
inni Aguirre — reiöi Guös. Isa-
belle Adjani leikur eiginkonuna,
en hún varö fræg fyrir leik sinn i
Truffaut-myndinni Adéle H. og
„Leigjandanum” eftir Polanski.
Fasteignasalann leikur Bruno
Ganz, sá sem lék Jónatan i
Ameriska vininum eftir Wim
Wenders, og greifann I Mark-
greifynjunni af O eftir Eric
Rohmer.
Mörg hinna smærri hlutverka
eru leikin af fólki sem komiö
hefur viö sögu I fyrri myndum
Herzogs. Kvikmyndatökumaö-
ur er Jörg Schmidt-Reitwein,
sem tók einnig Kaspar Hauser,
Glerhjartaö og nokkrar aörar
myndir Herzogs. Leikmynda-
hönnuöurinn og búningateikn-
arinn hafa einnig unniö meö
Herzog árum saman. Þetta fólk
myndar litinn, spmanþjappaö-
an hóp sem ræður feröinni og er
svo samhæfður aö meölimir
hans þurfa varla aö tala saman
til aö skilja hvaö er á seyöi.
Stórar, listrænar ákvaröanir
eru oft gefnar til kynna meö
einu augnaráöi eöa handar-
hreyfingu — segir heimildar-
maöur minn I Sight and Sound.
Þetta fólk eyöir ekki timanum
i fræöilegar umræöur. Herzog
frábiöur sér allt slikt meöan
hann er að vinna aö mynd. „Viö
megum ekki tala um þetta” —
segir hann og gengur burt, ef
einhver gerir sig liklegan til aö
túlka eöa leggja fræöilegar
merkingar i þaö sem veriö er aö
skapa.
„Viö tölum ekki um stil eöa
andrúmsloft,” — segir Schmidt
Reitwein — „en viö erum á
sömu bylgjulengd. Stundum
þarf haröstjóra til aö koma
þessu heim og saman, og viö
látum okkur hafa þaö”.
Hópurinn er sammála um aö
þaö sem skiptir máli sé aö
breyta hugarsýnum Herzogs i
kvikmynd. Allir leggjast á eitt
til þess aö svo megi veröa. Nú
þegar hefur hópurinn náö um-
talsveröum árangri/ Kaspar
Hauser, Glerhjartaö og Nosfer-
atu eru myndir sem þegar hafa
skipaö sérstæöan og veröugan
sess i kvikmyndalist nútimans.
ensku og þýsku tali). Kona þessi
var drifin i aö leika nunnu, úr
þvi hún var þarna stödd hvort eö
var. Herzog hefur þaö fyrir siö
aö gera alla sem eitthvaö koma
nálægt gerö mynda hans aö
beinum þátttakendum.
Greinin i Sight and Sound gef-
ur mjög góöa lýsingu á þvi and-
rúmslofti sem Herzog og nán-
ustu samstarfsmenn hans skapa
i kringum sig þegar þeir vinna
aö gerö kvikmyndar. Oft hefur
veriö talaö um aö hann dáleiöi
eöa jafnvel „dópi” leikarana til
aö ná fram þeim áhrifum sem
ar, þar er hann einvaldur.
Myndin var tekin i Hoilandi,
Þýskalandi og Tékkóslóvakiu. í
Hollandi varö allt vitlaust þegar
upp komst aö meðal leikenda i
myndinni voru tiuþúsund rottur.
Kvikmyndatakan fór fram i
sögufrægum bæ, Delft. Þar hafa
áöur veriö geröar a.m.k. tvær
kvikmyndir: ein fyrir 30 árum,
meö Lana Turner og Clark
Gable I aöalhlutverkum, og svo
myndin A Bridge Too Far. En
aldrei höföu ibúar Delft séö svo
margar rottur, og þeir ráku upp
ramakvein. Blööin birtu stórar
myndir af rottum og undir-
skriftina: Plágan I Delft. Hol-
lensk gestrisni umbreyttist i
Þjóöverjahatur. A endanum fór
þó allt betur en viö var búist,
rotturnar voru kvikmyndaöar
og siöan seldar á rannsóknar-
stofur.
Sagan
I Nosferatu segir frá manni
sem sendur er i viöskiptaerind-
um til Karpatafjalla. Hann á aö
selja greifanum Nosferatu (eöa
Dracula) hús. Þegar hann kem-
ur i kastala greifans uppgötvar
Endalok blóösugunnar.
hann aö greifinn er blóösuga, og
flýr staöinn. Greifinn eltir hann
og hvarvetna á leið sinni veröur
hann valdur aö miklum skelf-
ingum: rottur gera innrásir i
borgir, fólk dettur niöur dautt
osfrv. Að lokum kemur skrimsl-
iö til eiginkonu fasteignasalans.
Hún er ekki hrædd viö þaö, og
ræöur niöurlögum þess, en fórn-
ar sjálfri sér um leiö.
Nosferatu er rúmenskt orö og
mun þýöa „sá sem ekki er dauö-
ur” og innifelur sú merking aö
viökomandi sé heldur ekki lif-
andi.
Aöalþema gömlu myndarinn-
ar um Nosferatu var óttinn.
Konan táknaöi ástina, sem
vinnur bug á óttanum meö þvi
aö fórna sjálfri sér. Þetta þema
er einnig tekiö til meöferöar i
Herzog-myndinni, en jafnframt
er Nosferatu framhald af fyrri
myndum Herzogs, einkum
Kaspar Hauser. Herzog hefur
sagt aö myndin um Nosferatu sé
Isabelle AUjani I hlutverki hinnar
fórnfúsu eiginkonu.
hann vill fá i leik þeirra. Viö
lestur greinarinnar fær maöur
þó á tilfinninguna aö þaö sé per-
sónuleiki Herzogs sjálfs og leik-
stjórnaraöferöir sem skapa
þessi áhrif, án þess hann þurfi
aö leita til vimugjafa eöa „dul-
rænna” hæfileika. Hann er ein-
faldlega sannfæröur um aö hann
séaö gera nákvæmlega þaö eina
rétta — og sannfæringarkraftur
háns smitar út frá sér.
Tíuþúsund rottur
Nosferatu er fyrsta kvik-
myndin sem Herzog gerir viö
verulega góö fjárhagsleg skil-
yröi. Hann er orðinn svo frægur
aö stórfyrirtækiö 20th Century
Fox þoröi aö veöja á hann, og
annast þaö dreifingu myndar-
innar. Þessvegna er hún gerö
meö ensku tali. En fyrirtækiö
varö aö gangast inn á þá skil-
mála Herzogs aö skipta sér ekk-
ert af listrænni hliö myndarinn-
Dracula (Klaus Kinski) ásamt
Renfield „umboösmanni” sinum,
sem leikinn er af Roland Topor.