Þjóðviljinn - 11.02.1979, Blaðsíða 11

Sunnudagur 11. febrúar 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 11
Baráttumaður
Gunnar Benediktsson
Aö leikslokum
Ahugaefni og ástríður
Bókaútgáfan örn og
örlygur 1978
Þetta er þriöja og siðasta (?)
endurminningabók Gunnars
Benediktssonar og segir þar vitt
ogbreitt frá ævi hans. störfum og
„mannlegu umhverfi” frá þvi
hann gengur ttr þjónustu
evangelisk- lútherskrar þjóð-
kirkju til þessa dags. „Heitasta
ástriða lifs mlns hafa verið skrift-
ir og ræðuhöld sem tjáning þess,
sem mér hefur legiö þyngst á
hjartahverju sinni. Samfelldustu
áhugamál min hafa verið samfé-
lagsmál okkar mannanna”.
Minningabækur Gunnars eru trttr
vottur um sannindi þessara oröa
hans. Enginn islenskur rithöfund-
ur um hans daga hefur jafn vel og
lengi lifað og hrærst i straumi
sinnar tiðar. „Mannlegt um-
hverfi” hans sem hannnefnirsvo,
hefur verið honum sifellt rann-
sóknarefni og um það fjalla rit
hans á einn eða annan hátt. Hann
hefur þvi allra rithöfunda sist
verið naflaskoðari eða fllabeins-
turnseti. Liftaugin i ritum hans er
áhuginn fyrir samfélagsmálum
manna.
Gunnar segir jöfnum höndum
frá baráttu sinni fyrir að halda
liftórunni, en það var ekki ætið
auöleyst mál hvorki honum né
öðrum sem áttu undir högg að
sækja með atvinnu. Vandinn var
tvöfaldur ef um var að ræða rót-
tækan baráttumann. Gunnar fékk
að kenna á atvinnuofsóknum i
rikum mæli. Hann erorðinn gam-
all maður þegar lifsafkoma hans
er orðin sæmilega örugg. Þessa
sögu segir Gunnar beiskjulaust,
þvi hann veit aö þetta er hlut-
skipti byltingarmannsins i stétta-
félagi. Baráttan gegn ranglæti
þjóðfélagsins og fyrir sósialisma
er honum fyrir öllu á besta skeiði
starfsævinnar. Hann er óþreyt-
andi að tala og skrifa i þágu fá-
tækrar alþýöu, ferðast um landiö
með léttan mal og tala við fólkið
um vandamál þess og framtiðar-
lausn þeirra. Hann tekur til máls
á fundum hvar sem þvi verður við
komið og á það til að skora á
hólm helstu kappa andstæðing-
ann a og að sögn kunnugra manna
mun hann oftar en hitt hafa gert
betur en halda sinum hlut I þeim
skærum. Flestar áróöursferöir
sinar fór Gunnar á vegum
Kommúnistaflokksins og er al-
mælt að sá flokkur hafi engan
áróðursmann átt snjallari.
Leyndardómurinn bak við yfir-
burði Gunnars á þessu sviði mun
vera sá, að hann skildi alþýðuna
og vandamál hennar manna best,
talaði hennar mál og ski'rskotaöi
fremur til réttlætis — og sið-
ferðiskenndar hennar en fræði-
legra tttlistana. En hugsana
grundvöllur alþýðu var þá og ef
enn fremur af tilfinningalegum
og siðferðislegum toga en fræði-
legum.
Gunnar segir margt af stjórn-
málaafskiptum sinum á vegum
sins „þrieina flokks”, Kommún-
istaflokksins, Sósialistaflokksins
og Alþýöubandalagsins. Hann
hugsar vel til þeirra allra en best
þó til Kommúnistaflokksins.
Hann llkir þeim við þrjá ættliöi og
segir: „Alltaf er mér minnisstæð-
astur fyrsti ættliðurinn, enda var
ég sterkast á valdi hans, meðan
viðvorum og hétum. Þar fann ég
hreinast bræðralag og dýpsta al-
vöru, þó skortur hvors tveggja
yllu mér stundum nokkurs sárs-
auka. Ntt særir það mig enn
meira, hve skeiö Kommúnista-
flokksins er misskiliöog rangtúlk-
að af ýmsum. Éghef aldrei veriðl
mannlegra umhverfi”. Atökin i
flokknum leiðir hann að mestu
hjá sér, hvort tveggja er, aö hon-
um voru fræðilegar deilur ekki
sérlega hugstæðar og að hann var
fjarri aðalvettvangi. En bakslag-
ið aðdeilunum loknum varð hon-
um ekki að öllu leyti að skapi:
„Hins vegar er ég ekki i vafa um,
að það kom Kommúnistaflokkn-
um mjög I koll, hvernig að var
staðið, þegar segl voru borin um.
Þar á ég fyrst og fremst viö það,
sem ég hef vikið að á öörum staö:
Við áttum aldrei að hvika frá
sjálfsgagnrýninni.”
Helst gætir vonbrigða og jafii-
vel beiskju þar sem Gunnar segir
frá veru sinni I Sósialistaflokkn-
um. Af einhverjum óútskýrðum
ástæðum var honum smám sam-
an ýtt til hliöar i flokksstarfi. Dró
þá ttr pólitiskum umsvifum hans
þótt áhuginn væri fyrir hendi.
Honum var þegjandi bægt frá
Nýju dagblaði sem hann hafði
gefið ttt undir sinu nafni og rit-
stjórn meðan Þjóðviljinn var
bannaður. Framboðin þjónusta
hans á öðrum sviðum var heldur
ekki þegin. Gunnari fellur þetta
illa en lætur kyrrt liggja: „Ég
þvingaði hug minn frá bollalegg-
ingum um, hvar hundurinn lægi
grafinn, til að foröast, að til per-
sónulegs missættis drægi meö
óæskilegum eftirköstum fyrir
flokksstarfið”. öhugsandi er að
Gunnar geri sér ekki grein fyrir
orsökum þessara hornriða, hann
vill einfaldlega ekki tala um þær
af hlifisemi viö gamla flokks-
bræður. Sama verður upp á ten-
ingnum þegar hann segir frá lok-
um Sósialistaflokksins og stofnun
Alþýðubandalagsins (sem
flokks).
Gunnar kveðst lengi vel hafa
veriðákveðiðá móti þvi að leggja
Sósialistaflokkinn niður en var
jafn ákveðinn með þvi undir lokin
sem réttri lausn á skipulagsmál-
um að gera Alþýðubandalagið að
flokki.Gunnari hlýtur þvi að vera
ljóst að öngþveiti flokksmálanna
var að ekki litlu leyti sök forystu-
liðs Sósialistaflokksins sem vann
markvisst að þvi að einangra og
útiloka einlæga og þrautreynda
sósialista og verkalýðssinna og
hlaða undir krata og hentistefnu-
menn innan og utan flokksins og
beitti til þess öllum ráðum nema
lýðræðislegum. Af öllum mönn-
um sem viö sögu Gunnars koma
er honum minnst gefið um suma
samstarfsaðilana, kratana sem
áttu að vera önnur meginuppi-
staða hins nýja flokks. Hann fagn-
ar einlæglega þegar hinn pólisiski
vindbelgur Hannibal Valdimars-
son yfirgefur Alþýðubandalagið.
En hann undrast hve marga hann
dregur með sér ttr Sósialista-
flokknum. Þó veit Gunnar mæta-
vel að þessum mönnum var fast
haldið fram við flokksmenn sem
einu von verkalýðsins og jafnvel
sósialismans! En hann leggur
enn, þegar hann skrifar þessa
bók, þvinganir á hug sinn og ræðir
ekki þessa hliö málanna af órofa
tryggö við forystumenn sósialista
sem réðu mestu um framvindu
flokksmálanna. Það er eina
óeinlægnin sem finnst i þessari
bók Gunnars, en það veröur,
samkvæmt guðfræöilegri
flokkun ávirðinga að teljast til
vanrækslusynda.
Stjórnmálaafskiptum Gunn-
ars lýkur fljótlega eftir stofnun
Alþýðubandalagsins. Hann situr
stofnþing þess flokks, gleöst yfir
gengi hans og þykir vel hafa úr
ræst. Við sem erum i andstöðunni
litum aftur svo á, að með þessum
úrslitum mála hafi skipulegri
baráttu fyrir sósialisma á Islandi
verið formlega skotiö á frest til
umhverfi hans

AUGLY SINGASIMI
ÞJÓÐVILJANS ER
81333

óvissrar framtiðar. En það er
önnur saga.
Höfundarferill Gunnars Bene-
diktssonar spannar nú yfir hálfan
sjöunda áratug ef talið er frá
fyrstu bók. Bækur hans og rit-
geröir eru margar og margvis-
legar: Skáldsögur, leikrit, fyrir-
lestrar, ritlingar, ritgerðasöfn og
sögulegar rannsóknir. Obbinn af
þessum ritverkum fjallar um
vandamál samtimans, trúarleg,
menningarleg ogpólitisk. Gunnar
var eins og frægt er þjónn þjóð-
kirkjunnar um ellefu ára skeið.
Rit hans og fyrirlestrar þar sem
hann gerir upp við þá stofnun af
einstæöum heilindum gagnvart
sjálfum sér og samtiðinni er einn
glæsilegasti kaflinn i rithöfunda-
ferli hans. Gunnar segir að hann
hafi „alla tima verið ofurseldur
veikleika fyrir persónusögu”. Til
þessa veikleika mun mega rekja
margt af þvi snjallasta sem hann
hefur ritað um málefni samtiðar
sinnar. Honum tókst oft afburða-
vel að sýna i skörpu ljósi almenn
þjóöfélagsfyrirbæri með gegn-
umlýsingu á dæmigerðum full-
trúum þeirra. Seint mun gleym-
ast lýsing hans á trtthræsni auð-
valdsforkóla þar sem hann leiðir
KFUM-mann og ihaldsbæjarfull-
trtta að hliðum himnarikis þegar
báðir voru drepnir I götuóeirðum,
svo eitt dæmi sé nefnt. Og enginn
hefur gert skarpari sjttkdóms-
greiningu á ýmsum kláðageml-
ingum sem voru fylgifé vinstri
hreyfingar lengri eða skemmri
tima. Gunnar hefur i rikum mæli
þann kost sem rithöfund má sist
skorta, en það er hugrekki. Hann
hefur flestum öðrum fremur ver-
ið riddarinn óttalausi I félags-
mála- og menningarbaráttu al-
þýðunnar á Islandi um sina daga.
„Að leiðarlokum” er rituð i hin-
um yfirlætislausa, létta og dálitið
glettna stil höfundar sins. Bókin
er þvi mjög skemmtileg og auk
þess fróðleg um samtiðarsögu,
einkum þann þátt hennar sem
minnst hefur verið ritað um, en
það er saga sósialismans á ts-
landi og hins „þrieina flokks”
hans. Sú saga er um langt skeið
svo nátengd sögu Gunnars sjálfs
að bók hans veröur öðrum þræði
samtiöarsaga. Ekki sist þess
vegna er bókin merkileg.
Runólfur Björnsson
(Húsnædiíbodi )
tr kynnn ,é,
þt-ss »g jja-ta iK-as itA fyjla {•..«„ ;
nrmtUM ÍA’af* u,„ eitthVcrt *ÍrtAi. cr t
píf, cAh ríA» um míHA.
vís:
auglýsingasími 8661]'
JBamningur
I luiirriíaðii- nAílar «ora nnuS
í. IMkus&H o*
2. Hið k-ijíða I/'ifluh-.
KLART
Þeir sem auglýsa eftir
húsnæöi eða auglýsa
húsnæði til leigu í Vísi eiga
nú kost áað fá ókeypis
eyðublöð fyrir húsaleigu-
samninga hjá auglýsinga-
deild Vísis að
Síðumúla 8.
Með þessu vill blaðið
auka öryggi og hagrœði
þeirra sem notfœra sér
húsnæðismarkað Vísis,
ódýrasta og árangursrík-
asta húsnœðismiðlara
landsins.
Húsnæöi óskast
Hjá þeim erallt klappaðogklárt!
VlSIR
Síðumúla 8 Sími 86611