Þjóðviljinn - 11.02.1979, Blaðsíða 15

Sunnudagur 11. febrúar 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 15
bækur
Geschichte der Architekt-
ur des 19. und 20.
Jahrhunderte l-ll.
Leonardo Benevolo. Mit einem
Nachtrag von Paulhans Peters.
Deutscher Taschenbuch Verlag
1978.
Ritiö kom fyrst út 1960 og heitir
á frummálinu „Storia dell
’architettura moderna” og kom
út hjá Editiori Laterza. Höfund-
urinn las arkitektur viö háskól-
ann i Róm og hefur starfaö sem
prófessor i þeirri grein viö há-
skólann i Róm, Flórenz og i Fen-
eyjum, en er nú starfandi i
Palermo. Hann hefur einnig
starfaö sem arkitekt i Rómaborg.
Hann hefur skrifaö mikiö og
margt um byggingarlist og er
meöai fremstu fræöimanna um
þessi efni á Italiu. Paulhans
Peters hefur starfaö lengi sem
arkitekt, stundaö kennslu i grein-
inni og er ritstjóri timaritsins
Baumeister, sem er vel þekkt
timarit i þessari grein.
1 formála segir, aö saga nútima
byggingarlistar hafi þaö hlutverk
aö tjá nútima hræringar og stööu
byggingarlistar nú, auk þess sem
slik saga hljóti aö byggja á þeim
fortiöararfi sem búi i byggingar-
list nútimans og sem veröi aö
kryfja til þess aö fullur skilningur
fáist á fyrirbærinu nútima bygg-
ingarlist.
Fyrsti kaílinn fjallar um þær
breytingar sem veröa i bygg-
ingartækni meö iönbyltingunni,
siöan er sýnt fram á pólitísk áhrif
vaxandi borgarastéttar á lög og
reglugeröir varöandi húsbygg-
ingar og skipulag borga og bæja.
Næstu kaflar eu m.a. um endur-
skipulag Parisar og Haussmann,
heimssýningarnar i London,
Paris og Vinarborg og áhrif þeirr
i byggingartækni.
Fjórir kaflar eru helgaöir gerö
og skipulagsleysi og skipulagi
iönaöarborga, þar meö iönaöar-
borga i Bandarikjunum. I siöari
köflum fyrsta bindis eru tengsl
málaralistar og byggingarlistar
rakin ásamt áhrifum bókmennta
og heimspekistefna á nýjar kenn-
ingar um byggingarlist. Sérstak-
ur kafli fjallar um ,,1’art
nouveau”.
Annað bindið hefst á umfjöllun
um þýska byggingarlist, en um
aldamótin siðustu voru Þjóöverj-
ar frumkvöðlar nýjunga i bygg-
ingarlist og byggingartækni. Höf-
undur tengir saman þá byltingu
sem varö i listum á timabilinu og
lengra þróunar- og breytinga-
skeiöi i byggingarlist sem náöi
hámarki I Bauhaus. Höfundur
rekur áhrif funktionalismans i
Evrópu og Bandarikjunum á
millistriösárunum. í siöustu köfl-
unum er aö finna ýtarlega úttekt
á verkum Le Corbusiers ofl. arki-
tekta.
Paulhans Peters ritar siðan um
timabiliö frá 1960 til 1977. Hann
lýsir áframhaldi þeirrar þróunar
sem var mótuö á árunum eftir
siöari heimsstyjöld og þeim
breytingum sem orðið hafa i
byggingartækni meö aukinni al-
mennri tæknivæöingu siöustu
tæpa tvo áratugi.
Rit þetta er um 1100 blaösiöur,
fjölmargar myndir eru i texta, og
valdar heimildaskrár fylgja.
Þetta er gott fræðirit um bygg-
ingarlist 19. og 20. aldar sett sam-
an af manni sem byggir á eigin
reynslu I greininni og upprunninn
i þvi samfélagi sem á sér lengsta
samhangandi byggingarsögu i
Evrópu.
Kvikmynda-
skóli
Þjóðviljans

Umsjón:
Jón Axel
Egílsson
Þetta er þá sfðasti kafli kvik-
myndaskólans. Viö höfum fariö
saman yfir hina ýmsu þætti
kvikmyndageröar, sem hver
um sig stuölar aö gerö góöra og
áhugavekjandi kvikmynda. Ef
þú hefur fylgt þeim ráöum sem
gefin voru I fyrri köflum ættiröu
aö vera orðinn nokkuö hæfur
kvikmyndasmiöur.
Fjöldi áhugamanna gera
merkilegar kvikmyndir á ári
hverju, en allt erfiöi þeirra og
fyrirhöfn getur orðiö aö engu ef
kynning myndanna fyrir áhorf-
endum er léleg.
Viö förum eflaust báöir þó
nokkrum sinnum i bió yfir áriö
og i hvert skipti biöum viö meö
eftirvæntingu eftir aö myndin
byrji. Hluti af þessari eftirvænt-
ingu er aö setjast i sætiö og
finna Ijósin dofna og tónlistina
hljóma og vera þátttakandi i
þessu öllu saman. Viö færum
ekki svona oft i bió nema af þvi
aö viö höfum gaman af þvi.
Nú heldur þú aö ég sé alveg aö
klikkast, aö likja heimatilbúinni
kvikmyndasýningu viö
Háskólabió. En hugsaöu þig um,
þú ert i rauninni aö gera ná-
kvæmlega sömu hlutina, notar
langt fyrir framan vélina og
unnt er, en nýju sýningavélarn-
ar eru nú orönar svo hljóölátar
aö þetta er nánast gömul
lumma. En ef þú átt vél af
gamla skólanum (Standard 8)
er hægt aö lækka i henni hávaö-
ann meö þvi aö hafa gólfteppis-
bút eöa filtmottu undir henni.
Haföu hátalarann nálægt
tjaldinu og aöeins fyrir ofan
höfuöhæö sitjandi manns, þvi
annars týnist diskantinn. Kaföu
hátalarann samt ekki of nærri
horni herbergisins svo bassinn
yfirgnæfi ekki, þvi ef tónröddin
enmeð yfirgnæfandi bassahljóm
verður óþægilegt aö hlusta,
Láttu hátalarann standa á góöri
hillu, eöa á góöum og öruggum
staö, og beindu honum aö
áhorfendum.
Tjaldiö á aö hafa góöan svart-
an ramma, þvi þá virðast
myndir þinar mun skarpari. Ef
svarti ramminn er mjög þunnur
er bara aö gera hann breiðari.
Tilbúin tjöld hafa yfirleitt mjög
þunnan ramma en ekki er hægt
aö fá hérlendis efni I tjöld. Þú
getur málað á tjaldiö meö
mattri svartri málningu og not-
aö gott málningalimband til aö
afmarka kantinn, en i öllum
Ef þú átt tónvél og þá kannski
meö fleiri en einu tónhöföi til aö
hægt sé aö taka upp á báöar
rendurnar, skaltu athuga aö
stillt sé á rétt tónhöfuö. Einnig
ef þú sýnir aörar myndir en þin-
ar og þær eru meö tón, aö þú vit-
ir hvar tónninn er.
Gættu aö lampanum og
athugaöu aö hann sé réttur. A
eldri geröum lampa (sem eru
ekki meö innbyggöum spegli)
eru stilliskrúfur i vélinni til aö
hreyfa hann til, svo hægt sé aö
ná sem bestu ljósmagni. Ef þú
sérö merki um ský (svertu) á
lampanum skaltu kasta honum,
þvi jafnvel þó hann bregöist þér
geturöu látiö sýninguna vara i
einn og hálfan tima meö hléi i
miöju, en geymdu bestu
myndirnar þangaö til eftir hléiö.
Ef fyrstu myndirnar eru ekki
nógu góöar munu allir vera
búnir aö gleyma þeim þegar
sýningu lýkur.
Mundu aö áhorfendur eru
mjög misjafnir og mislyndir.
Sumir veröa allir á iöi ef þeir
þurfa aö biöa á milli mynda á
meöan þú ert aö vinda siöustu
mynd til baka. Þaö skyldi maö-
ur aldrei gera. Notaðu siöustu
tómu spólu sem upptökuspólu
fyrir næstu mynd og reyndu aö
eiga nokkrar tómar aukaspólur
Kvikmyndasýning
aöeins minni vélar og mjórri
filmu, og þú ert aö sækjast eftir
nákvæmlega sömu hlutunum.
Þú tekur kvikmyndir til aö ná
sambandi viö annað fólk, til aö
miöla öörum af reynslu þinni,
að koma skoöunum þinum á
framfæri eöa bara til aö
skemmta fólki. Og fólkiö sem
tekur á móti vill lika fá alla kök-
una eins og hún leggur sig,
tæknilega góöa kvikmynd sem
sýnd er á þann máta aö þau biöi
meö eftirvæntingu eftir sýning-
unni.
Þess vegna skulum viö athuga
hvað hægt er aö gera til þess aö
heimasýningar þinar geta oröiö
skemmtilegar en ekki bara
góðar. Við skulum fyrst ræða
nokkur grundvallaratriöi og siö-
an ræöa um frekari útfærslu á
sýningum, t.d. i stærri salar-
kynnum en heimahúsum t.d. i
kvikmyndaklúbbum skóla og
állka.
Gert klárt
Ef þú ætlar aö bjóöa vinum og
skyldmennum til kvikmynda-
sýningar, ættiröu að vera búinn
að koma öllu fyrir áöur en gest-
irnir mæta. Ef skemmta á fólki
vel veröur þaö aö sitja I hægind-
um. Reyndu aö koma stólunum
þannig fyrir aö allir sjái vel á
tjaldiö. Fremsta rööin á ekki aö
þurfa að fá rig i hnakkann, og
þeir sem aftar sitja eiga ekki aö
þurfa aö kikja yfir axlir.
Ef mögulegt er ætti aö koma
stólum þannig fyrir, aö geisli
sýningarvélarinnar lýsi á milli
raöanna, en þaö er ekki alltaf
hægt né raunhæft og er þá
ágætt, að reyna aö koma sýn-
ingarvélinni eins hátt upp og
hægt er. Stundum kemur þó
fyrir að þegar vélin er komin i
hæstu hæöir og áhorfendur setj-
ast, að þeir gnæfa inn á tjaldiö.
Þú skalt þvi vera viöbúinn þessu
og búin að prófa öll sætin áður
en gestirnir koma og hafa þá
sýningarvélina i gangi á meö-
an. Stundum er meira aö segja
ágætt aö snúa hlutunum viö,
þ.e.a.s. herberginu, og sýna þá
horn I horn.
Til eru sérstakir þrifætur fyr-
ir sýningarvélar. Þeir eru vist
ekki sérstaklega dýrir og taka
litiö pláss. Einnig eru þeir
þannig útbúnir aö á þeim er
aukahilla þar sem hægt er aö,
geyma ýmsa smáhluti, sem
veröur rætt um slðar. Auövitaö
er hægt aö láta vélina standa á
litlu boröi eða hlaöa undir hana
skúffum og bókum, en einhvern
veginn ná þessir hlutir ekki til-
ætlaðri hæö og voru alls ekki
ætlaöir til sliks brúks.
Ahorfendur ættu aö sitja eins
bænum farðu samt gætilega, þvi
annars er tjaldið i hættu. Betra
væri aö þekja tjaldiö meö dag-
blööum aö öllu leyti, nema
kantana sem á aö mála.
Vandaöu þig viö aö stilla
myndina inn á tjaldiö. Hún á aö
vera rétt, ekki hallandi og þann-
ig, aö ryk sem sest i kringum
gatiö á sleöanum I sýninga-
vélinni á meöan á sýningu
stendur falli á svarta ramm-
ann. En haföu myndina samt
ekki þaö stóra aö hún fari út fyr-
ir tjaldið og falli á vegginn á bak
viö þaö, né heldur aö hluti titla
týnist.
Athuga
sýningarvélina
Aöur en þú setur filmuna i vél-
ina skaltu yfirfara hana i smá-
atriðum. Fjarlægöu hlifar sem
skýla þræðingum og hreinsaöu
þær meö þar til geröum bursta
sem fylgir vélinni og notaöu
loftbelg til aö blása ryki i burtu.
Athugaðu gatiö á sleöanum. 1
sumum vélum er hægt aö fjar-
lægja sleöann og er þvi mjög
gott aö hreinsa hann.
Taktu linsuna út og hreinsaöu
hana meö þar til geröum klút
eöa lisnupappir og linsuhreinsi-
legi. Vertu varkár þegar þú
setur linsuna aftur á sinn staö
þvi linsum nýrri sýningarvéla
er stundum hægt að ýta of langt
inn og þá nær fókustakkinn ekki
á þær.
Ef hægt er aö fjarlægja tann-
hjólin úr vélinni þinni skaltu
taka þau út og hreinsa þau vel,
Gættu þess aö þau „kíikki” i
sama.far og þau voru I, þegar
þú gengur aftur frá þeim.
ekki I miöri sýningu, dregur
hann úr birtunni.
Reyndu að ganga þannig frá
snúrum aö þær séu ekki fyrir,
t.d. undir gólfteppum eöa meö-
fram veggjum. Þaö er mjög
auövelt aö hnjóta um snúrur i
myrkrinu og þaö getur eyöilagt
góöa sýningu. Stundum detta
snúrur úr sambandi og þá sér-
staklega þegar um fram-
lengingasnúrur er að ræöa. Ein-
hver hreyfir stólinn sinn i miöri
sýningu og tónninn fellur út. Þú
getur annaö hvort vafið lím-
bandi um samskeytin eöa bund-
iö hnút á þau. Ef þetta er klárt
geturðu einbeitt þér aö sýning-
unni án þess að finna til fiörings
i maganum allt kvöldiö.
Þegar þú ert aö undirbúa
sýningu ættiröu aö keyra fyrstu
filmuna I gegn og setjast til
skiptis i öll sætin. Horföu á
myndina og hlustaöu á tóninn og
athugaðu hvernig sérhver á-
horfandi meðtekur sýninguna.
Hvaö hljóöinu viövikur þarf þaö
aö vera hærra stillt þegar her-
bergiö er oröiö fullt af fólki;
töluvert af hljóðinu hverfur i föt
þess; einnig þarf diskantinn aö
vera meiri.
Reyndu aö ákveöa hæöarstill-
inguna, þú getur svo aukiö hana
eöa dregiö úr henni á meðan á
sýningu stendur. Ef þú ert góöur
sýningarmaöur, þá stenduröu
viö hliöina á vélinni á meöan á
sýningu stendur. Þú getur þá
lagfært hljóöiö á meöan, en
vertu klár meö fókusinn áður en
þú byrjar, þvi áhorfendur taka
strax eftir fókusbreytingum en
hljóöbreytingar eru ekki eins á-
berandi.
Hvað á sýningin aö standa
lengi? Ef þú átt nóg af myndum
til aö gripa til ef myndirnar eru
mislangar. Einnig getur þaö
komið sér vel ef filma slitnar.
Þá er hægt aö láta seinni
helming hennar á sér spólu og
hún er tilbúin til limingar strax
eftir aö gestirnir eru farnir. Þá
er lika kominn timi til aö vinda
spólurnar til baka og ganga frá
þeim.
Ef þú hefur nægan tima til
undirbúnings ættirðu aö vinda
filmurnar i gegn á skoöara eöa i
vélinni og athuga splæsingarnar
og hvort einhvers staöar hafi
rifnaö út úr gati. Athugaöu einn-
ig tómu spólurnar, hvort þær
séu bognar og þar meö svo
þröngar aö filman kemst ekki
upp á þær. Þú gætir setið og
dáöst aö nýjasta meistaraverk-
inu þinu og filman rennur niður
á gólfiö fyrir aftan þig.
Láttu aldrei gripa þig I þvi aö
eiga ekki aukalampa og jafnvel
tvo. Haföu varalampann viö
höndina, ásamt skærum,
hreinsibursta og limbandi t.d. á
hillunni á sýningarboröinu. Ef
þú sérö hár læðast inn á filmuna
I sýningu eins og kóngulóarlöpp,
láttu þaö eiga sig. Ekki bleyta
fingurna og snerta filmuna og
vona aö rakinn taki háriö meö
sér. Þaö gæti heppnast en þaö
gæti lika eyöilagt filmuna.
Blettaröö mundi hér eftir hoppa
með I þessu mýndskeiöi. I flest-
um tilfellum tekur næsta splæs-
ing háriö meö sér.
Rökkvun
Ekki kveikja full ljós á meöan
þú skiptir um filmu, þaö er mjög
óþægilegt fyrir áhorfendur.
Ýmislegt annaö kemur til
greina. Þú gætir til dæmis keypt
þér „dimmi”. Hann er af sömu
stærö og vanalegur rofi, og hægt
er aö setja hann I rofa staö.
Vandamáliö er aö sýningavélin
er yfirleitt staösett I hinum enda
herbergisins. Hlaup þarna á
milli I myrkri geta oröiö af-
drifarik en auövitaö er hægt aö
komast aö samkomulagi við
áhorfandann sem situr viö rof-
ann og gefa honum merki þegar
á ab dimma niður og lýsa upp.
Ef þú hefur gaman af hug-
dettum i sambandi viö sýningar
og vilt ná fullkomnun, gætiröu
fengið þér eins meters borð og
skrúfað perustæöi á báöa enda,
sett siöan litaðar perur I og faliö
þetta á bak við tjaldiö, t.d. hengt
þaö upp á nagla. Þá geturðu út-
búið litinn kassa með innstung-
um fyrir sýningavél og borö-
lampa, dimmi og/eba rofa fyrir
lituöu ljósin. Kassann hefuröu
svo viö hliö þér þegar þú sýnir
og enginn þarf aö hreyfa sig.
Mundu aö eiga varalampa.