Þjóðviljinn - 16.03.1979, Side 6

6 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 16. mars 1979
Tillaga fimm þingmanna Alþýðubandalagsins
Lágmarks- og hámarkslaun
Kjartan Ólafsson krefst
þess að launaþak verði sett
að nýju áður en
verðbætur láglaunafólks
eru skertar
1 siöustu viku mælti Stefán
Jónsson fyrir þingsályktunartil-
lögu sem hann flytur mí i 4. sinn
ásamt Helga Seljan, Jónasi Arna-
syni, Kjartani Óiafssyni og Ólafi
Ragnari Grimssyni. áefán rakti i
upphafi ástæöur þess aö þessi til-
laga er nú fiutt i fjóröa sinn, en
þær kvaö hann vera tillöguflutn-
ing Braga Sigurjónssonar. Kvaö
hann augljóst af tillögu hans og
greinargerð aö Bragi heföi mis-
skilið tiliögu Alþýöubandalags'og
heföi hann greinilega haldið aö
hann væri hér aö grípa til út-
færslu á þingmáli sem notið hafi
almennra vinsælda. Sagöi Stefán
að sist væri undan þvi aö kvarta
aö Bragi heföi gripið til þessarar
tillögu ef ekki kæmi tii þessi
meinlegi m isskilningur . Siöan
sagöi Stefán m.a.:
Með ráöstöfun þeirri, sem reif-
uö er i okkar tillögu hyggjumst
við koma því til leiöar, aö kjara-
bætur handa þeim, sem lægst eru
launaöir veröi (arögjöf og) ófrá-
vikjanleg forsenda hverrar
launahækkunar til þeirra, sem
betur eru staddir í þjóöfelaginu.
Aö dómi flm. er unnt að búa svo
um hnútana, að kjarabætur til
handa verkamönnum verði sá biti
i aski hinna hálaunuðu, sem þeir
fá alls ekki vikiö til hliöar, ef þeir
ætla aö bæta sína mötu. Svo aö
dæmi sé tekiö yröi þaö ófram-
kvæmanlegt eftir setningu laga
sem hér eru ráðgerö i tillögu
okkar fyrir ýmsa þá háttsetta aö-
ila, forsjónarmenn efnahagsmála
á tslandi, aö hækka sin eigin laun
svo sem við hefur borið samtimis
þvi sem þeir hafa fellt þann úr-
skurð, að efnahagur landsins þoli
ekki hækkun verkamannalauna.
Forn hefð um hluta-
skipti
Þvi er það aö við kveöum á um
tvöföld verkamannslaun sem há-
mark, að við tökum mið af fornri
hefö islenskri um hlutaskipti á
sjó, þar sem þeim skipverjum, er
mesta bera ábyrgðina á Uthald-
inu og lifi og Úmum áhafnar aö
auki, voru ætluö tvöföld laun há-
setans, hins almenna verka-
manns á skipinu. Aö okkar áliti
yrði torfundiö þaö starf á þurru
hér á landi, sem hefði I för meö
sér meiri ábyrgö og vert væri af
þeim sökum meiri umbunar en
starf skipstjóra á fiskiskipi.
Mun þaö einnig mála sannast,
að þá fyrst hafi slikur forsjónar-
maöur unniö til verölauna, þegar
hlutur háseta hans er oröinn svo
góöur, aö hans hlutskipti sjálfs er
orðiðágætt. Aövisu, ogtil þess aö
koma i veg fyrir misskilning, þá
skal það tekiö fram, aö mér er
það ljóst, aö mikiö hefur veriö
hróflað viö hlutaskiptum á is-
lenska flotanum. Ekki vil ég
deila viö Braga Sigurjónsson um
það, hvort réttlátara sé, aö hin
hæstu iaun svosem hann kveöur á
um i sinni þingsályktunartillögu
skuli vera þrefóld verkamanns-
laun eða tvöföld. Alltaf hef ég tek-
iö þaö fram, þegar ég hef mælt
fyrir þessari tillögu, aö fyrir mér
er þettahlutfall, sem hér er nefnt,
alls ekki heilagt á nokkurrar
handar máta, heldur er þaö mál,
sem ihugunar þarfnast. Að. dómi
flutningsmanna er óþarft aö
kveöa sérstaklega á um sérstööu
hlutasjómannsins I launakerfi á
Islandi, enda má til sanns vegar
færa, að sú kauptrygging, sem
hlutasjómaöurinn heföi mátt una
allt frá upphafi er svo lág, aö
óhæfilegt hlýtur aö teljast og ævi-
tekjur fiskimanna viö verkalok
yfirleitt I rýrasta lagi. Einnig má
efalaust bæta kjör þeirra manna
mjög, ef siögóöar reglur yröu
teknar upp við launagreiöslur I
landi og felldar aö þeirri grund-
vallarhugsun hinnar ævafomu
skiptareglu, sem réttlætiskennd
kynslóöanna hefur taliö viöun-
andi.
Launajöfnun og úr-
skurður kjaradóms
Nú bar einmitt svo viö I vetur,
aö við flutningsmenn þessarar
þingsályktunartillögu þóttumst
sjá hilla undir það, aö svo yröi
gengiö frá framkvæmd veröbóta-
vísitölu,- að launamismunur á
landi hér mundi minnka smám
saman, þar sem sett haföi veriö
þak á kaupgjaldsvfsitölu og
launafólk meö iægri tekjur en 280
þús. kr. fékk óskertarverobætur'a
laun, en þeir sem hærri launin
höföu, fengu aöeins krónutöluna,
þannig að viö útreikning hverrar
kaupgjaldsvísitölu dró saman af
þessum hætti meö hinum hæst
launuðuog meö þeim, sem lægra
voru launaðir. Þetta taldi ég
góöragjalda vert og stefna i rétta
átt, þótt enn væriég þeirrarskoð-
unar, aö nauösynlegt væri aö
kveöa á um þaö meö lögum hvort
vera skuli kaupgjaldshlutfall á
landi hér og aö kjör þess fólks,
sem vinnur aö undirstööuat-
vinnuvegunum skuli verða órofa
mælikvaröi á laun þeirra, sem
meira er ætlaö úr býtum, órofa
mælikvarði. Ég hefði ekki sætt
mig við þaö eitt, að þakið á kaup-
gjaldsvisitölunni yrði smám
saman látiö jafna þennan mun,
sem er á launum manna á landi
hér, heldur heföi ég eigi aö siöur
haldiö áfram að beita mér fyrir
þvi, aö kveðið yröi á um þetta
með lögum.
Breytingin 1960:
Meiri launamunur
Ég er þeirrarskoðunar, aö þró-
un kaupgjaldsmála á landi hér á
siöustu áratugum hafi veriö mjög
svo i ranga átt. Ég hef áður haldiö
þvl fram og er best aö gera þaö
aftur, af þvi ég var svo heppinn,
aö Gunnar Thoroddsen gekk nú I
salinn, aö breyting hafi oröiö á
þessum málum I þann mund, sem
hann var-fjármálaráöherra upp
úr 1960. Fram aö þeim tima hygg
ég, aö þaö hafi verið almennt
viðurkennt æskilegt markmiö, aö
miðaö yröi aö launajöfnuöi á
landi hér, en um þetta leyti hafi
menn hneigst til þess og þaö upp
úr kjarasamningum, sem Banda-
lag starfsmanna rikis og bæja
gerði þá viö rikissjóö i tiö Gunn-
ars Thoroddsen, aö nokkur launa-
munur,efalaust ekki ótakmarkaö-
ur, gæti talist æskiiegur hvati til
athafna og dáöa. Siöan þeir
kjarasamningar voru geröir
hefur gliökaö nokkuö biliö á milli
launaflokkanna á landi hér og
fólk, sem þiggur laun fyrir al-
menna verkamannavinnu, hefur
dregist mjög mikið aftur úr.
Fram aö þeim tlma var þaö metiö
býsna hátt tíl launa, aö menn
gengu I likamlega erfiö störf og
óþrifaleg störf oft og tiöum viö
undirstööuframleiösluna og svo I
þriöja lagi aö þau störf sem þær
stéttir vinna, eru grundvöllur
undirööru launakerfi á landi hér.
En það skeöur siöan sem sagt nú
fyrir nokkrum dögum, aö kjara-
dómur kveöur upp þann úrskurö,
aö vlsitöluþakiö svonefnda á laun
skuli víkja, aö maöurinn meö tl-
föld verkamannalaun skuli fá tl-
falt meiri veröbætur heldur en
maöurinn meö einföld v-erka-
mannalaun, þannig að þaö er
meira en hugsanlegt og mun vera
raunverulegt, þó guöi sé lof sé I
frekar fáum tilfellum aö þegar
verkamaðurinn fær veröbætur,
sem nema 10 þús. kr., þá fái ein-
stakir hátekjumenn verðbætur
sem samsvara heilum verka-
mannslaunum.
Að hverjum gengur
ríkisstjórnin nú?
Kjaradómurinn hljóöaði upp á
launakjör fólks i Bandalagi há-
skólamanna, og ekki hafði úr-
skurðurinn fýrrveriökveöinn upp
heldurenlýstvar yfirþvl afhálfu
fjármálaráðuneytisins aö hin
nýja regla.sem kjaradómur haföi
úrskuröaö, skyldi jafnframt gilda
um hina hálaunuöu, sem taka
laun samkv. samningum Banda-
lags starfsmanna rikis og bæja.
þingsjá
Þaðmáblasa viöhverjum manni,
hvernig aöstaöa er nú fyrir þessa
blessaða rikisstjórn til þess aö
ganga tilþess fólks, sem hefur hin
lægri launin ogsegja við þaö: Þaö
er nú svo, að vlsitöluþakið hefur
verið afnumiftallir skulu fá sömu
hlutfallstölu I verðbætur á laun
sin, en þið verðiö nú aö gera þaö
fyrir okkur að fallast á þaö aö
taka ekki af okkur 3% kauphækk-
un I júnl I sumar, sem þið hafiö þó
samiö um áöur. Þið veröiö aö
gera þaö fyrir okkur, þiö, sem
lægri launin hafið. Þiö veröiö aö
fallast á þetta, enda þótt svona
hafi nú verið unnið af þeim, sem
hærri launin hafa. Ekki vil ég
hrakyrða þá menn, sem skipa
kjaradóm. Égfékk ástæöu til þess
áður en ég kom hingaö inn á Al-
þingi aö segja álit mitt á störfum
kjaradóms fyrr meir. Þessi
kjaradómur var gjarnan sakaö-
ur um þaö aö hlusta eftir vilja
rikisvaldsins og þá sérstaklega
fjármálaráöherra hverju sinni,
ábur en hann felldi úrskuröi sína,
aö ég hygg, aö kjaradómur hafi
þá afsökun núna, aö forsætisráö-
herra hafi sjálfur lagt fram I
rikisstjórn drög aö lagafrum-
varpi, þar sem gert var ráð fyrir
þvi, aö vlsitöluþakiö yröi afnum-
iö. Annar af stjórnarflokkum I
rikisstjórn, Alþýöuflokkurina
hafði lýst yfir fylgi viö þessa til-
lögu, svo aö ég geri ráö fyrir þvi,
aö dómarar I kjaradómi hafi út af
fyrir sig talið sig hafa ástæöu til
þess aö ætla, aö pólitlskur vilji
væri fyrir jivl á Alþingi aö taka
upp þessa skipan mála aö nýju.
Launamunurinn dregur
úr okkur pólitiskan þrótt
Hvaö sem þvf liöur, þá er þaö
skobun min, aö launamunur sé
allt of mikill á landi hér. Hann sé
þesseðlis, aöhanndragi úrokkur
pólitiskan þrótt, þessi launamis-
munur á sér sannarlega vlöar
staö heldur en I launakerfi hins
opinbera. Fullvel vitum viö þaö,
áö innan raöa alþýöusamtak-
anna, Alþýöusambands íslands;
rlkir geysilegur launamunur
þegar allt kemur til alls.
Næstur talaði Friörik Sophus-
son. Hannkvað ekki rétt aö rlkis-
valdið heföi afskipti af frjálsum
samningum aöila vinnumark-
aöarins. Rlkiö heföi aðrar leiðir
til tekjujöfnunar, s.s. almanna-
tryggingar, menntakerfi sem
greitt væri af almannafé, og heil-
brigðiskerfi. Hann tók þó undir
þann þátt tillögunnar sem fjallar
um duldartekjur. Þá kynnti hann
aö hann hefði i hyggju að flytja
þingsályktunartillögu um
sveigjanlegan vinnutima. Friörik
taldi að löggjöf af þvi tagi sem
talaö væri um i tillögu Stefáns
mundi aðeins leiöa til lögbrota,
þvi ef sett væru lög sem striddu
gegn „rikjandi siðgæðishug-
myndum” þá teldi fólk sig knúið
til þess að brjóta þau. „Því nauö-
syn brýtur lög” sagöi Friðrik að
lokum.
Þá talaði Kjartan Olafsson.
Kvaösthann vilja leggja fáein orö
i belg um þessa tillögu, en hann er
einn flutningsmanna.
Vék Kjartan siöan aö ræöu
Friðriks Sophussonar og sagði
ma:
Ólikar siðgæðis-
hugmyndir
Þaö er ákafllega athyglisvert
og segir likalega nokkra sögu aö
Friðrik Sophusson þm. sem hér
talaði næst á undan mér, lét þau
orð falla að samþ. till. sem þess-
arar myndi brjóta I bág viö siö-
gæðisvitund einhverra þeirra
manna, sem málið snerttog þar
af leiðandi þá væri þaö jafnvel
eðlilegt, ab slik lög ef sett yrðu,
yröu að engu höfö. Já, þaö er
ákaflega mismunandi hvaða siö-
gæöishugmyndir menn ala með
sér. Þær eru óllkar. Ég hygg aö
þeir séu ennþá æriö margir f
þessu landi, sem telja, þveröfugt
vib skoðun Friöriks Sóphussonar
aö þaö sé I rauninni siðlaust að
greiða mönnum I kaup þreföld
eöa fjórföld verkamannalaun, aö
þaö sé siöleysi, en ekki hitt, að
setja um það lög að einhver tak-
mörk skulu vera fyrir launamis-
muninum I landinu. Friörik
Sophussonhaföi orö á þvi, aö lög-
gjafinn ættiekkiað vera að skipta
sér af þvl, hvað greitt væri I laun.
Þaö er vissulega rétt, að hjá
verkalýösfélögunum almennt i
landinu er sú krafa uppi, aö þau
fái aö halda frjálsum samnings-
rétti.Og ég tel aö sú krafa sé rétt-
mæt og sjálfsögö. En þessitillaga
snertir ekki þann rétt.
Febrúarlögin og virðing
ihaldsins fyrir hinum
frjálsa samningsrétti
Þaö eru hér allt aörir aöilar og
þeirra launakjör sem veriö er aö
fjalla um. Þeir sem nú bera úr
býtum fyrir dagvinnu eina mun
meira en svarar tvöföldum
verkamannalaunum. En ég vil
spyr ja I tilefni af oröum Friöriks
Sóphussonar og lika I tilefni af
þeim oröum hans, þegar hann
minnti á að viö Alþýðubandalags-
menn heföum á siöasta ári haldiö
uppi kröfunni um kjarasamn-
ingana I gildi: Hver var viröing
þingmanna Sjálfstæöisflokksins
fyrir hinum frjálsa samnings-
rétti verkalýðsfélaganna I land-
inu þegar febrúarlögin voru sett
hér á Alþingi I fyrra? Nei, þao
vantað vlst æriö mikið á, aö hún
væri áberandi. Þá var verið aö
setja hér lög, sem skertu mjög al-
varlega Ufskjör láglaunafólksins
og hins almenna launafólks I
landinu. Og þá varð ekki vart viö
neinn I hópi þingmanna Sjálf-
stæöisfiokksins sem taldi ástæöu
til aö hafa orö á þvl, að kjara-
samningar sem geröir heföu ver-
iö á milli aöila vinnumark-
aöarins, firjálsir kjarasamningar
svokallaðii; ættu að sianda; þvert
á móti.
Ég vil hins vegar segja hér, að
þegar þingmenn Sjálfstfl. eru aö
minna okkur i Alþýöubandalag-
inu á okkar kröfu um kjarasamn-
ingana i gildi, sem við settum
fram fyrir kosningar, og vilja
halda þvl fram, að ef við látum
okkur detta I hug að setja
einhver takmörk á hæstu laun, þá
séum við að ganga gegn eigin
kröfu. Þarna er um að ræða
málflutning, sem á enga stoð i
veruleikanum, enga stoö, vegna
þess að við I Alþýðubandalaginu
litum á okkur bæöi nú og áöur,
sem talsmenn verkafólksins I
landinntalsmenn almenns launa-
fólk^ og þegar við gerum kröfur
um aö kjarasamningar fái að
standa, þá erum við aö tala um
kjarasamninga þessa fólks. Viö
erum aö sjálfsögöu ekki aö tala
um kjarasamninga hálaunahóp-
anna I landinu, flugmanna, ráðu-
nejtisstjóra, bankastjóra, lækna,
hæstaréttardómara eöa annarra
slikra. Ef við gerum kröfu um
kjarasamningana I gildi þá er sú
krafa miðuð viö hið almenna
launafólk i landinu. Og þaö hefur
ekkert breyst i þeim efnum af
okkar hálfu þó að. ártalið sé nú
1979 frá því sem var árið 1978.
Rikisstjórnin
og launaþakið
Ég vil einnig minnast hér litil-
lega á það sem gerst hefur slðustu
daga I sambandi viö þróun launa-
mála og þá ekki sist þróun launa-
bils, i þjóðfélaginu, þar sem eru
niöurstöður kjaradóms nú fyrir
nokkrum dögum. Meö þvl launa-
þaki sem rikisstjórnin setti á s.l.
haust var mælt svo fyrir um, aö
allir þeir, sem höfðuþá I laun þaö
sem núsamsvarar fyrir dagvinnu
einaréttum 300 þús. kr. á mánuöi
miðaö við mars-laun skyldu fá
fullar vlsitölubætur á sin laun. Ég
leyfi mér aö halda þvi fram, aö
allur meginþorri almenns launa-
fólks I landinu er meö laun innan
við þetta mark fyrir dagvinnu
eina. Það má heita að svo sé um
alla félagsmenn I verkalýösfélög-
unum innan Alþýðusambands
ísland (ASI), sem eru lang-
samlega fjölmennustu samtök
launafólks I landinu og það er
einnig um a.m.k. milli 80—90% af
félagsmönnum Bandalags stárts:
manna rikis og bæja (BSRB),
sem eru næst-fjölmennustu sam-
tök launafólks I landinu. Þetta
fólk allt hefur undanfariö hálft ár
fengið sinar veröbætur á laun aö
fullu. Þetta var rétt og sjálfsögö
ákvörðun aö minu viti. En nú hef-
ur það gerst að kjaradómur eöa
meiri hluti hans, 3 menn af 5,hef-
ur svipt þessu þaki af og kveðið á
um þaö, aö þeir sem hafa t.d.
miljón I mánaðarlaun fyrir dag-
vinnutima skuli ef verölagiö I
landinu hækkar svo sem 10% á
einhverju timabili fá 100 þús. kr. 1
verðbæturá laun á sama tlma og
þeir sem hafa 200 þús. kr. I mán-
aðarlaun I dagvinnu fái aðeins 20
þUs.
Launamisrétti
er gifurlegt
Ég vil einnig minna á þaö aö
Friörik Sóphusson segir, aö til-
laga okkar um hámarkslaun, sem
nemi eigi meira en tvöföldum
verkamannalaunum sé ekki langt
frá þvf að samsvara því ástandi,
sem riki nU i þessum efnum; aö
þaö sé I raun og veruekki um öllu
meiri launamun aö ræöa I land-
inu. Þetta var ein af þeim fjar-
stæðum, sem hv. þm. hélt hér
fram. Þessu fer auðvitað alveg
viðsfjarri. Ég vil t.d. minna á
það, að enda þótt launin lægst
launaða fólksins i landinu séu enn
innan viö 200 þús. kr. á mánuöi þá
stendur hér yfir kjaradeila ein-
mitt nú þessa daga og hefur staö-
iö I undanfarnar vikur þar sem
hópur manna,flugmenn,ákveöinn
partur flugmannanna I landinu,
hópurmanna sem hefur í laun frá
þvi um hálfa milj., algjörir byrj-
endur, og upp i rösklega 1. milj á
mánuöi, gera sinar launakröfur
um nokkrahækkun á sin laun Þaö
er vitað, aö stjórendur Flugleiöa
gætu kannske hugsaö sér, aö
koma þarna nokkuð til móts, enda
Framhald á blaösiöu 14.