Þjóðviljinn - 20.03.1979, Blaðsíða 9

Þjóðviljinn - 20.03.1979, Blaðsíða 9
8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN ÞriÐjudagur 20. mars 1979. Rannsóknastofnun byggingariönaðarins í Keldnaholti kynnir startsemi sína Hér fer fram styrkleikapröfun steinsteypu. Þessi steypa á að þola 200 kg. þunga á fersentimetra, en stóðst ekki prófið og molnaði áður en að þeim þunga kom. Hér er verið að stilia togvog fyrir Rafmagnsveitur rfkisins með álags mæli. Veðrunarþolsskápur til prófunar á steinsteypu. Steypan er látin frjósa og þiðna i vatni 300 sinnum og ef hún inniheldur ekki loft, » leysist hún upp I þessum 300 um- feröum. Prófunin tekur 50 daga I skápnum, er jafngildir u.þ.b. 10 ára veörun I Reykjavik. Báðir bitarnir á myndinni fengu sömu meðferö i skápnum, og mismun- urinn leynir sér ekki. Gæöi steyp- unnar eru prófuð með hljóöbylgj- um ef enginn mismunur sést á ytra borði hennar. Vegagerdar- rannsóknir Stofnunin er nánast eini aöilinn, sem hefur aðstööu og tækjakost til að stunda slikar rannsóknir hérlendis. Stærstu verkefnin eru þvi fyrir Vegagerð ríkisins og borgarverkfræöing. Um er að ræða annars vegaar rannsóknir á slitlagsgerðum og hráefnum til slikrar framleiöslu þ.e.a.s. mal- biki, oliubiki, oliumöl o.fl. slit- lagsgeröum og hinsvegar rann- sóknir á buröarlagsefnum, uppbyggingu vega og mælingum á burðarþoli þeirra. Jardtækni- rannsóknir Meö jarðtæknirannsóknum er átt viö rannsóknir, em miða að þvi, að ákvarða styrkleika, buröargetu og vatnsþéttleika jarðvegs. Slikar rannsóknir veröa að fara fram i tengslum við hönnun og gerö jarövegsstifla, hafnarmannvirkja, vegageröar og grundun húsa, þar sem grund- unaraðstæöur eru erfiöar. Þjónusturannsóknir hafa verið ráðandi á þessu sviði ekki slst vegna mikilla 'virkjanafram- Mjög brýnt aö sjálfstæöar rannsóknir aukist yerulega • Mannvirkjaeign þjóöarinnar mun nú nema 2-3000 miljöröum króna. Það er því mikið atriði að varanlega sé byggt. Ástandskannanir við Rannsóknastofnun bygging- ariðnaðarins (einangrunarglers, þaka og útveggja) gefa því miður til kynna að mikið skorti á þetta. • Vega- og gatnagerð er mjög sérstæð hér á landi og þarfnast því mikilla sérhæfðra rannsókna. Samsvörun vantar því, þegar „hinir visu landsfeður" samþykkja einum rómi nauðsyn þess að leggja bundið slitlag á hringveginn, en synja samtimis beiðni Rb um ráðningu sérfræðings til rannsóknaundirbúnings slíkra fram- kvæmda. • Áttundi hver maður sækir framfæri sitt í byggingar- starfsemi hér á landi — miklu fleiri að tiltölu en hjá ná- grönnum okkar. Samt byggjum við hlutfallslega færri ibúðir og þurfum skv. íbúðaspá Framkvæmdastofnunar aðauka íbúðaframleiðsiu verulega til þess að skapa eðli- legt framboð. Rannsóknaþörfin er augljós. • Kostnaðarrannsóknir við Rb hafa leitt til verðgrein- ingarkerfis sem auðveldar allar verðkannanir. Verðvit- und ætti því að vera miklu skarpari í byggingarstarf- semi en fram hefur komið í fréttum undanfarið. Þetta eru nokkur atriöi úr ávarpi Haraldar Asgeirssonar forstjóra Rannsóknastofnunar byggingariönaðarins á fundi með fréttamönnum til kynningar á starfsemi stofnunarinnar, sem fram fór fyrir nokkrum dögum. Hákon ólafsson yíirverk- fræðingur sagði frá starfsemi stofnunarinnar. Sjálfstæðar rannsóknir á vegum Rb skiptast i 8 starfssviö: Skipulag bæja, hús- næðisrannsóknir, steypurann- sóknir, húsbyggingatækni, vega- og gatnagerö, jarðtækni, önnur mannvirkjagerö og kostnaðar- rannsóknir. Að auki framkvæmir stofnunin þjónusturannsóknir á framantöldum sviðum og enn er ótalin upplýsinga- og fræöslu- starfsemi, stjórnun o.fl.. 10 sér- fræðingar starfa hjá Rb, en aörir starfsmenn eru 20. Rekstur Rannsóknastofnunar byggingariðnaöarins kostaði 184 miljónir króna á sl. ári. Þar af var þriðji hlutinn veittur á fjár- lögum, annar þriðjungur voru lögboðin gjöld af sementi o.fl. og eigin tekjur stofnunarinnar námu þriðjungi upphæðarinnar. „Þótt vöxtur stofnunarinnar gangi allt of hægt að okkar mati teljum viö, að stofnuninni sé smám saman að vaxa fiskur um hrygg og áhrif hennar að aukast,” sagði Hákon ólafsson. „Cttektarverkefni eins og t.d. ástandskönnún einangrunar- glers, steypuskemmdir og þak- leki hafa glögglega leitt i ljós að erlendar hönnunarforsendur og útfærslur gilda sjaldnast á Islandi og þvi er það mjög brýnt að hlutur sjálfstæðra rannsókna aukist verulega og þar meö einnig út- gáfu- og upplýsingastarfsemi.” Með þjónusturannsóknum er átt við algengar rannsóknir og efnisprófanir, sem fram- kvæmdar eru fyrir ýmsa aðila gegn greiðslu. Sjálfstæðar rann- sóknir eru aftur á móti rann- sóknaverkefni, sem miða að þvi að’afla nýrrar eöa aukinnar þekk- ingar á viðkomandi sviði. Slikar rannsóknir eiga að leiða til endur- bóta I hönnun eða útfærslu, auk- innar endingar eða lægri kostnaöar mannvirkja. Steinsteypu- rannsóknir Þjónusturannsóknir á þessu sviði eru þriþættar. 1 fyrsta lagi eru rannsökuö gæöi hráefnanna, fylliefnis og sements, og æskileg blöndunarhiutföll ákvörðuð. I öðru lagi er um að ræða gæöa- eftirlit á- byggingarstað. Starfs- maður Rannsóknastofnunar byggingariðnaöarins mælir þá þjálni og loftinnihald steypunnar og steypir sivalninga til styrk- leíkaákvörðunar. Þriðji þáttur þjónusturannsókna á þessu sviöi er rannsókn á steyptum mann- virkjum, þá oft i sambandi við galla eða skemmdir, sem komið hafa fram. Vegna hinna gífurlegu verð- mæta, sem i húfi eru, þyrfti að stórauka sjálfstæðar rannsóknir á þessu sviði. Nú er unnið að ýmsum rannsóknum vegna alkall kisil efnahvarfa I steypu, einnig er rannsakað veðrunarþol steypu, rakastreymi i steypu og áfram er haldið rannsóknum á steypu- skemmdum i mannvirkjum. Húsbyggingatækni Innan þessa sviðs falla allar rannsóknir, sem lúta aö efnis- notkun og tæknilegri útfærslu húsa og húshluta. Sem dæmi um þjónusturannsóknir á þessu sviði má nefna styrkleikamælingar á byggingarefnum, þéttleika- mælingar á gluggum og sam- skeytum veggeininga og mæl- ingar á einangrunargildi ein- angrunarefna. Af sjálfstæðum rannsóknum má nefna eftirtalin verkefni: Isetningaraðferðir einangrunar- glers, svignun einangrunarglers, slitþol utanhússmálningar, þak- gerðir — þakgallar, hljóðein- angrun milliveggja, mótatækni o.fl. kvæmda undanfarin ár. Aður en þessar rannsóknir voru byggöar upp við Rannsóknastofnun byggingariönaðarins varð að fá erlenda aöila til þess að annast slikt með margföldum kostnaði. Einnig eru nokkur dæmi um mjög kostnaðarsöm mistök vegna ófullnægjandi rannsókna af þessu tagi. Kostnaöar rannsóknir A þessu sviöi hafa sjálfstæðar rannsóknir verið allmiklar og veröur að telja árangur þeirra verulegan. Möguleikarnir á verð- samanburöi og verðbótum hafa gjörbreyst á seinustu árum og gerð kostnaðaráætlana veriö auðvelduð. Fræðslu- og útgáfustarfsemi Niðurstöður allra rannsókna- verkefna eru gefnar út og seldar. Um er að ræða tvenns konar út- gáfuform, sérrit og Rb-blöö. í sérritunum er ákveönum mála- flokki gerö ýtarleg skil, en Rb- blööin innihalda hagnýtar upplýsingar um einstaka þætti. Er Rb-blööunum safnaö I þar til gerðar möppur, sem eiga að verða haldgóðar handbækur fyrir hina ýmsu aðila innan byggingar- iðnaðarins. Þessi starfsemi hefur stóraukist sl. tvö ár og er I stöð- ugum vexti. Af annarri fræðslustarfsemi má nefna námskeiöahald, verk- lega kennslu fyrir Háskóla íslands, Tækniskóla Islands og Meistaraskóla Islands, erinda- flutning, almenna ráðgjöf um tæknileg málefni o.fl.. —eös Þriöjudagur 20. mars 1979. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9 ■ 2 m Hákon ólafsson yfirverkfræöingur sýnir tæki til aö mæla styrkleika jarövegs. i tækinu er jarövegssýni frá Dráttarbrautinni á isafiröi. Hver prófun tekur 2 daga til viku, en þrjár prófanir veröur aö gera á sama jarövegi. Þessi prófun er fremur dýr og aöaliega framkvæmd vegna meiriháttar mannvirkja, en getur komiöi veg fyrir kostnaöarsöm mistök. eos Leifur Gjall frá Myrdalssandi er hér I rannsókn, sem beinist m.a. aö þvl aö athuga hvort steypa meö gjallinu sem fyliiefni yröi samkeppnisfær á Þýskalandsmarkaöi, í samanburöi viö áiika léttsteypu sem þar er á markaöi. Jón Sigurðsson deiidarstjóri viö töflu, sem sýnir árangur markaöskönnunar á kitti og fúguefnum og listum til glerjunar. Rannsóknastofnun byggingariönaöarins hefur haidiö námskeiö fyrir iönaöarmenn um notkun þessara efna. Nœgtahomskrásir Tónleikár i Norræna húsinu 14.3. 79. Ib Lanzky-Otto, horn Wilhelm Lanzky-Otto, pianó Það er alltaf sérstök stemmn- ing yfir tónflutningi i Norræna húsinu. Enda þótt snilld hins mikla finnska húsameistara Al- vars Aalto hafi ekki komið fram eins og bezt væri á kosiö með til- liti til hljómbuðareiginleika fyrir- lestrar- og kammermúsiksalar- ins, þá er eftir sem áður staö- reynd, að þar kemst maður I eitt- hvert beinasta og þægilegasta samband við tónlistina og flytj- endur hennar af öllum þeim óliku og fremur klénu húsakynnum, sem höfuðborgarsvæðiö hefur upp á að bjóða til iökunar kammertónlistar. Þarna kemur til margt: smæð salarins, falleg staösetning, bjart, látlaust og við- kunnanlegt andrúmsloft, sem ásamt meðeljusemi Sönderholms húsbónda við aö útvega vandaö fólk og fjölbreytt efni hefur gert Norræna húsið aö brennidepli i kammermúsikllfi Reykjavikur. Ekki spillir heldur návist kaffi- stofunnar fyrir samkennd tón- leikagesta, enmjög æskilegt væri að hafa opið þar einnig stundar- korn eftir að tónleikum lýkur, svo að menn gætu rabbaö saman um undangengin hljóðhrif yfir kaffi- bolla, i s tað þess aö verða a ö f lýj a iheimahúsum leið og siðasti tónn er burtsofnaður. Þar til fyrir rúmum aldarfjórð- ungi bjuggu Lanzky-Otto feðgar í Reykjavik og á Akureyri, en til lýðveldisins fluttist fjölskyldan skömmu eftir 2. heimsstyrjöld. Gera má ráö fyrir, að þá hafi skapazt tengsl sem eldri kynslóð- inni muni enn I fersku minni, enda var margt roskinna tónlist- armanna á þessum hljómleikum. Ib hefur nú leyst föður sinn af hólmi sem forystuhornista I Stokkhólmsfilharmóniunni og er talinn i fremstu röð hornleikara i Þá var og konsert rondó i Es-dúr K 371 eftir Mozart i endurgerö Wilhelms Lanzky-Otto hvað pianóundirleikspartinn varðaði, en sú endurgerð þótti Ib „I fyllstu óhlutdrægni” vera sú bezta sem hann vissi um. Miðað við gráar hærur ogháan aldur virtist pabbinn furöu- sprækur pianisti og fylgdi syni sinum eins og skuggi. Hvað siðar- Ríkarður Pálsson skrifar um iónlisi heiminum i dag. Það jók á heimilisblæ tónleik- anna, hvað júnior gerði sér far um að kynna verkefnin (og hvila sig, eins og hann sagði) á milli átaka, rétt eins og á soiréekvöldi eöa heimilistónleikum á megin- landi Evrópu fyrr á tlmum. Fór það fram á sænsku og i óhátiðleg- um, gamansömum tón, næsta skemmtifróð innskot, sem virtust hljóta góðar undirtektir áheyr- enda. Efnisskráin var fjölbreytt, þrjár sónötur eftir Franz Danzi, Sixten Sylvan og Niels Viggo Bentzon, Sónatina eftir tékkann Jaroslav Kofron frá 1963 sem undirrituðum fannst nokkuð bita- stæð, og lauk með „Hunter’s Moon”; léttur og fynd- inn litill farsieftir Gilbert Vinter. nefndan snertir, þá virtist Ib kannski ekki vera alveg I jafn- góðu formi og þegar ég heyrði i honum siðast, er hann kom fram með sinfóniuhljómsveitinni um árið. Einkum var eins og það skorti svolitið meira Uthald. Að öðru leyti leyndi gæðamarkið sér ekki. Ib er mikill hornleikari og um leiö mikill tónlistarmaöur. Hiðmikla styrkleikasvið homsins notar hann út I æsar á mjög yfir- vegaðanoghnitmiðaðanhátt, sem hér virtist taka sérstaklega mið af erfiöum hljómburöi Norræna hússins, kannski óþarflega mikið. En allt um það reyndist leikur Lanzky-Otto feðganna hin bezta skemmtun og vöktu góðar vonir um tónleika þeirra með Kammersveit Reykjavikur sunnudaginn 18. marz. MINNING: Páll Sigurðsson frá Árkvörn í Fljótshlíö Fæddur 7. mai 1885 — Dáinn 9. mars 1979 Nokkuð er nú liðiö siðan meðal- mannsaldur hér á landi var talinn liölega 30 ár. Þrjá slika manns- aldra hafði vinur minn, Páll Sigurðsson frá Arkvörn, lifað þegar hann lést á Hrafnistu i Reykjavik að morgnihins 9. mars sl. Næstum heill slikur mannsald- ur er liðinn siðan hann flutti mig ungan og mjóan til sumarvistar heim I Arkvörn undir hlýjan handarjaðar sinn og inn i um- hyggju konu sinnar, hennar Höllu heitinnar Jónsdóttur, sem var hans stoð og stytta. Ef til vill er þetta nokkuð stór- skorinn mælikvarði á aldur, en hann hæfir vel þegar litið ér til þeirra reginbreytinga sem orðið hafa á þjóöfélagi okkar til bessa dags frá þvl Páll fyrst leit dagsins ljós hinn 7. mai 1885, sonur hjón- anna i Arkvörn, þeirra Sigurðar Tómassonar og Þórunnar Jónsd- ottur. Þeim mun meir furðar okkur sú andslega skerpa sem Páll átti yfir að fáöa fram til síð- ustu daga. Hann fylgdist glöggt með viöburðarás hinnar liöandi stundar þrátt fyrir dapra heyrn. Hann hafði frumkvæði I viðræð- um um slik efni sem önnur. Þá velti hann oft upp nýjum flötum eöa dró lærdóma liöin atriði sem gétu að meira eða minna ley ti tal- ist hliöstæö. Páll var hinn mesti fræðaþulur um hin ólikustu e&ii — allt frá skólavisdómi til þekkingar á ætt- um og bújöröum viða um land. Hann var mjög vel heima I Is- lenskum og norrænum bókmennt- um að fornu ognýju og hafði þar flestum meiri yfirsýn. Fjölbreytt reynsla hans af margvislegum samskiptum við fólk og viöfeðm þekking hans gáfu honum þá heildarsýn yfir mannlegt atferli sem nær að skilja þaö og rekja það til orsaka og afleiðinga. Fljótur var Páll að átta sig og aömynda sér skoðunum mennog málefni. Alit hans var ljóst og skýrt og hann setti það fram undanbragðalaust og án allrar tæpitungu. Hann var sá vinur sem gjaman sagði okkur hvar við mættum bæta okkur. Oft brá okk- ur i brúnog þótti tónn hans hrjúf- ur. En við vorum honum siðar þakklát þegar við nýttum ráð hans, þessar ábendingar sem við fáum svo alltof sjaldan frá þeim vinum sem við tökum mark á. Sumir leituðu til hans með hin við kvæmustu og afdrifarikustu vandamál. Hann fór frá okkur aldraðurog þreyttur en jafnframt hvarf hann úr fjölmörgum mann- legum hlutverkum. Hann var elsti bróðir sem lengi hafði litið til með yngri systkinum. Hann var elstur ættingjanna og sveitung- anna og um hann gengu margar sagnir. Hann hafði viða bundið kunningja- og vináttubönd og mörgum var hann náinn ráðgjafi. Páll varð aldraður maður og ern. Hann átti margar minningar frá langri ævi. Sterkir ein- staklingar settu svip sinn á æsku heimili hans i Árkvörn. ’Þaðan átti hann björt leiftur og einnig endurminningar um áföll og um hrjúfleik i samskiptum mildrar ömmu og stjórnsamrar móður sem áttu hann báðar á ólikan hátt. Og þreytuleg var minning hans um mörg fyrri ár sins búskaparstrits þar sem margir voru munnar. Þá voru kaldar eft- irleitir á Þórsmörk þar sem legið var i hellum og i lekum bólum og úti vatnsveöur eða vetrargarri. Inn yfir vötnin fylgdi hann oft ferðamönnum svo og vinum sinum sem heimsóttu þau hjónin. Þá var kaldsamt I haustveðrum að reka fé og sækja vörur i kaup- stað um langan veg. Þá voru hús og strangur vinnudagur sniöin að þröngum stakki krappra lifs- kjara. Frá þessum tima rifjuðust endurminningar þegar við skoðuðum byggðasafniö I Arbæ slöast. Þar hafði Páll gist og feng- ið inni fyrir hestana i þann tima. Hlýjar og kærar voru minn- ingar hans frá námstimanum á Hvanneyri, frá farandkennslu- störfum á Rangárvöllum og frá skólanefndar- og prófdómara- störfum i Fljótshlið i fjöldamörg ár. Og ofr yljaði það honum að minnast góðra gesta, vinafagn- aða og lyftandi samræðu. Páll var á áttræðisaldri þegar þau hjónin fluttu til Reykjavlkur. Þar breyttist verksvið hans og af honum léttust sifelldar skyldur bóndans. Þar lifði hann þann ára- tug sem hann oft taldi sinn besta. Þá fór hann viða I innheimtu- starfi, sem honum lét mjög vel og aflaði honum umgengni við marga og vináttu viöa. Það var uns Halla féll frá. Hún sem var svo sterk og létt I lund þrátt fyrir mótbyrinn. Til siðasta dags var hún að létta undir meö fólki, styrkja kjark þess og bjóða gestum til veislu. Fráfall hennar kom öllum á óvart og var Páli mikið áfall. Hennar heilsa hafði virst svo góð en hann stóð hrumur eftir. Þá var honum brugðið. Páll. Þúnefndir mér um daginn að þú hygöist fara að deyja. Ég taldi þaö óþarva svona rétt fyrir sumarið. Allt væri i lagi með að bæta einu sumri við — og um hvíldina yrði hvort sem væri eng- inn svikinn. Þá hresstistu við og sagðir meö léttari tóni: „Já, kannski við eigum eftir að fara aftur saman austur i Hliö”. En nú hefurðu kastað ellibelgn- um sem fjötraði þig svo lengi, og ef við eigum eftir að fara saman i Hliðar tilverunnar þá verður þú á ný leiðsögumaöurinn og sýnir mér brautina. Sú hugsun mildar, að farnir vinir heimti hver annan handan hins horfha. Það er eins og að eiga aftur visan næturstað i Ar- kvörn þar sem biöa holl ráð og hlýja Höllu og spjall viö Pál um fortið og framtið. GIsli Pétursson

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.