Þjóðviljinn - 25.03.1979, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 25. mars 1979.
DIOÐVIUINN
Málgagn sósialisma, verkalýös-
hreyfingar og þjóðfrelsis
t tgefandi: Utgáfufélag Þjóöviljans
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Arni Bergmann. Einar Kar! Haraldsson.
Fréttastjóri: Vilborg Haröardóttir
Rekstrarstjóri: Úlfar Þormóösson
Auglýsingastjóri: Rúnar Skarphéöinsson
Afgreiösiustjóri: Filip W. Franksson
Blaöamenn: AlfheiÖur Ingadóttir, Einar örn Stefánsson, GuÖjón
Friöriksson, Ingibjörg Haraldsdóttir, Ingólfur Margeirsson, Magnús
H. Gislason, Sigurdór Sigurdórsson. Erlendar fréttir: Halldór Guö-
mundsson. Iþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson. Þingfréttamaö-
ur: Siguröur G. Tómasson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Leifur Rögnvaldsson.
Utlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: Sigríöur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir Ólafsson.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir, Jón Asgeir SigurÖsson.
Afgreiösla: Guömundur Steinsson, Hermann P. Jónasson, Kristín Pét-
ursdóttir.
Símavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigriöur Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir
Húsmóöir: Jóna Siguröardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Utkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Slöumúla 6, Reykjavlk, slmi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
Sigur BSRB
• Samningsrétturinn er helgasti réttur verkalýðs-
hreyf ingarinnar og yerkfallsrétturinn beittasta vopnið i
kjarabaráttunni. Hvert einasta skref sem stigið hefur
verið f ram á við í baráttu launafólks fyrir betri kjörum
og auknum réttindum hefur kostað baráttu. Því skiptir
öllu fyrir samtök launafólks að baráttutækin séu þeim
tiltæk og þau séu virt af lögg jafa- og framkvæmdavaldi.
• Bandalag starfsmanna ríkis og bæja mun í maí efna
til allsherjaratkvæðagreiðslu innan sinn vébanda um
það samkomulag sem samninganefnd BSRB náði við
rikisstjórnina um aukinn samnings- og verkfallsrétt
gegn niðurfellingu 3% grunnkaupshækkunar 1. apríl
næstkomandi. Enginn vafi er á því að forystusveit BSRB
hef ur hér stigið gæf uríkt spor sem skila mun opinberum
starfsmönnum varanlegum árangri í kjarabaráttu sinni
á komandi árum.
• Miðað við þá sterku andstöðu sem einkum hefur
komið fram hjá f jármálaráðherra gegn ýmsum
samningsréttarkröfum BSRB er það deginum Ijósara
að náðst hafa f ram mjög hagstæðir samningar, sem eru
afturhaldssinnum gildur þyrnir í augum. Samkvæmt
samkomulaginu fær BSRB nú að semja um gildistíma
samninga sinna eins og önnur stéttarfélög, en þetta
atriði er afar mikilvægt á verðbólgutímum. Hvert að-
ildarfélag BSRB fær nú verkfallsrétt á þriggja ára f resti
um gerð sérkjarasamninga, það er um skipun starfs-
heita og röðun í launaflokka. Þá er það einnig mjög
mikilvægt að hálfopinberir starfsmenn, sem eru á bilinu
500 — 1000, fá fullan rétt samkvæmt þeim lögum sem
ætlað er að setja í framhaldi af samkomulaginu verði
bað samþykkt í allsherjaratkvæðagreiðslu.
• Á móti þessum og öðrum samningsréttarbótum
fellur niður 3% grunnkaupshækkun. Hún er þannig til
komin að ríkisvaldið féllst ekki á í siðustu samningum
að samningar BSRB giltu eins og samningar annarra
stéttarfélaga til 1. desember '78, heldur hélt fast við
kröfuna um að þeir rynnu ekki út fyrr en 1. júlí næst-
komandi. (sárabótfékk BSRB3% grunnkaupshækkun 1.
apríl til að vega upp á móti áætluðum grunnkaups-
hækkunum annarra samtaka launafólks um sl. áramót.
Þær komu ekki til framkvæmda eins og kunnugt er og
hefði grunnkaupshækkun til BSRB átt sér stað nú, er víst
að hin almennu verkalýðsfélög hefðu rofið griðinn á
vinnumarkaðinum og sett fram miklu hærri kröfur.
• Þannig er nú skynsamlega siglt og í stað þess að ein-
blína á samningabókstaf inn er samið við ríkisvaldið um
réttindabætur. Þetta samningaþóf hefur staðið lengi.
Umræður innan BSRB um verkfallsréttinn og ekki síður
stífni f jármálaráðuneytisins hafa tafið framgang máls-
ins. Að mál eru nú komin í höfn má ekki síst þakka
Alþýðubandalaginu sem barist hefur einarðlega innan
rikisstjórnarinnar fyrir auknum samningsrétti til handa
BSRB og sérstökum afskiptum Svavars Gestssonar við-
skiptaráðherra af samningamálunum.
• Bandalag starf smanna ríkis og bæja steig inn á vett-
vang kjarabaráttunnar sem fullgilt verkalýðssamband í
glæsilegri verkfallsbaráttu sl. vor. Innan bandalagsins
fer fram þróttmikið starf og öflug fræðslustarfsemi.
Ekki verður um það deilt að þær lausnir sem knúðar
hafa verið fram í kjarabaráttu BSRB á síðustu árum
hafa verið farsælar. BSRB hefur tekist að samræma
launastiga sinn með skynsamlegum hætti og hefur
beitt sér fyrir samstarfi við önnur heildarsamtök
launafólks. Þannig hefur starfsemi BSRB á ýmsan hátt
verið vaxtarbroddur í íslenskri verkalýðshreyfingu,
enda hefur réttindabarátta samtakanna eflt félags-
þroska og stéttarvitund félagsmanna.
• Hinn aukni samningsréttur til handa BSRB mun enn
efla stöðu bandalagsins og opinbera starfsmanna. En
fullur skilningur er fyrir því innan BSRB að metingur
milli heildarsamtaka launafólks er ekki sú leið sem fara
á i kjarabaráttunni. Um þetta hef ur Kristján Thorlacius,
formaður BSRB komist svo að orði í Ásgarði, blaði
BSRB: „Það er löngu orðin nauðsyn, að samtök launa-
fólks í þjóðfélaginu marki sér sameiginlega heildar-
stéfnu í kjaramálunum þ.á m. um hver á að vera munur
á launum eftir erfiði, ábyrgðog fleiri þáttum starfa.
• Undir þessi orð tekur Þjóðviljinn og telur höf uðnauð-
syn að verkalýðshreyfingin sjálf móti samræmda og
heilsteypta launastefnu, í stað þess að láta ríkisvaldið
þrengja upp á sig misheppnuðum afbrigðum af „kjara-
sáttmálum" að erlendri fyrirmynd. Sé friður milli
heildarsamtaka launafólks um kjarastefnuna, en hægt
að fylkja verkalýðshreyfingunni til nýrrar framfara-
sóknar. „ekh
Úr almanakinu
Bandariska sjónvarpskvik-
myndin „Holocaust”, sem fjall-
ar um útrýmingarherferö nas-
ista á hendur Gyöingum, hefur
veriö litillega á dagskrá i ís-
lenskum fjölmiðlum nýveriö,
þótt umræðurnar um myndina
hafi hvergi nálgast þær deilur,
sem geisaö hafa um gjörvalla
Evrópu. Kvikmyndin umrædda
hefur nýlega veriö sýnd i
sænska sjónvarpinu, og hafa
viöbrögö sjónvarpsáhorfenda
veriö nær á einn veg sem i öör-
um löndum, þar sem myndin
hefur komið fyrir augu manna:
hún hefur vakiö viðbjóö og
hrylling gegn nasisma og gyö-
ingaofsóknunum. tsænska blaö-
inu Expressen stendur t.d. þann
12. mars, aö Holocaust hafi
komiö rækilega i veg fyrir aö
glæpir nasistanna gieymdust og
grein fyrir styrkleika kvik-
myndarinnar sem áróöursmiö-
iis og beittu honum m.a. gagn-
gert gegn gyðingum, voru ein-
mitt nasistar. Göbbels sá fljót-
lega gildi hreyfanlegra mynda
og fullyrti opinberlega aö kvik-
myndin væri sterkasti áróöurs-
miðillinn. Þaö má kannski einn-
ig telja þaö til þversagnar, aö
kvikmyndagerö nasistanna sótti
alla tækni s.s. klippingu, mynd-
beitingu o.s.frv. i smiöju rúss-
neskrar kvikmyndageröar
þriöja áratugsins þá einkum
Eisensteins. Hann var sá fyrsti
sem geröi sér grein fyrir mon-
tage (samklipping — slæm þýö-
ing) kvikmyndarinnar og
hvernig dialektisk skeyting atti
einstökum atriöum gegn hverj-
um öröum, þannig aö útkoman
varö dýnamisk heild.
Ráðskast með
veruleikann
væri þvi þörf áminning um
hroðaverk hermanna Hitlers.
Menntamálaráöherra Svlöþjóö-
ar , Jan Erik Wikströmskrifar i
sama blaö: „Hotocaust hefur
frættokkur um margt. Þaö hafa
veriö skrifaöar fjölmargar bæk-
ur um efniö, gamiar heimilda-
myndir úr striöinu hafa veriö
sýndar og skólarnir hafa veitt
upplýsingu um gyöingaofsókn-
irnar, en þaö er fyrst þegar viö
sjáum hryllinginn sem fjöl-
skyldudrama, aö þaö rennur
upp fyrir okkur ljós.”
0 —
Þessi orö menntamálaráö-
herrans má taka til dálitiö nán-
ari athugunar. Glæpir nasist-
anna hafa, aö hans áliti ekki
höföaö til eftirstriöskynslóöar-
innar nema aö takmörkuöu
leyti, fyrr en nú, þegar réttur
miöill — sjónvarpskvikmyndin i
formi fjölskyldusögu — fjallar
um djöfulskapinn. Þaö er ekki
aö efa, aö einmitt formiö, kvik-
myndin, meö öllum þeim mögu-
leikum, sem hún býöur upp á,
gerir Hotocaust aö þeim áhrifa-
valdi, sem raun ber vitni. Þús-
undir manna hafa hringt til
sjónvarpsins sænska eftir aö
myndin var sýnd, og fjölmargir
hágrátiö i símann. Pyntingar,
þjóöarmorö og alls kyns hryll-
ingur umlykur okkur á hverjum
degi og fréttir af ýmis konar
grimmd kemur fyrir augu okk-
ar daglega án þess aö viö velt-
um frekari vöngum yfirþvi. Ný-
lega mátti lesa um pyntingar og
aftökur á kynvillingum i Iran,
án þess aö nokkur lyfti simtóli.
Miöillinn skiptir sem sagt miklu
máli.
— 0
Þversögniní allriþessari fjöl-
miölaumræöu um Hotocaust, er
sú, aö þeir sem fyrstir geröu sér
Þessi vinnubrögð má þegar
sjá í myndum Leni Riefenstahl
um Olympiuleikana I Berlin
1936 og kannski enn betur i
„heimildarmyndinni” um
flokkshátið nasistaflokksins i
Númberg 1934, ogsem bar þann
einbeitta titil „Sigur viljans”
(Triumph desWillens). Myndin,
sem er i sjálfu sér listaverk,
skýrir betur en nokkur lýsing
hiö djöfullega aödráttarafl nas-
ismans á æsku f jóröa áratugsins
og er eins konar forieikur aö
myrkraverkum Hitlers. Þaö
sem gerir Sigur viljansaö sér-
stæöri mynd, er aö sem áróö-
ursmynd er hún fyrst og fremst
uppbyggingarmynd en ekki
mynd, sem snýr mönnum i
trúnni. Hún er dáleiðslufundur
fýrir hina útvöldu þjóö.
— 0
Aróöursmyndir nasista fóru
þó fljótlega i ákveöið horf, og
má flokka þær i þrennt: a)
Leiknar kvikmyndir, b) ,,Heim-
ildamyndir” og c) Fréttamynd-
ir. Af leiknum myndum andgyö-
ingalegs eölis má nefna Die
Rothschilds og Jud Siiss, báöar
framleiddar 1940. Frægasta
„heimildamynd” nasista gegn
Gyöingum er „Der ewige Jude”
(Gyöingurinn eilifi) sem Dr.
Fritz Hippler leikstýröi og var
frumsýnd 28. nóvember 1940 i
Berlin aö viöstöddum helstu
ráöamönnum Þriöja rikisins.
Þessi hroöalega áróöursmynd
var titluö sem „þýsk menning-
armynd, fræösiu- og heimildar-
mynd um vandamálin, sem
heimsstefna Gyöinga veldur.”
Undirritaöur átti þess kost fýrir
nokkrum árum aö sjá þessa
mynd í Kvikmyndasafninu I
Kaupmannahöfn ásamt fjöl-
mörgum öörum kvikmyndum
geröum af nasistum. Ég verö aö
viöurkenna, aö „heimildar-
myndirnar” voru of grófar, of
illa dulbúnar til aö þær vektu
annað en viðbjóö áhorfandans
á slikri kvikmyndagerö. Leiknu
kvikmyndirnar voru mun
ismeygilegri I áróöri sinum, þar
sem gyöingurinn var sýndur
sem mannvera, sem meira aö
segja gat veriö mannlegur og
skemmtilegur þótt aö rottueöliö
kæmi alltaf fram aö lokum. Má
vera aö Göbbels hafi áttaö sig á
þessum stigmuni; alla vega
voru „heimildamyndirnar” aö-
eins sýndar i hernumdum lönd-
um nasista áöur en brottflutn-
ingur Gyðinga hófst, en hinar
leiknu andgyðinglegu kvik-
myndir voru sýndar mun viöar.
— 0
Aö slepptri hugmyndafræö-
inni i myndum nasista er form
og bygging áróöursmynda
þeirra ekki ný af nálinni og hef-
ur veriö margnotuö í kvifc-
myndagerö fyrr og slöar.
Aöalinntakiö, sem leynist
bakviö „fagurfræöi” ár(X)urs-
kvikmynda, er aö ráöskast meö
veruleikann á þann hátt aö hug-
myndir áhorfandans um veru-
leikann breytist. Rússnesku
klippimeistararnir uppgötvuöu,
aö hægt var aö byggja upp
blekkingu, eins og ákveöinn
arkitektúr, meö þvi aö velja
margar einstakar myndir og
raöa þeim siöan saman. Þvi
meir sem hin ákveöna útkoma
kvikmyndarinnar likist þeim
hugmyndum áhrofandans um
málefniö, þeim mun sterkar
höföar myndin til áhorfandans.
Þessvegna leitast sterkar áróö-
ursmyndir ávallt viö aö ýta und-
ir fordóma og duldar skoöanir
sem höfða til athafnatilhneig-
inga hans.
Aróöursmyndin sýnir aldrei
máliöfrá báöum hliöum, heldur
leggur áherslu á eina hugsun.
Máliö þarf engrar umræöu viö.
Aróöursmyndinhöföar einnig til
tilfinninganna en ekki hugsun-
arinnar. Þess vegna er t.d. ástin
(ástarsorg, skilnaöur, þrá,
o.s.frv.) ákaflega þýöingarmik-
iö atriöi i áróöursmyndinni.
Æösta takmark tillra áróöurs-
kvikmynda er aö kalla á rétt-
mæta reiöi áhorfandans, þvi þar
sameinast skoöun og athafnaafl
i einni upplifun, sem gefur ekk-
»ert tækifæri á mórölskum
vangaveltum.
Eftir þessari uppskrift hafa
flestar áróöursmyndir veriö
geröar. Bæöi snillingar sovéskr-
ar kvikmyndageröar á þriöja
áratugnum, fulltrúar kvik-
myndageröar Stalinstimans,
áróöursmeistarar nasista og
striösmyndir Bandarlkjamanna
byggjast meira og minna á
þessari formúlu.
Kvikmyndin Holocaust hefur
þarna ákveöna sérstööu, vegna
þess aö efni myndarinnar —
fjöldamoröin á gyöingum — er
upp yfir allar umræöur hafnar.
Enginn heilvita maöur getur
annað en haft imugust og hryli-
ing á útrýmingaherferö nasista.
En enguaö slöur —hve mikiö af
formúlunni gömlu skyldi leyn-
ast i Holocaust?
— im
Ingólfur Margeirsson skrifar