Þjóðviljinn - 25.03.1979, Blaðsíða 10

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 25. mars 1979.
Það hefur dregist úr
hömlu hjá mér að gefa
lesendum Þjóðviljans
handhægt yfirlit yfir
islensku barnabókaút-
gáfuna á siðasta ári og
nefna helstu bækur
útlendar sem komu út
handa börnum i islensk-
um þýðingum. Nú skal
bætt úr því. Mér vitan-
lega komu út 14 nýjar,
frumsamdar barnabæk-
ur fyrir siðustu jól sem
er ekki ósvipað en þó
nokkuð minna en 1977. i
fljótu bragði virðist
uppskeran heldur lélegri
en 1977, en þó eru nokkr-
ir feitir bitar eins og
fram kemur hér i
meginmáli.
Silja
Aðalsteinsdóttir
skrifar
ekkert i samræmi viö útlitiö. 1
stuttu máli segir I bókinni frá
lítilli stúlku, Tótu, sem gerir
kunningja sinum smáhrekk, ræn-
ir af honum röndóttri húfu. Hún
hleypur i burtu meö húfuna og á
hlaupunum kastar hún „tikar-
margar prentvillur, en textinn er
lipurlega saminn og oft lifandi og
myndirnar þokkalegar.
Bækur fyrir
eldri börn
Hanna Maria og leyndarmáliö
er lika i hópi hversdagssagna
þótt margt skilja hana frá bókun-
um hér að ofan. Hún gerist i
fortíö en ekki nútíö, sveit en ekki
bæ og fjallar um stálpaöra barn
en hinar. En hún segir raunsæi-
lega frá hversdagslifi söguhetja
sinna, og höfundurinn, Magnea
frá Kleifum, hefur kimnigáfu sem
meira mætti vera af i hinum bók-
unum.
1 Hönnu Maríu er heimurinn
heldur ekki litill og þröngur.
Magnea er meö heila sveit undir
meö fjölda fólks, þar aö auki er
heimur utan viö sveitinaogi þeim
heimi geisar stríö sem persónur
hugsa og tala um. Skírskotum
bókarinnar veröur miklu viöari
viö þessa yfirsýn og hún vekur
meiri áhuga barna en ella.
Barnabóka-
uppgjör 1978
Raunsæisstefnan
Nokkrar sögur komu út i þeim
raunsæisstfl sem viröist ætla aö
veröa einkennandi fyrir þennan
áratug. Þetta eru einkum sögur
handa litlum börnum ogsegja frá
hversdagslegum uppákomum i
lifi söguhetja sinna, ýmsu sem
börnum þykir söguefni þótt full-
orönum þyki þaö kannski ekki.
Fýrsta i þessum hópi má telja
bók Njaröar P. Njarövík. Sigrán
flytur, og fýrir þá sem kannast
viö Sigrúnu segir titillinn sögu-
þráöinn i bókinni. Sigrún þarf
aö flytja, þótt hún vilji þaö helst
ekki, af þvi að ibúöin er oröin of
litil fyrir fjölskylduna, og þaö er
ekki hægt aö kaupa ibúö í sama
hverfi, þótt hún vilji þaö helst.
Þaö er töluvert einkenni á þess-
um nýraunsæissögum handa litl-
um börnum hvaö þær reyna sifellt
aö sætta börnin viö aö þau skuli
ekki hafa neitt aö segja i heimin-
um og hvetja li'tt til andófs.
Sigrúnu er þó sýndur mikill
skilningur heima fyrir sem er til
fyrirmyndar, vandi hennar þykir
svaraveröur og umræöuhæfur.
Mun hastarlegri tilhneigingu til
að kúga börn til hlýðni viö
náttúrulaus hegöunarmunstur
fulloröinna má sjá I bókinni Tóta
tikarspenieftir Þóri S. Guöbergs-
son. Sú bók er tileinkuö barnaári
og mjög fallega út gefin af
Almenna bókafélaginu meöbráö-
skemmtilegum litmyndum eftir
unga listamenn. En innvolsiö er
spenunum aftur á bak. Svo veif-
aöi hún meö húfunni.” (ekkert
blaösíöutaD.FulItrúar höfundar i
bókinni hneykslast á þessu og
segja: „Þúert nú meirabarniö,”
og „Hvaöa læti eru þetta”. —Það
mætti halda aö Tóta heföi falsaö
undirskrift á ávisanir eöa brotist
inn. — Svo hleypur hún áfram,
hlær, hrópar og dansar eins og
heilbrigt barn, en fær þann dóm
aö hún kunni enga mannasiöi,
„aumingja barniö”!
Tóta er i svo litlu áliti hjá
fulloröna fólkinu fyrir þessa
forkastanlegu framkomu, aö
þegar hún lendir i háska dettur
engum fullorönum i hug aö hjálpa
henni — þvi eins ogallir vita þyk-
ir fullorönum ekki vænt um börn
sem hlæja og dansa. Tóta myndi
sennilega halda áfram á þessari
iliu braut til æviloka ef ekki
gerðist smákraftaverk i lok-
in: Tré nokkurt ávarpar Tótu,
hún kemst i samband viö náttur-
una og læknast af „óþekktinni”.
Þessisagaermjöglangt frá þvi
aö sýna skilning á börnum.
Samúöin er öll hjá fulloröna fólk-
inusem vill sem fyrst móta börn-
in f sinni andlausu mynd, þess
vegna er sagan fyrir fulloröna en
ekki bifrn.
t Þrastaskógi eftir Sigriöi
Eyþórsdótturer ósköpindæl saga
um tvösystkini sem fara i sumar-
bústaö meö mömmu sinni i
Þrastaskóg. Bókin i óþægi-
lega stóru broti fyrir venjulega
bókaskápa ogí henni eru óhóflega
Ennþá gagnrýnna raunsæi má
sjá i bók Guðjóns Sveinssonar,
Glatt er i Glaumbæ,afbragðsgóðri
sögu úr nútimasveit á
Austurlandi. Hún lýsir einu vori i
lífi drengsins Sævars, kannski
bara vorinu 1978, ogSævar segir
lesanda sinum frá öUu þvi sem
drifur á daga hans. Þaö er margt,
þvi Sævar er dugandi verka-
maöur og staöa hans á heimilinu
sýnir börnum glöggt hvernig þau
ættu aö hafa rétt á aö Ufa. Hann
vinnur meö fullorönum, tekur á
sig ábyrgð og vinnur verkefni viö
sitt hæfi en sem koma sér vel
fyrir fólkiö I kringum hann. Af
þessuleiöir aö þaö er tekiö mark
áhonum sem fullgildum einstak-
Ungi, hans álit skiptir máU. Hann
er manneskja.
tJr þvl ég er aö tala um eldri
börn væri ekki úr vegi aö minnast
á einu samfélagsgagnrýnu
unglingabókina sem út kom fyrir
jólin. Sá er hængur á aö hún er
ekki talin til ungUngabóka á
markaöi, en aö visu hindrar þaö
krakkana engan veginn i þvi aö
leita hana uppi og lesa hana af
græögi. Hér á ég viö Ég um mig
frá mér til min eftir Pétur
Gunnarsson, sem hittir naglann
beint á höfuðiö þegar hann skrifar
sögur eöa leikrit um unglinga.
Hann er mikiö lesinn af krökkum
I efstu bekkjum grunnskóla, og
maöur getur varla óskaö þeim
betra lestrarefnis.
Þaö fer llka best á þvl aö flokka
hér aöra unglingabók, þótt sú sé
NÝTTORÐ i hljómtækjaviðskiptum: ÞJÓNUSTA
Kaupendaþjonusta
Aöstodum viö val á
hljómflutningstækjum.

Allar tengisnúrur
Seljum allar geröir
af hljóötengisnúrum
Landslns mesta úrval
af
HEYRNARTÓLUM:
Audio-tedinica AKG
Alba Sennheiser
Koss Stanton
Pickering Toshiba
30 geröir alls
Gerið samanburð og vel j ið
heyrnartóllð að yðar smekk.
HLJÓMTÆKJAÞJÓNUSTAN LAUFASVEGI 1.
Opiö 10-1 og 2-6
Sími 29935
)
ekki gagnrýnin og varla raunsæ,
en segist samt fjalla um hvers-
dagslif unglingsstúlku. Þetta er
Mælikeriö eftir Indriða tJlfsson,
ein þeirra afþreyingarbóka
handa börnum sem eru raunveru-
lega afþreying. Indriöa er alltaf
að fara fram aö skrifa grinsögur
handa stálpuöum börnum, og þaö
er mikil þörf á slikum bókum sem
gerast I islensku umhverfi.
Fræðslubækur
Raunsæilegar sögur handa litl-
um börnum vilja allar miöla
fræöslu, annaö hvort um réttar
hegðunarvenjur eöa óumflýjan-
legt hlutskipti barna I heimi sem
þau eru réttlaus I. En þær leggja
þó allar fyrst og fremst áherslu á
söguna sem þær eru aö segja, hún
kemur fyrst, fræöslan er svo
ýmislega ofin inn i máliö.
I tveim bókum siöasta árs
veröur fræöslan alveg ofan á og
sagan aukaatriöi. Sú fyrri gefur
sig raunar ekki út fyrir aö vera
annaö en fræösla, þaö er bókin
Ævintýrin allt um kring eftir
Sigurö Gunnarsson, úrval úr efni
sem birtist upphaflega I
Vorblóminu. Þar segir frá
tviburunum Siggu og Svenna,
forstjórabörnum I bæ á
Suöurlandi, sem leita til afa-
bróður slns til aö hlusta á sögur.
Sögur þessa afabróöur eru uppi-
staöan I bókinni, en hann fræöir
þau aöallega um fugla, bæöi meö
beinum upplýsingum, sögum og
þjóösögum. Bókin er stirölega
skrifuö og erfiö aflestrar, en i
henni er mikiö af góöu efni.
Hin fræöslubókin er Birgir og
töfrasteinninneftir Eirlk Sigurðs-
son, sem aöallega er kynning á
Akureyri. Birgir fer frá Reykja-
vik noröur og fær aö sjá allt þaö
flnasem Akureyri hefur upp á aö
bjóöa aö sumarlagi. Stööum þar
er sæmilega lýst en bókin er að
ööru leyti slöpp.
Ævintýrið
í hvunndeginu
1 einni sögu handa börnum sem
út kom fyrir slðustu jól er ofiö
saman á frábæran hátt ævintýri
og veruleika. Þetta er sagan um
Berjabit eftir Pál H. Jónsson,
sem gerist norður I landi nánar
tiltekiö IÞingeyjarsýslu. Þetta er
hvetjandi saga og bjartsýn og i
henni er fólginn mikill sannleik-
ur: Viö veröum aö vinna aö þvi
sem okkur þykir einhvers viröi,
og meö ástundun, samhjálp og
kærleika má sigrast á öllum
erfiöleikum.
Berjabitur er mjög skemmti-
lega gerö skáldsaga handa börn-
um meö vandaöri persónusköpun
og markvissara sniöi en maöur á
aö venjast meöal barnabóka nú
um stundir. Húner llka rlk af lifi,
lit og hugsjón. Þaö sérkenni-
legasta viö hana er þó hvaö hún
sameinar eðlilega — alveg eins og
gömlu ævintýrin — heima veru-
leika og hugarflugs. Ég er illa
svikin ef þessi bók á ekki eftir aö
veröa sigild.
Fleiri höfundar reyna sig viö
fantasiur af ýmsu tagi. Valdis
Öskarsdóttir á þar Litla loönu-
fiskinn, táknræna sögu meö rót-
tækum boöskap, sem mætti þó
vera betur undirbyggöur i
sögunni. Valdís hefur ákveöiö
markmið meö sögu sinni, hún vill
grafa undan áróöri samkeppnis-
þjóöfélagsins, en sagan veröur
fremur mórölsk en róttæk vegna
þessaö þaöerekki ljósthvaö á aö
koma i staöinn.
Sögur Herdlsar Egilsdóttur i
samsagnabókunum Spékoppar
1—2 hafa lika persónugerö dýr og
hluti til aö koma á framfæri
ákveönum boöskap. Fjöldi barna
hefur séö leikrit hennar, Vatns-
berana, sem Alþýðuleikhúsiö hef-
ur sýnt i skólum landsins I vetur
viö góöan fögnuö. Þaö snýst lika
allt um eina siöareglu: Maöur
skal ekki niöast á þeim sem er
ööruvlsi. En mér finnst Herdisi
ekki takast eins vel upp I Spé-
koppum, enda varla von,þvI sög-
urnar eru svo stuttar. Þarna má
hitta ýmsar furöuverur, t.d.
strætisvagn meö blygöunar-
kennd, hefnigjarna blekklessu,
öfundsjúkan orm og hrokafulla
peysu. Besta sagan er ekki um
neitt af þessu, heldur um hann
Jónas sem lendir I basli viö taö-
hrúgu þegar hann er aö æfa sig á
nýju skiöunum sínum.
Boöskapur — og raunar allt
bitastættefni —erhorfinn ábraut
úr þeim bókum sem eftir eru,
Rennum á regnboganum eftir
önnu K. Brynjúlfsdóttur og
Bjúgnakræki eftir Selmu Július-
dóttur. Þar ræöur óskhyggjan ein