Þjóðviljinn - 28.03.1979, Síða 7

Miðvikudagur 28. mars 1979 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 7
Sænsk þróunaradstoö er vegleg. En hún er þó
aðeins litið brot þess gróða sem sænsk
stórfyrirrtæki uppskera árlega i þriðja heiminum.
Sænskt auðvald og
þróunarhjálpin
A undanförnum árum hefur
farið fram allitarleg umræða
um aöstoð Sviþjóðar við þróun-
arlöndinj í hverju sú aðstoð sé
fólgin og af hvaða rótum hún sé
runnin. Af hálfu borgaralegra
afla hér I landi, hefur að vonum
gætt kokhreysti yfir myndarleg-
um hlut Sviþjóðar i þessum efn-
um, en frávinstrihefurkomið sú
skoðun að við nánari athugun sé
aðstoð þessi runnin af einhverju
öðru en kærleikshvötum einber-
um. Hefur verið bent á tengsl
milli aðstoðar þessarar og f jár-
festingar sænskra auðfyrir-
tækja i löndum þriðja heimsins.
Sviþjóð er hákapitaliskt land.
Hin glöggu einkenni þess leyna
sér ekki á þjóðfélagsgerðinni
þrátt fyrir áratugastjórn krata
á landi og lýð. Og undraði svo-
sem engan. Stærstur hluti fjár-
magns og framleiðslutækja er i
höndum stórra og voldugra
samsteypa. Efnahagslifið er
ofurselt einokunarhringjum,
sem með dyggri hjálp ríkis-
valdsins hafa náð völdum yfir
hinni frjálsu samkeppni. Mjög
sterkir framkvæmdabankar
stjórna meginfjárfestingu i iön-
aðinum, innanlands og utan.
Toppinn i þessum efnahagslega
valdapýramida mynda svo
nokkrar stórfjölskyldur með þá
Wallenberga i broddi fylkingar.
Mátti nýlega kenna úrslitaafl
þeirrar kliku, er Volvosamning-
arnir runnu út i sandinn, nú ný-
verið. —
1 vaxandi örðugleikum innan-
lands, hefur sænsk borgarastétt
i auknum mæli flutt starfsemi
sina til annarra landa á undan-
förnum árum. Hefur sænskt
auðvald með þessum hætti sýnt
svo ekki verður um villst, að það
hefur lært ýmislegt af banda-
riskum kollega sinum i þeim
efnum sem öörum. A timabilinu
1965-77, fækkaði störfum i
sænskum iðnaði heima fyrir um
85.000 , meðan dótturfyr-
irtækin erlendis juku starfs-
mannatölu sina um 120.000
manns. Ariö 1975 höföu sænsk
fyrirtæki erlendis samtals um
325.000 manns á launaskrám. —
1 upphafi sjötta áratugsins
námu beinar fjárfestingar
sænsks iðnaðar erlendis um 150
milljónum sænskra króna ár-
lega, en árið 1977 nam fjárfest-
ing af þessu tagi uþb. 3.400
milljónum króna. —
Æ stærri hluti þessa fjár-
magns hefur safnast til þróun-
arlandanna. Arið 1976 fóru
þangað 20% allrar fjárfestingar
af þessu tagi og var hún skipu-
lögð af örfáum stórfyrirtækjum.
1 löndum þessum eru mun hag-
stæðari skilyröi til gróðatöku,
m.a. vegna ódýrs vinnuafls,
lágra skatta og littnuminna
náttúruauðlinda. Auk þess hefur
þróunarhjálp sú.sem skipulögö
er af Sameinuðu þjóðunum,
nýst við uppbyggingu nýtisku
samfélags í hlutum þessara
landa, og hafa m.a. sænsk iðn-
fyrirtæki verið óspör á að bjóða
fram „aðstoö” sina við það
starf. Má i þvi sambandi nefna
auðhringinn L.M. Ericson, sem
hefur um nokkur ár aöstoðað
stjórnir Mið-Amerikurikja við
uppbyggingu talsimakerfis o.fl.
Af ýmsum ástæðum hafa S-
Amerikulönd gjarna orðið fyrir
valinu, er fjárfestingalönd eru
ákveðin. Hagstæðar herfor-
ingjabyltingar eru tiðar og er
skemmst að minnast heilla-
óskaskeyta sem forstjóri Alfa-
Laval sendi hollvinum sinum I
Chile, eftir að þeim tókst að
hrekja Allende . frá völdum I
september 1973. 1 kjölfar hverr-
ar fasistabyltingarinnar á fætur
annarri, hefur sænskt fjármagn
streymt til stuönings óþjóðlegri
borgarastétt þessara landa,
þeim sömu sem Palme karlinn
hefur svo oftmótmælt með þátt-
töku i alls kyns andófi hér heima
fyrir. —
Athyglisvert er að viðskipti
þessi hafa aukist á sama tima
og sænsk þróunaraðstoð hefur
oröið æ umfangsmeiri. Um ára-
mót 1975/76, náði Sviþjóð þvi
marki að verja 1% þjóðartekna
sinna til hjálpar snauðum.
Stærstur hluti aðstoðarinnar
hefur runnið gegnum
greipar Sameinuðu þjóöanna og
Alþjóöa þróunarsjóðsins, en
honum er stjórnað af Alþjóða-
bankanum. —
Fram til 1966 nutu einkum
Indland, Pakistan og Eþiópia
góðs af hinni sænsku aðstoð.
Eftir 1970 tóku sænsk stjórnvöld
upp þá stefnu alfarið að styrkja
einungis þau rlki sem sýnt hafa
áhuga og viðleitni til að fram-
kvæma þannig grundvallar-
breytingar á hagkerfi sínu, að
þau hafi möguleika á að standa
á eigin fótum. Stærstu móttöku-
lönd i dag eru Indland, Tanzanla
og Vietnam, en auk þeirra renn-
ur sænsk þróunaraðstoð til
Bangladesh, Botswana.Eþiópiu,
Buineg-Bissau, Kenya, Kúbu,
Mósambik, Sri-Lanka, Túnis og
Zambiu. —
Um það bil 95% aðstoðarinnar
eru beinir styrkir. Hins vegar
hefur verið bent á aö amk. 40%
þessa fjármagns renni aftur til
Sviþjóðar með ýmsum hætti.
Oft fylgja gjöfunum skilyrði um
að fénu skuli varið til kaupa á
sænskri framleiðslu. Engin til-
viljun er, að á sama tima og
sænsk fyrirtæki eiga allt erfið-
ara með að losna við fram-
leiðslu sina,á frjálsum markaði,
skuli hlutfall aðstoðarinnar.sem
fólgið er i beinum vörusending-
um til hinna þurfandi, fara æ
stækkandi. Sænska rikisstjórnin
er svo sem ekki ein sek i þeim
efnum að „rugla” saman þró-
unarhjálpinni og aðstoð viö
framleiðslufyrirtæki heima fyr-
ir. Er hollt að minnast sovéska
dæmisins af þessu tagi, er þeir
sendu Libýu 500.000 klósettset-
ur, væntanlega i þeirri von að
stjórn Gaddafis pantaði klósett-
in siðar. Af þvi varð þó ekki og
segir sagan aö á alþýðuheimil-
um viða um landiö megi i dag
sjá mynd af lýbýska þjóðarleið-
toganum inni I sovéskum
myndaramma!
Vaxandi völd alþjóðlegra
auðhringa gera þróunarlöndin
æ háðari vestrænu fjármagni.
Hvort sem um vinnslu náttúru-.
gæða er að ræða ellegar sölu af-
urða á erlendum mörkuðum,
setja samsteypur þessar skorð-
ur, sem fjársveltum rikjum
gefst einginn kostur á að yfir-
stiga. Rikir hér náin samvinna
auðhringanna við vestrænt rik-
isvald og um er að ræða beint
framhald af nýlendukúgun fyrri
ára. Virðist eina von hinna
snauðu landa til að komast til
sjálfsbjargar, að efla náin
tengsl sin á milli og þróa tækni-
lega og efnahagslega samvinnu.
Til þess þarf sósialiskar bylt-
ingar i þessum löndum, enda
hefur rikjum með þannig
stjórnarfar tekist að varpa af
sér sameiginlegu oki auðhringa
og útlends rikisvalds. Eru Kina
og Kúba allgóð dæmi um slikt,
en mörg önnur rlki, td. Indland,
lýsandi vottur um hve illa getur
fariö ef uppbyggingin á sér ekki
sósialiskar forsendur. —
Ljóst er að Sviþjóð siturábekk
þeirra rikja eridag ganga hvað
harðast fram i þvi að mergsjúga
auölindir hinna snauðu landa.
Lönd Asiu, Afriku og S-Ameriku
veröa i æ auknari mæli fyrir
barðinu á þessari sókn sænskra
auðfyrirtækja eftir meiri gróöa,
samsteypa eins og L.M. Eric-
son, Alfa-Laval, ASEA, Elek-
trolux, Atlas-Copco, Saab-
Scania, SKF o.fl..
Sænska þróunaraðstoöin
nemur aðeins örlitlum hluta
þess fjármagns er þessi fyrir-
tæki ræna frá löndum þriðja
heimsins. Af þessum sökum
m.a., hefur Sviþjóð,sem hákapi-
taliskt riki, átt ákaflega erfitt
með að styrkja hina snauðu
þeim stuðningi er gæti hnekkt
gróðatöku alþjóðlegs auðvalds i
löndum þeirra. Forsenda sllks
stuðnings hlýtur að vera félags-
leg stjórn alls sænsks iðnaöar og
alþjóðaverslunar, upptaka
eigna og uppræting hinna
sænsku auðfélaga. Slik pólitik á
þó ekki ýkja miklu fylgi aö
fagna hér i landi um þessar
mundir og væntanlega langt að
biða sliks. En hitt má ljóst vera,
aö ef Sviþjóð sprengir ekki af
sér klafa þann.sem kapitalism-
inn setur, hljóta tár sem sænskir
stjórnmálamenn fella, vegna
örbrigðar i löndum þriðja
heimsins, að vera i ætt við
krókódflsins.
Vinstrihópar hér i Sviþjóð
telja þó margir að sitthvað megi
gera innan þess ramma sem
hinn alþjóölegi kapitalismi set-
ur I þessum efnum. Vilja þeir að
sænsk þróunaraöstoð miðist i
framtiðinni við stuðning við
hin sósialisku riki þriðja heims-
ins og þau eru heyja baráttu
gegn heimsvaldastefnunni. Þeir
vilja og að sænskt rikisvald við-
urkenni frelsishreyfingar af
þessu tagi og veiti þeim pólitisk-
an stuðning á alþjóðavettvangi.
Þeir vilja breytingar á gjald-
eyrisreglum og að bann veröi
sett við sænskum fjárfestingum
I löndum eins og Chile og S-
Afriku. Að lokum vilja þeir að
Sviþjóð hætti þegar samvinnu
viö heimsvaldasinnuð fyrirbæri
einsog Alþjóðabankann og öll
aðstoð Sviþjóðar við þróunar-
löndin verði óbundin hvers kyns
skilyrðum. —
Vissulega er sænsk þróunar-
aðstoð vegleg. En hún er þó að-
eins örlitið brot þess gróða sem
sænsk stórfyrirtæki uppskera
árlega i þriðja heiminum. Það
er þvi ljóst að staða sænskrar
borgarastéttar hefur styrkst á
kostnað þeirra þjóða sem rikis-
valdið hér hefur verið að reyna
aö hjálpa til sjálfsbjargar. Hér
hefur þvi gilt reglan að gefa
með annarri höndinni en taka
miklu meira með hinni. Og læt-
ur enginn sem sænskir stjórn-
málamenn, á borð við Ullsten
eða Palme, geri sér ekki grein
fyrir samhenginu. — v
Leigumálanefnd hefur starfað á methraða
Nýtt frumvarp
til laga um
leigusamninga
Fulltrúar leigjendasamtakanna, frá vinstri: Jón frá Pálmhoiti, for-
maöur, Jón Asgeir Sigurösson, gjaldkeri og Einar Olafsson, starfsm.
Nefnd sú er félagsmálaráö-
herra skipaöi i vetur til þess aö
semja frumvarptil lagaum húsa-
leigusamninga hefur nú skilaö þvi
af sér. Þetta hefur gerst meö
meiri hraöa en menn eiga aö
venjast um nefndarstörf hér-
lendis.
Nefndina skipa Ragnar Aðal-
steinsson, f.h. Leigjendasam-
takanna, Páll S. Pálsson f.h. hús-
eigenda og Sigurður E. Guö-
mundsson f.h. ráöherra.
Eftir er aö sjá hvort þeir
félagar koma sér jafn greiðlega
saman um hvað teljast beri hæfi-
leg leiga fyrir ibúðarhúsnæöi þvl
þeir er ætlað að skila frumvarpi
um hámarkshúsaleigu i vor.
Frumvarpið um húsaleigu-
samninga er nú til umfjöllunar
hjá Félagsmálanefnd efri deildar
Alþingis og hafaefri deildarmenn
sent hana ýmsum aöilum til at-
hugunar.
Leigjendasamtökin kölluðu
blaðamenn til fundar vegna
frumvarpsins um húsaleigu-
samninga. Samtökin fagna frum-
varpinu og hafa sent félagsmála-
nefnd efri deildar áskorun þess
efnis að Alþingi samþykki frum-
varpið. A hinn bóginn vilja þau
vekja athygli á þvi aö frumvarpið
er málamiölun milli þeirra aðila
er stóðu að samningu þess.
Jafnframt fyrrgreindri áskorun
hafa samtökin sent sundurliðaða
gagnrýni á einstakar greinar
frumvarpsins og jafnframt lýst
eftir ýmsu sem þeim þykir vanta i
það.
Leigjendasamtökin leggja til að
á vegum allra hinna stærri
sveitarfélaga verið kosnar húsa-
leigunefndir með likum hætti og
aðrar nefndir á vegum sveitar-
félaganna. Verksvið þessara
nefnda yrði einhvers konar milli-
ganga milli aðila leigumála og
dómkerfisins til að tryggja betur
framkvæmd laganna og hugsan-
legt væri einnig að slik nefnd gæti
sætt deiluaöila svo að ekki þyrfti
að koma til kasta dómstóla.
Leigjendasamtökin telja að
frumvarpið gangi ekki nógulangt
i að takmarka fyrirframgreiðslu
enda séu þær ekki annað en
vaxtalaus lán til leigusala.
Þá sakna þau ákvæða um for-
gangsrétt barnafjölskyldna i
frumvarpinu. Eins þykir það
óhæfa að leyft skuli að láta full-
gott Ibúðarhúsnæöi standa ónotað
svo lengi sem eigendum
þóknast.
1 frumvarpinu er kafli um
leigumiðlun; vilja leigjendasam-
tökin ekkigera neina athugasemd
viðhann, telja heppilegt aðkomið
verði á opinberri húsnæðismiölun
er tæki bæði til leigu- og sölu-
ibúða, þar sem allt húsnæði yrði
skráð á einum stað.
Við höföum samband við
félagsmálaráðherra og spuröum
hannum framvindumála. Kvaðst
hann vona að frumvarpið staldr-
aði aðeins skamma stund viö i
félagsmálanefndum beggja þing-
deilda, og benti á að félagsmála-
nefnd neðri deildar ætti að geta
haft nokkuð snör handtök þar eö
húngæti búið að þeirri vinnu sem
efrideildarnefndin innti af hendi.
Hann benti og á að störf nefndar
þeirrar er nú heföi skilað af sér
frumvarpi til laga um húsaleigu-
samningaværu tviþætt. Um fyrr-
nefnt frumvarp ætti að geta oröið
þokkalegt samkomulag. Fram-
undan væri erfiðari hjalli, þvi
nefndinni er og ætlað að semja
frumvarp til laga um hámarks-
húsaleigu, vonast er til að það
verði lagt fyrir i vor.
Nefndinni hefur einnig verið
falið aö kynna sér þau lögmál er
ráða húsnæðismarkaði annars-
staðar á Norðurlöndum og mætti
ætla að við gætum eitt og annað
lært af grönnum okkar I þvi efni.
Sérstaklega renna menn hýru
auga til svokallaðs leigukaupa
fyrirkomulags. En i grófum
dráttum felur þaði sér að sveitar-
félög eða jafnvel alþýöusamtök
eigi húsnæðið en fólk geti keypt
sér rétt til að búa i þvi svo lengi
sem það fýsir.