Þjóðviljinn - 06.05.1979, Síða 6

6 SIÐA — ÞJ6ÐVILJINN Sunnudagur 6. mai 1979.
Lúðvík Jósepsson skrifar um viðhorf STJÓRNMÁL Á
Framsóknarflokksins til bændastéttarinnar ®L v SUNNUDEGI
, ,F ramsóknarflokkurinn
er alls ekki bændaflokkur”
sagði hinn nýi formaður flokksins
Það vakti að sjálfsögðu mikla
athygli, þegar Steingrimur Her-
mannsson, nýkosinn formaður
Framsóknarflokksins, svaraði
fréttamanni útvarpsins meö þeim
orðum: ,,að Framsóknarflokkur-
inn væri alls ekki bændaflokkur”.
Steingrimur bætti þvi siðan viö
svar sitt, að flokkurinn myndi
leggja mikla áherslu á að auka
fylgi sitt I bæjum og þéttbýli.
Ekki er óliklegt, aö þessi um-
mæli Steingrims hafi komið
bændum og öðrum ibúum úti á
landi nokkuð á óvart. Liklegt má
lika telja, að ýmsir Framsóknar-
menn hafi talið þessi orð hins
nýja formanns ónákvæm, eða
jafnvel klaufaleg, þar sem varla
hafi verið meiningin að afneita
bændastéttinni, eða gefa það i
skyn, að Framsóknarflokkurinn
léti sig ekki skipta málefni
bænda.
Hvernig svo sem ummæli
Steingrims eru til komin, er
ástæða til að Ihuga þau nokkuð
nánar með hliðsjón af þeirri
stefnu, sem fram hefir komið af
hálfu Framsóknarflokksins og
einkum varða bændur og hags-
munamál þeirra.
Hér skal drepiö á nokkur slik
mál sem á dagskrá hafa verið
siðustu mánuðina.
Lögbundin framlög
til landbúnaðar verði
felld níður
1 frumvarpi Clafs Jóhannes-
sonar um efnahagsmál, sem hann
lagði fram um miöjan febrúar-
mánuð, var lagt til að lög um f jár-
framlög til ýmissa sjóða landbún-
aðarins og til framkvæmda i
landbúnaði yrðu tekin til endur-
skoðbnar, með það fyrir augum
að fella slik ákvæði niöur. Hér var
m.a. um framlög til jarðræktar-
framkvæmda, framlög til Stofn-
lánadeildar landbúnaöarins,
framlög til Bjargráðasjóðs,
framlag til Byggðasjóös o.fl.
slikra sjóða og verkefna að ræða.
Tillögur Framsóknar I þessa
átt komu mörgum á óvart, enda
er það alkunna, að flokkurinn hef-
ir hælt sér fyrir þaö I mörg ár að
hafa átt mestan þátt i þvl, að
framlög til þessara sjóöa og þess-
ara verkefna voru ákveðin i lög-
um og fastbundin miöað við til-
settar reglur.
Nú kom þaö I hlut Steingrims
Hermannssonar, hins nýja for-
manns Framsóknarflokksins, að
leggja til I hinni sérstöku ráð-
herranefnd, sem undirbjó efna-
hagsfrumvarpið, að að þvi skyldi
stefnt að afnema öll þessi laga-
ákvæði. Og slðan tók ólafur Jó-
hannesson undir þessa tillögu
með frumvarpi sinu. Það kom
hins vegar i hlut Alþýðubanda-
lagsins að knýja það fram, að
þessum frumvarpsákvæðum yrði
breytt þannig, aö ekkert yröi fyr-
irfram ákveöið um það, þó að
endurskoöun laganna færi fram,
hvaða framlög yrðu felld niður,
eða að hve miklu leyti.
Tillögur Framsóknar um þessi
lögbundnu fjárframlög eru vissu-
lega athyglisverö. Það er ekki
langtsiðan að Framsókn taldi sér
það til góða að hafa tryggt
Byggðasjóði fastar árlegar tekj-
ur.
Allir vita lika, aö Stofnlána-
deild landbúnaðarins er mjög illa
stödd fjárhagslega. Tapi hún
tekjum sinum frá rikinu, veröur
hún óhjákvæmilega aö leggja
auknar byrðar á bændur i formi
hækkandi vaxta og aukinnar
verðtryggingar lána.
Minnkun
niðurgreiðslna
Eitt af ákvæðunum I efnahags-
frumvarpi Ólafs Jóhannessonar
var aö minnka skyldi niöur-
greiðslur á landbúnaðarafurðum,
sem næmi um 5.7 til 7.6 miljörö-
um króna á næstu 2 árum. Afleið-
ingarnar af slikri minnkun niður-
greiöslna veröur hækkun á verði
landbúnaðarvara um sömu fjár-
hæð og um leið hækkar kaup-
gjaldsvisitalan um 3%og dýrtiöin
vex að sjálfsögðu.
Telja má alveg vist, af fenginni
reynslu, að hækkandi verðlag
dragi ur sölu á landbúnaöarvör-
um og vex þá'enn sá vandi sem
bændastéttin stendur frammi fyr-
ir meö útflutning á búvörum.
Þessari tillögu tókst Alþýðu-
bandalaginu ekki að fá breytt I
efnahagsfrumvarpinu, enda
stóðu þar saman Framsóknar-
flokkur og Alþýðuflokkur, sem
töldu ráðstöfun þessa mikilvæga I
átökunum viö verðbólguna. Hér
er þó um að ræða tillögu, sem
augljóslega leiðir til aukinnar
verðbólgu, ekki aðeins sem nem-
ur 3% heldur einnig til margföld-
unaráhrifa sem af þeirri hækkun
leiöir. Þá er ótrúlegt, að rikis-
valdiö komist hjá því að taka að
einhverju leyti tillit til aukinna
fjárhagserfiðleika bænda, sem
fylgja mun i kjölfar aukins út-
flutnings.
Lán samkvæmt
arðsemismati
í efnahagsfrumvarpinu, marg-
umtalaða, sem nú er oröiö aö lög-
um, er ákvæði um aö taka skuli
upp nýjar reglur um allar lán-
veitingar, þar sem það sé megin-
reglan, að lán séu veitt sam-
kvæmt ,,arðsemismati”.Ekki fer
það framhjá neinum, að i þessum
efnum er sérstaklega átt við lán
til landbúnaðar og lán til ýmissa
framkvæmda úti á landi, eöa i
dreifbýli. Lán til minni slátur-
húsa myndu t.d. falla i „arösem-
ismati” og lán til landbúnaðar I
Strandasýslu eða Baröastrandar-
sýslu yröu ekki talin há I „arð-
semismati”. Þá er hætt við aö
hafnarlán til minni staða yröu
talin hæpin og iðnaðarlán út á
land gætu varla átt rétt á sér.
„Arösemismat” er eitt af þess-
um nýju og fallegu orðum, sem
reynslulitlir skrifborðsmenn slá
um sig meö og telja að öllu geti
breytt. Auðvitaðer til þess ætlast,
aö ný lán til framkvæmda eigi að
skila arði á beinan eöa óbeinan
hátt. En um arösemismatið munu
lengi standa deilur. Skrifborðs-
menn ýmsir telja t.d., aö við hefð-
um ekki átt að kaupa neinn skut-
togara. Þeir telja, aö gömlu bát-
arnir á Reykjanesi, i Vestmanna-
eyjum, á Snæfellsnesi og annars
staðar á landinu séu nægilega
stórir að tonna-tölu, séu stærðir
þeirra allra lagöar saman, og aö
ekki þurfi „stærri fiskiskipa-
nota”.
Og sérfræðingar Alþýðu-
flokksins og Dagblaðsins i land-
búnaöarmálum telja, eins og allir
vita, aö öll lán til landbúnaöar séu
röng, þvf að landbúnaðinn þurfi
að skera niður um helming. Hins
vegar heyrist enginn á það minn-
ast, að litil arðsemi getir verið i
þvi aö byggja ný verslunarhús i
Reykjavik né ný bankahús eða
stórhýsi vátryggingarfélaga. Og
enginn talar um, aö litil arðsemi
sé i þvi að lána miljaröa króna á
ári til bilakaupa.
Það sem einkum vekur athygli I
sambandi við þessar nýju arö-
semis-lánareglur er, aö tillög-
urnar um þau koma frá Stein-
grimi Hermannssyni og krata-
ráöherra og siöan frá Ólafi
Jóhannessyni.
Steingrimur Hermannsson
Ólafur Jóhannesson
Tómas Arnason
Sömu lánskjör
á öll lán og hækkun
vaxta
Það hefir einnig vakið athygli
margra, að Framsóknarflokkur-
inn hefir snúið frá sinni fyrri
stefnu i lána- og vaxtamálum.
Aöur þótti sú stefna sjálfsögö,
að lánskjör á ýmsum lánum til
landbúnaðar væru hagkvæmari
en ýmis önnur lán, m.a. af þvi að
landbúnaðurinn skilar fullum
aröi tiltölulega seint, miðað við
margar aörar greinar. Þá hefir
þaö legiö fyrir, að landbúnaöur i
öllum nálægum löndum nýtur
hlunnindalána og styrkja.
Sjávarútvegurinn hefir einnig
notiö hér nokkuð hagstæðari lána
en aðrar atvinnugreinar, m.a. af
þvi að hann hefir sjálfur byggt
upp stofnlánasjóö sinn með eigin
framlögum, og eins vegna þess,
að framleiðslan er nær öll fyrir
erlendan markaö.
Enn gilda þær reglur i mörgum
löndum, aö lán vegna útflutnings-
framleiöslu séu veitt með hag-
stæöari kjörum en ýmis önnur
lán..
Nú tekur Framsóknarflokkur-
inn undir þá stefnu Ihalds og
krata, að öll lán eigi að vera með
sömu kjörum og skiptir þá engu,
hvort um er að ræöa lán til bila-
innflutnings, almenn eyðslu-lán,
eða lán út á útflutningsfram-
leiðslu, sem aðeins biður eftir
flutningi á erlendan markaö.
Hin nýja lánastefna mun óhjá-
kvæmilega leiða til hækkunar
vaxta, eða aukinnar verðtrygg-
ingar, sem kemur i sama stað
niður.Hún hlýtur einnig að leiöa
til þess að framleiöslugreinar,
sem látnar hafa verið greiöa sér-
stakt framleiðslugjald til þess að
byggja upp lánasjóði, veröi nú
endanþegnar sliku gjaldi. Undir-
stöðu-framleiðslu-atvinnuvegir
landsins munu liða viö þessa
breytingu og mikil hætta er á, að
landbúnaðurinn þoli þessa breyt-
ingu verr en aðrar atvinnugrein-
ar.
Eins og nú er komið þarf aö
greiöa um 600 krónur i vexti af
einu kilói af smjöri I eitt ár. Ot-
flutningsveröiö er hins vegar 350
krónur. Með hækkandi vöxtum
má búast við að vaxta-kostnaður
veröi um 1000 krónur á ári. Bú-
vöruframleiöslan er hins vegar
meö þeim hætti hjá okkur, aö
bændur verða að leggja út fram-
leiöslukostnaðinn i eitt til eitt og
hálft ár, áöur en framleiðsluverö-
mætið er greitt að fullu.
Stefnan í
landbúnaðarmálum
Hér er ekki aðstaöa til að rekja
stefnuna i landbúnaðarmálum
siðustu árin. A þaö veröur þó að
minna, að enginn stjórnmála-
flokkur ber jafn-mikla ábyrgð á
þeirri stefnu og Framsóknar-
flokkurinn. Þaö eru forystumenn
Framsóknarflokksins sem á þvi
bera höföurábyrgö, að enn er
haldiö i löngu útelt verð-
ákvöröunarkerfi á landbúnaðar-
vörum, þar sem er sex-manna-
nefndar fyrirkomulagiö. Og þaö
eru sömu forystumennirnir ,sem
á þvi bera höfuð-ábyrgð, að enn
hafa ekki veriö teknir upp samn-
ingar á milli bænda og rikisvalds-
ins um stefnu I framleiðslumálum
landbúnaðarins. í þeim efnum
hefir aldrei til þessa mátt minn-
ast á neitt skipulag framleiðsl-
unnar. Nú er hins vegar svo kom-
iö, aö skipulagsleysið blasir við
öllum og bændur standa frammi
fyrir gifurlegum fjárhagslegum
vandamálum. Viðbrögöin viö
þeim vanda er þáttur út af fyrir.
sig, og veröa ekki rædd hér, en þó
verður að segja, að tillögur þær,
sem Framsóknarforystan, og þá
ekki sist núverandi landbúnaðar-
ráðherra og formaður Fram-
sóknarflokksins, hafa haft fram
að færa, eru ótrúlega skamm-
sýnar og bera æði mikinn keim af
niöurskuröartillögum Alþýðu-
flokksins.
Tillögur, sem miða að hækkun
vaxta, verri lánskjörum,
minnkandi niðurgreiðslum „arð-
semislánveitingum” og siöan
skattlagningu á bændur sjálfa
með kenningum umað skera þurfi
kindakjötframleiðsluna niður um
35% og mjólkurframleiösluna um
25% eru ekki uppörvandi né álit-
legar til að leysa mikinn vanda.
Er Framsóknar-
flokkurinn að breyta
um stefnu?
Yfirlýsing Steingrims Her-
mannssonar um að Framsóknar-
flokkurinn sé alls ekki bænda-
flokkur, vakti skiljanlega mikla
athygli. Sé yfirlýsingin jafnframt
borin saman við tiilögur Fram-
sóknarflokksins I þeim málum,
sem hér hafa veriö rædd, vekur
hún til umhugsunar um ýmislegt
fleira. Hún vekur til umhugsunar
um þaö, hvort Framsóknar-
flokkurinn sé aö breyta um stefnu
I ýmsum grundvallaratriöum og
þar á meðal á viöhorfum til
bændastéttarinnar.
Stefna Framsóknarflokksins
hefir vissulega veriö umdeild og
það ekki að ástæöulausu.
1 siöustu kosningum tapaöi
flokkurinn miklu fylgi og virtist
tapið jöfnum höndum vera i sveit-
um og kaupstöðum. Tapiö kom i
kjöífar fjögurra ára ihaldssam-
starfs og frámuna lélegrar
stjómar hans á málefnum land-
búnaðarins.
Ekki fer á milli mála, aö eftir
tapið i siöustu kosningum hafa
mikil umbrot verið I Fram-
sóknarflokknum og reynt hefir
veriö að finna skýringar á hinu
mikla fylgistapi. t þeim umbrot-
um hefir allmikið boriö á ýmsum
nýjum mönnum i forystu flokks-
ins — ýmsum nýmenntuöum
pabba-drengjum, sem taliö hafa,
að hin gamla stefna flokksins um
félagsleg málefni, landsbyggöa-
stefnu, bændastefnu, rikisafskipti
og opinbera fyrirgreiðslu hafi
verið og sé ástæðan til ófara
flokksins. Þessir nýju áhrifa-
menn I flokknum vilja taka upp
nýja stefnu. Þeir vilja ekki, að
Framsóknarflokkurinn sé bænda-
flokkurog ekki að hann sé flokkur
rikisafskipta. Þeir trúa á há-
vaxtastefnu, á verslunarfrelsi af
þvi tagi sem ihaldiö hefir boðað,
þ.e.a.s. að öll verðlagning eigi að
vera i höndum þeirra, sem með
verslunina fara. Þeir telja vald
verkalýðshreyfingarinnar alltof
mikið og að afnema eigi vlsitölu-
bætur á laun. Þeir falla fyrir
áróöri ihalds og krata um að
landbúnaöurinn sé dragbltur á
hagvöxtinn. Þeir telja lika aö of
miklu sé „eytt” i sjávarútveginn
og að stööva þurfi kaup á nýtisku
skipum. Þeir aðhyllast hinsvegar
frjálsan innflutning á hvers konar
varningi til almennrar sölumeð-
feröar. Þessir menn eru fulltrúar
hinnar nýju stefnu Framsóknar-
flokksins.
Ekki skal það dregiö I efa, aö
þörf sé á endurskoöun á stefnu
Framsóknarflokksins á mörgum
sviöum. Hitt er svo annaö mál,
hvort Steingrimi Hermannssyni
og Tómasi Arnasyni og öðrum
nýjum forystumönnum flokksins
tekst aö gera flokkinn aðgengi-
■ legri en hann hefir verið, með þvi
að taka upp gamla og útþvælda
stefnu ihalds og krata og með þvi
að færa flokkinn enn meira til
hægri en orðið var.