Þjóðviljinn - 12.05.1979, Síða 8

8 SÍÐA — ÞJ6ÐVILJINN Laugardagur 12. mal 1979
„Það geta allir
unnið í fiski”
Þaö þjóðfélag sem viö búum i
kallar á konuna til starfa. Er
það vegna þess að við viljum
ekki vera heima og sinna okkar
aðal viðfangsefni sem sé barna-
uppeldi og heimilisstörfum að
viö förum út á vinhumarkaö-
inn?
Nei, það er ekki vegna þess.
Það er vegna þess i fyrsta lagi,
að rekstur heimilis við nútírna
aðstæöur krefst þess að tveir
aðilar, konan og maöurinn, afli
heimilinutekna. I öðru lagi vilj-
um við geta ráðiö þvi sjálfar
hvort við vinnum utan heimilis
eða ekki. Það varðar efnahags-
legt sjálfstæði okkar.
Þegar ég taldi mig hafa
möguleika til að fara að vinna
frá mi'nu stóra heimili, varð
mér fyrst hugsað til frystihús-
anna ibænum, en þangað leitum
við mest konurnar þegar við
byrjum að vinna frá heimil-
unum. Þegar ég bað um vinnu
sagði ég verkstjóranum að ég
hefði aldrei unniði frystihúsi, en
hannsvaraðium hæl: „Þaðgeta
allir unnið i fiski.”
Annað dæmi: Kona sem
aldrei haföi unnið i fiski mætti
til vinnu og bað verkstjóra að
sjma sér hvað hún ætti að gera.
Verkstjórinn þreif eitt flafcskar
úr þvi og sagöi: „Hún Gunna
kemur á eftir og sýnir þér
þetta.” Siðan er liðið ár og dag-
ur og ekki er Gunna komin enn.
Þannig er nú verkkennslan i
flestum tilfellum i frystihúsun-
um.
Svörin sem mér voru gefin
voru öll á sömu lund: Allir geta
unnið 1 frystihúsi, þaö er einfalt
og vandalaust. Auk þess er
maður ekki alveg eins bundinn i
þeirri vinnu ef eitthvað ber upp
á með börn og heimili.
Allar þekkjum við þau vanda-
mál sem skapast þegar maður
hefur ráöið sig l vinnu og las-
leiki verður á börnum og heim-
ilisfólki yfirleitt. En i frystihúsi
er ekki alltaf samfeld vinna.
Þaðer hægt aö segja okkur upp
með litlum fyrirvara ef ekki er
til hráefni og við getum óskað
eftir aö<f á fri, sem oftast er veitt
ef nauðsyn krefur af oftast nær
velviljuðum verkstjórum.
Enginn lifir af
þeim launum
Er ég hafði unnið um hríð i
frystihúsi hitti ég kunningja-
konu mlna sem vann hjá Pósti
og si'ma, og fór ég að bera sam-
an kaup, vinriutlma og fríðindi
okkar. Bar þar mikið I milli og
hafði ég orð á því við hana aö
mér finndist munurinn of mikill.
Þá segir hún: „Þú veröur að at-
huga hvað miklir peningar fara
um hendurnar á mér.”
Mér varö á aö spyrja: „Hvað
heldur þú að ég sé með i hönd-
unum? Aöal útflutningsvöru
okkar.” Þaö virðast þvl miöur
vera miklu fleiri en kunningja-
kona mln sem hugsa ekki út i
það hversu vandamikil vinna
okkar er, sem vinnum að fram-
leiðslustörfum I fiskiðnaöinum
og að það erum við sem sköpum
Umsjóni
Guðrún Ögmundsdóttir
Hildur Jónsdóttir
Hjördís Hjartardóttir
Kristín Ástgeirsdóttir
Sólrún Gísladóttir
„Það geta allir unnið i fiski” var sagt við Sigrúnu
Clausen þegar hún hóf störf í frystihúsi á Akra-
nesi. Annað kemur i ljós þegar að er gáð. í þessu
ávarpi sem flutt var 1. mai segir frá kjörum
verkakvenna i fiskiðnaði og refsibónusinn ill-
ræmda. Vinnan er mikil og vandasöm og launin
eru lág, þótt unnið sé við sjálfa gjaldeyrislindina.
þau verðmæti (ásamt sjómönn-
um okkar) sem afla þjóðinni
mests gjaldeyris.
Hvernig er okkur svo greitt
fyrir vinnu okkar? Þvl er fljót-
svaraö: Launin eru svo lág að
enginn getur lifað af þeim og
þess vegna kjósum við aö vinna
I akkorði sem á flnu máli er
nefnt bónus.
Þetta bónuskerfi er þannig i
útrákningi, að til að reikna út
kaupið sittverður kona að læra
bónusdæmið sem er i 12 liðum.
Reynslan er sú aö aðeins örfáar
konur á hverjum vinnustað geta
reiknað út kaupið sitt. Sumt af
þvi fólki sem vinnur fyrir
verkalýðsfélögin hefur ekki lagt
það á sig að læra að reikna út
bónusdæmið. Getur nokkur bent
á hliðstæöu i launagreiðslum?
Það er ekki eins einfalt og
vandaiaust og ýmsir vilja vera
láta að vinna fiskinn gallalaus-
an á okkar ágætu erlendu mark-
aði. 1 fiskinum eru sem sé orm-
ar ogbein sem ekki mega fyrir
nokkurn mun fylgja flökunum
til erlendra þjóða. Þau eru höf-
uðsyndin. En margt margt ann-
að þarf einnig að athuga i flök-
unum og við pakkningu þeirra,
sem til galla er talið þegar til af-
hendingar kemur á erlendum
markaði. Þetta er vandasöm
vinna, svo vandasöm að ég tel
að viö verkakonur i frystihúsum
séum meðdýrmætari verðmæti
og ábyrgðarmeiri en peninga-
hrúgan sem fór i gegnum hend-
ur vinkonu minnar á pósthús-
inu,sem égvilþóekki geraneitt
litið úr.
Við fáum
REFSIBÓNUS
Fáum við nú ekki álag fyrir
ábyrgðina sem á okkur hvílir?
Fáum viöekki viðurkenningu og
virðingu? Nei og aftur nei. Viö
fáum REFSIBÖNUS.
Hvað er refsibónus? Er það
eitthvaö sem þær á Akranesi
hafa f undið upp til aö gera veður
út af? Það er að vlsu rétt að viö
höfum þorað að segja frá þvi og
viljum vekja á þvi athygli að i
staö viröingar fyrir okkar
vandasömu störf i fiskiðnaðin-
um höfum við fengið refsibónus.
Mig langar til að segja ykkur
frá þvi hvernig þetta allt hangir
saman. Eins og ég sagði áðan
eru laun verkafólks lægstu laun
I landinu. Engir möguleikar eru
á hærra kaupi nema með þvi aö
bæta viö sig nætur- og helgi-
dagavinnu. A undanförnum ár-
um hefur mjög verið rekinn
áróðurfyrir bónusvinnul frystí-
húsunum, þessu flókna, marg-
slungna bónuskerfi sem hefur
dæmimargþætt og snúið 1 12 liö-
liðum (eins og ég gat um áðan)
til útreiknings á kauþi'fólksins.
Nú, við höfum valiö okkur ao
vinna eftir þessu kerfi I von um
meiri tekjur. Og margir hafa
náð sér i meira kaup með botn-
lausu vinnuálagi, kappi og
stressi. Við konur sem vinnum
að pikkun og snyrtingu á borð-
unum höfum ekki fengið kaup
okkar fyrir litið vinnuframlag.
Við verðum að
dansa með
Vegna þessa höfum við fengið
ákvæðisvinnustað þar sem allir
keppa viösjálfan sig og aðra um
meira kaup. Kannski bara
vegna þess að við erum I kerfinu
og veröum að dansa með. Viö
erum á vinnustað þar sem hlát-
ur heyrist tæpast lengur, allir
eru I kapphlaupi við ormana,
Sigrún Clausen verkakona
frá Akranesi:
Hvað er
refsibónus?
Ávarp sem
flutt var á
fundi Rauð-
sokkahreyf -
ingarinnar
1. maí s.l.
beinin, gallana og timann.
Fyrir allt þetta höfum við
fengið bónus, að visu mismik-
inn. Sumar dálltið mikinn, aðr-
ar minna, aUa vega nokkuð
meiri peninga. En við höfum
llka uppskoriö REFSIBÓNUS.
Oghvaðer þaðeiginlega? Jú,
þaðer það, að þessi vandalausa
vinna sem mér var I upphafi
tjáð að allir gætu unniö, hún er
þá svo vandunnin að þau viður-
lög hafa verið sett að fella skuli
niður bónuskaupiö ef við skilum
ekki þvi sem Sölumiðstöð Hrað-
frystihúsanna og Sambandið
kalla gallalausa vöru.
Þetta er sá refcibónus sem
hangir yfir höfði hverrar konu
sem ekki tekst að vinna sam-
kvæmt ákvæðum Sölusamtak-
anna.
Hvaö teljast gaHar og hvað
mega þeir vera margir?
Ormur sem er minna en 1 cm.
kallast einn galli, en ef hann er
stærri en 1 cm. kallast hann 2
gallar; sama gildir um bein.
Tekin eru 5 pund af snyrtum
fiski og skoðuð. Ef meira en
einn galli finnst, endurvinnum
við 20 pund og finnst okkur það
alveg sjálfsagt. Siðan eru gall-
arnir taldir að kvöldi hjá hverri
konu. Ef gallar fara yfir leyfileg
mörk á 3 dögum er bónusinn
tekinn af á 4. degi þrátt fyrir aö
við höfum endurunniö 20 pund
fyrir hver gölluð 5 pund alla 3
dagana.
A hverjum degi vofir þvl yfir
konum sú hneisa og refsing sem
alla getur hent að galli finnist i
oft vondu hráefni.
Konumar vilja
vinna vel
Vegna starfs mlns sem trún-
aðarmaður á minum vinnustað
hefur f jöldi kvenna tjáð mér llð-
an slna og langar mig aðeins að
geta 2ja til 3ja.
Ein kona kom til mtn að
morgni og sagði að sig hefði
dreymt um nóttina að hún hefði
haft lOgalla daginn áður. önnur
sagöist hafa sofiö illa af þvl að
henni gekk illa daginn áður. Nú,
sú þriðja sagði: „Ef ég hefi haft
gaila er ég alltaf öðru hvoru að
hugsa um það þegar ég kem
heim.”
Sýnir þetta ekki betur en alit
annað hvað konur vilja vinna
vel? Jú, ég fullyrði það að við
leggjum okkur fram um að
vinna vel. Það er ekki viljandi
að slikt hendir sem fýrir er refs-
aö. Við viljum hag frystihússins
okkar og við viljum vinna að
góðri og óaðfinnanlegri fram-
leiðslu fyrir þjóöarbúið.
Þetta er bara svo vandasamt.
Þetta kallar á svo geysilega ná-
kvæmni, að ég er þess fullviss
að hver raunsæ kona i borða-
vinnu i' frystihúsi er með sjálfri
sér þess fuliviss að hafi hún ekki
fengið refeibónus I dag, þá er
enginn viss um annað en að
hann getí átt hann vfean á
morgun.
Refsibónus
samþykkjum
við aldrei
Hver þekkir annað eins á Is-
landi og yfir konurnar hefur
veriðsett? Fá verkstjórar refsi-
bónus fyrir að láta vinna súran
og skemmdan fisk, eins og oft og
mörgum sinnum hefur komið
fyrirogermunminnagertúr en
þó ormur eða bein finnist I flaki
og skrifaðer á verk kvennanna?
Eða þeir sem reikna bónusinn
stundum vitlaust út, er þeim
refsað?
Við risum upp frystihúsakon-
ur á Akranesi þegar okkur varð
ljóst hvernig átti að beita okkur
refeibónus og mótmæltum á
fundi þvílíkum vinnubriögöum,
sem okkur var vel kunnugt um
aðekki varbeittl öllum stærstu
frystíhúsum á landinu svo sem á
Akureyri, Isafirði, Vestmanna-
eyjum og Neskaupstað.
Með samtakamætti kvenna
hefur nú tekist að fá frystihúa-
eigendur á Akranesi aö einum
undanskildum til að láta af
þessum ósvifnu vinnubrögðum.
Haldi þvi svofram hversem vill
að konur geti ekki staöið saman
um réttindamál sln.
Að lokum: Ég endurtek það
einu sinni enn að við viljum
vinna vel. En refsibónus, þvi
REFSIBÓNUS er það og ekkert
annað, samþykkjum við aldrei.
l.mal 1979
(Milliíyrirsagnir eru blaöa-
manns)